بزرگنمايي:
پیام خراسان- تعزیهخوانی از جمله مراسمی است که همزمان با ماه محرم رنگ و بویی دیگر به خود میگیرد و این مراسم در خراسان جنوبی در قالب سوگواره تعزیه برگزار میشود.
تعزیه یا شبیهخوانی نمایشی است که در آن یکی از وقایع کربلای حسینی را به نمایش میگذارند. انواع تعزیه در ماه محرم در روستاهای مختلف استان برگزار میشود.
در روستای خنگ تعزیه صحرای کربلا در روز عاشورا و تعزیه حضرت ابوالفضل(ع) در روز تاسوعا انجام میشود . در روستای مهمویی نیز تعزیههای حر، حضرت امام حسین(ع)، حضرت علی اکبر(ع)، حضرت ابوالفضل(ع) و وفات پیغمبر(ص) رایج است.
در روستای درخش و آسیابان در روز هفتم محرم تعزیهخوانی مسلمبن عقیل، در روز هشتم تعزیه علی اکبر(ع)، روز نهم تعزیه حضرت ابوالفضل (ع) و در روز عاشورا تعزیه صحرای کربلا برگزار میشود . در روستای بیدسک نیز تعزیه ظهرل عاشورا از زمانهای گذشته برگزار میشود.
این رسم و آیین به شماره 27 در فهرست معنوی کشور(ناملموس) به ثبت رسیده است.
تعزیه، تجلی سوگ و اندوه انسان در صحنه چالش نور و ظلمت
محمدحسین اکبری، یک تعزیهخوان در خراسانجنوبی گفت: تعزیه، نمایش آلام و مصاعب و تجلی سوگ و اندوه انسان در صحنه چالش نور، ظلمت، وجاهت و کراهت است.
وی با بیان اینکه از کودکی همراه پدرم تعزیه اجرا میکردم و اکنون نیز به این کار ادامه میدهم ، اظهار کرد: هنر والای تعزیه یا شبیهخوانی افزون بر جنبههای اعتقادی و عاطفی، جلوههای تصویری و حرکات نمایشی چشمگیری به همراه دارد.
این هنرمند تعزیهخوان افزود: تعزیه، نمایش آلام و مصاعب و تجلی سوگ و اندوه انسان در صحنه چالش نور، ظلمت، وجاهت و کراهت است.
اکبری بیان کرد: تعزیه نمایش مقابله نور با ظلمت است و تعزیهخوانان حقیقی سخنورانی هستند که با حرکات سنبلیک، نمایش مصاعب آدم و بنی آدم را به عهده میگیرند.
وی با اشاره به اینکه تعزیهخوانان شرط اصلی تشبه به اولیا را پاکیزه جانی، شیرین زبانی و ملاحت بیان و سوی نگاه آمیخته به عفت و عصمت میدانند، افزود: حتی افرادی که در نقش اشقیا در تعزیه ظاهر میشوند به ظاهر شبیه اشقیا هستند و باطناً خود از جور و ستم نفرت دارند.
ضرورت ترویج هنر تعزیه در نسلهای آینده
اکبری بیان کرد: بنابراین شبیهخوانان باید در زندگی روزمره پایبند اصول اخلاقی باشند و در تربیت شبیهخوانان نوجوان و جوان همت کنند.
وی با اشاره به تاثیر این هنر در زندگی، اظهار کرد: گریه بر حسین(ع)، شرکت در حماسه او، هماهنگی با روح او، موافقت با نشاط او و حرکت در موج او است.
این هنرمند تعزیهخوان یادآور شد: تربیت تعزیه خوانان جوان و نوجوان که بتوانند ادامه دهنده این راه باشند از اصولی است که تعزیه خوانان نباید از یاد ببرند.
تعزیه از تفکر مذهبی نشات میگیرد
مفید شاطری، نویسنده و پژوهشگر خراسان جنوبی گفت: تعزیه حاصل تجاربی است که از فکر مذهبی نشات گرفته است و به تدریج دارای محتوای مذهبی میشود.
وی ادامه داد: تعزیه در لغت به معنای عزاداری کردن و برپا داشتن مجلس عزا برای حسین بن علی(ع) و مخصوصا نمایش دادن وقایع کربلا و حوادثی است که بر سر بعضی از ائمه آمد.
وی افزود: شبیه خوانی یا به اصطلاح عامه تعزیه خوانی، عبارت است از مجسم کردن و نمایش دادن شهادت حضرت امام حسین(ع) و یاران ایشان یا یکی از حوادث مربوط به واقعه کربلا است.
نویسنده کتاب «حماسه عشق» (آداب و رسوم و تعزیه خراسانجنوبی) با اشاره به اینکه تعزیه و شبیه خوانی ظاهرا در ایران ریشه قدیمی تری دارد، تصریح کرد: تعزیه، اسطورهای تاریخی مذهبی است که طی سالیان طولانی رشد کرده است و بستر رشد و تکامل تعزیه، بطن جامعه است، بطنی که به معنویت جامعه میانجامد.
شاطری افزود: حمایت دین و اجتماع از طریق مشارکت مردم و همکاری افراد در ارائه آن در طول تاریخ به آن حیات میبخشد.
وی با بیان اینکه از دوران کودکی در تعزیه خوانی روستای سرخنگ فعالیت داشتم و پژوهش در حوزه آئین تعزیه در خراسان جنوبی را از سال 70 آغاز کردم و به طور مستمر دادم، اظهار کرد: تعزیه در حقیقت یکی از ابزارهای رسانهای قوی است که نقشی کلیدی در زمان گذشته داشته است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند گفت: هنر تعزیه از پایان دوره صفویه تا کنون حفظ شده و در واقع تعزیه تصویرگر وقایع عاشورا است و تاثیرگذاری بیشتری دارد.
نوآوری افراطی، آسیب پیش روی تعزیه
شاطری با بیان اینکه تعزیه نقشی بی بدیل در خراسان جنوبی از دوره قاجار داشته است، تصریح کرد: تعزیه هنری سنتنی است که اگر تغییراتی داشته باشد جذابیتهای اصلی خود را از دست خواهد داد.
وی با بیان اینکه در حال حاضر، نوآوریهایی برای به روزتر کردن این هنر و استفاده از موسیقیهای جدید در تعزیه دیده میشود، اظهار کرد: این تغییرات نباید تعزیه را از اصل خود خارج کند و این امر یک آسیب است.
وی ادامه داد: تعزیه ابزار رسانهای قوی است که گاهی ابعاد جدیدی به آن افزوده شده و به این ترتیب تعزیه از هدف خود دور میشود.
این نویسنده و پژوهشگر با تاکید بر ایجاد نوآوری در تعزیه، افزود: تعزیه قابلیت بالایی در استان دارد اما نباید تنها هدف آن، جذب مخاطب باشد بلکه باید برای رساندن پیامهای عاشورایی به مخاطب استفاده شود.
شاطری با بیان اینکه حدود 30 تعزیه خوان ثبت شده در استان داریم، تصریح کرد: توانستم نقلهای قدیمی تعزیه را جمعآوری کرده و در سه نسخه به چاپ برسانم.
وی بیان کرد: کتاب "حماسه عشق" دفتر اول، شامل پنج مجلس تعزیه شهادت مسلم، حر، حضرت علی اکبر(ع)، حضرت عباس(ع) و شهادت فرنگی است.
این نویسنده و پژوهشگر ادامه داد: کتاب دومی که به چاپ رساندهام، با نام "حماسه عشق"، دفتر دوم شامل مجالس شهادت امام علی(ع)، شهادت غلام ترک، عید قربان، شهادت حضرت زهرا(س) و مجلس روز عاشورا است.
شاطری اظهار کرد: دفتر سوم در کتاب "تعزیه در جهان ایرانی" با همکاری کیوان پهلوان منتشر شده و شامل مجالس خروج مختار، عروسی حضرت زینب(س)، عروسی رفتن حضرت زهرا(س) پیش زنان قریش، مجلس متوکل عباسی و مجلس قیصر روم است که نسخههای این مجالس بیش از صد سال قدمت دارد.
تعزیه، هنری است که از عشق به اهل بیت(ع) حکایت میکند و راز ماندگاری آن در طول تاریخ نیز همین عشق است