بزرگنمايي:

پیام خراسان - بیرجند- خانه های تاریخی بناهای فاخر به جامانده از گذشتگان هستند که نمونه آنها در خراسان جنوبی کم نیست با دق الباب و سیری در اندرون این خانه ها می توان میهمان آرامش شد.
به گزارش ایرنا، خراسان جنوبی با توجه به قدمت طولانی، بناهای قدیمی زیادی را در دل خود جای داده که نمونه آن خانه های تاریخی است.
این خانه ها معمولا در بافت های قدیمی هر شهر واقع شده و محل سکونت افراد سرشناس بوده است. چینش اتاق ها گویای معماری خاص مناطق گرم و خشک است طراحی ساختمان خانه های تاریخی کاملا با خصوصیات اقلیمی منطقه و نیز شرایط اجتماعی و اعتقادی مردم همخوانی دارد.
خانه های تاریخی خراسان جنوبی دارای 2 ایوان تابستانی و زمستانی است. در برخی خانه ها بخش های متعددی چون باغ اختصاصی ،عمارت اندرونی و اصطبل ها وجود دارد.
ایوان های شمالی و جنوبی در بیشتر این خانه ها قرینه هم هستند این ایوان ها حدود نیم متر بلندتر از کف حیاط بوده و دورتادور لبه بام های مشرف بر حیاط با رخبام تزئین شده است.
خانه مستوفی یکی از خانه های معروف شهر بشرویه است که وجه تمایز آن با سایر خانه ها سه بادگیر مرتفع و متوالی بوده و بر دهانه هر یک از چشمه های بادگیرها نقوشی با گچ ساخته شده است.
خانه های عبدالله خان رفیعی، ابراهیم بیک مسینایی، مهدی خان رفیعی، تقوی، پردلی، سالاری، سید حسین مظلوم،قارنی ، یاوری ، اعتمادی نیا و سلطانی از جمله خانه های تاریخی خراسان جنوبی بوده که سایت میراث فرهنگی استان به معرفی آنها پرداخته است.
** باغچه عنصر دلنشین خانه های تاریخی خراسان جنوبی
کارشناس مرمت بناهای تاریخی میراث فرهنگی خراسان جنوبی، در یک تقسیم بندی از نوع خانه های تاریخی استان به ویژه شهرستان بیرجند به خبرنگار ایرنا گفت: خانه باغ، حیاط مرکزی ایوان دار، گودال باغچه و خانه هایی که به صورت پلکانی بر تپه زمین احداث شده یا منازل ایوان دار با ایوان مهتابی از جمله مشخصات خانه های تاریخی است.
محمد علی جنتی فر با بیان اینکه خانه های تاریخی با معماری بومی هر منطقه و اقلیم آن ارتباط محسوسی دارد اظهار داشت: اقلیم گرم و خشک خراسان جنوبی ایجاب می کند که خانه ها با دیوارهای مرتفع ساخته شود تا در حیاط آن بتوان از سایه بیشتری استفاده کرد.
وی باغچه را یکی از عناصر مهم خانه های تاریخی عنوان کرد و افزود: همه خانه ها به خصوص ساختمان هایی با قدمت بیشتر باغچه دارد که بیشتر این خانه ها مربوط به دوره تیموری و صفوی هستند.
کارشناس مرمت بناهای تاریخی میراث فرهنگی خراسان جنوبی، نمونه ای از این قبیل خانه ها را حسینیه گود و حاجیه آمنه عنوان کرد و گفت: این خانه ها اکنون در ایام محرم برای روضه خوانی به عنوان حسینیه استفاده می شود ولی کاربردی اصلی آن منزل مسکونی بوده است.
وی بیان کرد: گودال باغچه در حسینیه گود یک شاخصه مهم است به طوری که قسمت حیاط مرکزی به میزان بیشتری عمیق بوده و باغچه نیز در حیاط این خانه محیط را دلنشین تر می کند.
جنتی فر با بیان اینکه برخی خانه ها با استفاده از شیب طبیعی زمین در تپه های ماهوری ساخته شده است گفت: خانه های محله رنگ رزها نمونه این منازل است که « دست کن ها » در طبقات پایین تر از فضای اصلی داخل زمین ساخته و برای سکونت از آن استفاده می شده است.
وی اظهار داشت: خانه های قدیم با تفکر ویژه مردم و برخورد با طبیعت ارتباط مستقیم دارد به نحوی که افراد از مصالح بومی به نفع خود استفاده می کردند و از طرفی کمترین آسیب به طبیعت وارد می شد.
مدیر پایگاه میراث جهانی باغ اکبریه بیرجند، استفاده از مصالح برگشت پذیر مثل خشت را نمونه ای از این کار دانست و افزود: منازلی که از خشت ساخته شده در صورت تخریب مجدد قابل ساخت بر روی بقایای به جا مانده است.
وی استفاده از مصالح در دسترس و بومی را جزو اصول اساسی خانه های تاریخی استان عنوان و تصریح کرد: این اصول معمولا تا دوره اوایل پهلوی در ساخت خانه های تاریخی خراسان جنوبی رعایت شده است.
** نام 149 خانه تاریخی خراسان جنوبی در فهرست آثار ملی
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی نیز با اشاره به شناسایی بیش از 250 خانه تاریخی در استان به خبرنگار ایرنا گفت: تاکنون 149 خانه تاریخی ثبت ملی شده است.
علی شریعتی منش بیشترین خانه های تاریخی را مربوط به شهرستان خوسف دانست و افزود: پیش بینی می شود شمار خانه های تاریخی ثبت شده در استان تا پایان سال به 155 مورد برسد.
وی ارزش معماری، تاریخی و فرهنگی را از مهمترین شاخه های ارزشمند خانه های تاریخی عنوان کرد و گفت: البته ممکن است برخی خانه ها قدمت تاریخی نداشته باشند اما به خاطر اینکه متعلق به یک شخصیت برجسته هستند به ثبت ملی می رسند.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی تصریح کرد: وجه تمایز خانه های تاریخی معماری متناسب با اقلیم هر منطقه است و این ارزش ها در ثبت آن مورد توجه واقع می شود.
وی از هزینه کرد 950 میلیون تومان برای مرمت خانه های تاریخی استان در سال گذشته خبر داد و گفت: امسال نیز از محل اعتبارات مشارکتی برنامه مرمت دنبال خواهد شد.
شریعتی منش یکی از اهداف مرمت خانه های تاریخی را ترغیب مردم برای سکونت در بافت قدیمی و تاریخی دانست و افزود: البته برخی از این خانه امروز به اقامتگاه های بومگردی یا سایر کاربری های تغییر کرده است.
** تجربه شب نشینی به سبک قاجاری در خانه های تاریخی
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی نیز با اشاره به استقبال خوب گردشگران از خانه های تاریخی و بافت های قدیم شهری و روستایی گفت: بازدید از بناهای تاریخی معمولا در قالب تورهای گردشگری و با مجوز میراث فرهنگی صورت می گیرد ؛ در منازل شخصی نیز افراد معمولا با روی باز از گردشگران استقبال می کنند.
مرتضی عربی با تاکید بر اینکه در پیک سفرهای نوروزی بازدید از خانه های تاریخی برای عموم آزاد است افزود: برخی خانه ها که تبدیل به سفره خانه یا اقامتگاه بومگردی شده است مشکلی برای بازدید از آنها وجود ندارد.
وی ادامه داد: برخی شاخصه مثلا در خانه آراسته و پردلی بیرجند بیشتر مورد توجه گردشگران قرار می گیرد و آن هم معماری خاص آن به سبک قاجاری با آجرهای پهلوی است.
معاون گردشگری میراث فرهنگی استان با بیان اینکه خراسان جنوبی در کشور صدر نشین ایجاد اقامتگاه های بومگردی است تصریح کرد: 32 خانه تاریخی تاکنون احیا و تبدیل به اقامتگاه بومگردی شده است.
وی ادامه داد: این اقامتگاه ها اکنون فضای بسیار مناسبی است و گردشگران می توانند تجربه شب نشینی به سبک قاجاری را در این خانه ها تجربه کنند.
عربی یادآور شد: گردشگران اغلب ترجیح می دهند که به جای هتل چند ستاره از محیط های سنتی برای سکونت استفاده کنند از همین رو شهرستان های طبس، سرایان و بشرویه در بهره برداری از خانه های تاریخی پیشرو بوده اند.
گزارش : عصمت برزجی
9893 *6054