عضو هئیت علمی گروه حقوق دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد؛
ضرورت بازگشت جامعه شهری به عدالت ترمیمی
اجتماعي
بزرگنمايي:
پیام خراسان - عضو هئیت علمی گروه حقوق دانشگاه فردوسی مشهد گفت: به نظر میرسد در دوره اخیر با چرخشی مجدد، نظام کیفری به واقعیت و هسته خود اصلی بازگشته است.
به گزارش ایسنا- منطقه خراسان، جوان جعفری در مجموعه نشستهای منشورحقوق شهرنشینی و عدالت ترمیمی که در دانشگاه حقوق و علوم سیاسی برگزار شد، اظهار کرد : در سیر تحول نظام کیفری جایگاه بزهدیده، جایگاه متحولی بوده است. در اولین دوره کیفری که مجازات با هسته اصلی انتقام شکل میگرفته، بزهدیده در جایگاه اصلی بوده و کل فرآیند کیفری در اختیار او بوده است.
وی افزود: در دوره دیگر که دوره دادگستری خصوصی است، کماکان محوریت دادرسی کیفری بزهدیده است، ولی مدیریت و کنترل توسط نظام رسمی انجام میگرفته است. دوره بعد، دادگستری عمومی است که جایگاه بزهدیده کم و سرمایه او به یغما میرفته است.
عضو هئیت علمی گروه حقوق دانشگاه فردوسی خاطرنشان کرد: به نظر میرسد در دوره اخیر با چرخشی مجدد، نظام کیفری به واقعیت و هسته خود اصلی بازگشته است. درواقع جامعه از یک مفهوم ذهنی و تخیلی به مفهومی واقعی، عینی و اجرایی میرسد و متوجه خواهد شد که در درجه اول بزهدیده بیشترین آسیب را میبیند و در درجه دوم، دوستان، خانواده، بستگان، جامعه محلی و همسایگان آسیب را متحمل خواهند شد.
جعفری در خصوص ضرورت بازگشت جامعه شهری به عدالت ترمیمی، بیان کرد: از این تحلیل دو تعبیر را میتوان استخراج کرد، اول در تحول نظام اجتماعی است که در بُعد تاریخی شامل تحول جامعه از سنتی به مدرن و در بُعد جغرافیایی تحول جامعه از شکل روستایی به شهری را شامل میشود.
وی اضافه کرد: در مواجه با جامعه مدرن شهری، نظام کیفری آن نیز باید ویژگیهای خاص و متناسب با خود را داشته باشد. در ضرورت بازگشت به شیوههای ترمیمی و جایگزینکردن آن با شیوه سرکوب و کیفری، چند محور وجود دارد.
عضو هئیتعلمی گروه حقوق دانشگاه فردوسی عنوان کرد: در بُعد جامعهشناسی کیفری، یکی از کارکردهای مجازات، ایجاد آرامش اجتماعی، رفاه و انسجام اجتماعی است. مکانیزم عمل به این صورت است که جامعه یعنی اخلاق، فرهنگ و مجموعهای از ارزشها، احساسات و باورها که با رویدادن جرمی لطمه خواهد خورد و جامعه دچار تشنج و ناآرامی میشود و با مجازات مجرم دوباره آرامش به جامعه بازمیگردد.
جعفری در پاسخ به این سوال که «آیا در جوامع مدرن عدالت ترمیمی رخ خواهد داد یا خیر؟»، تصریح کرد: به نظر میرسد که برعکس این تئوری بسیار مشهور، در جامعه شهری به علت تقسیم کار، تراکم جمعیت و نیاز پراکنده و تقسیم کار به نوبه خود تخصصهای متفاوتی ایجاد میشود و تخصصها به فرهنگهای متفاوت منجر خواهد شد.
وی ادامه داد: در چنین فضایی مجازات به جای انسجام، خود عامل انشقاق، افتراق و ناآرامی در جامعه است. علت این امر این است که برخلاف این نظریه در چنین جامعهای نسبتبه ارزشها وفاق و همدلی وجود دارد.
در جوامع کنونی چه باید کرد؟
عضو هئیت علمی گروه حقوق دانشگاه فردوسی گفت: شما اگر مجازات را اجرا کنید یک اتفاق میافتد و اگر اجرا نکردید یک اتفاق دیگر و اینکه مجرم سیاسی باید اعدام گردد یا آزاد شود؛ البته این فقط مختص به جرایم سیاسی و از این دست نیست. معلوم نیست که در چنین فضایی حدود الهی باید اجرا شود؟ آیا تکلیف است یا سمبلی از جامعه قدیم و سنتی است؟ معلوم نیست اعدام سلطان سکه اقدامی اجتماعی است یا اقدامی برای آرامکردن موقت افکار عمومی؟
جعفری اظهار کرد: به همین ترتیب در همه حوزهها این اختلافنظر را به شکل طبیعی خواهید دید. معلوم نیست که قصاص حکم پیشرفته، روبهجلو و مدرن است یا نماد و سنبلی از مجازاتهای کهنه. در چنین جامعهای که تکثرگرایی جزو ذات آن است، بهخصوص در جامعه در حالگذر، این حالت بیمارگونه است.
وی افزود: همچنین سردرگمی در باور ارزشها خود را به عنوان یک بنبست در اجرای مجازات نشان میدهد و اختلاف جدی در حاملان ارزشهای سنتی در نهادهای رسمی و جامعه در حال رخدادن است. این تضاد مجازات به جای آرامش و انسجام سبب تفرقه خواهد شد.
عضو هئیت علمی گروه حقوق دانشگاه فردوسی خاطرنشان کرد: البته ممکن است انسجامی را در درون گروه برای برخی از گروهها ایجاد کند، اما سبب تفرقه بین گروهها و اقشار مختلف خواهد شد.
جعفری عنوان کرد: این موارد از جمله عواملی است که به نظر میرسد در چنین شرایطی، بهترین روشی که میتواند پاسخگو باشد، شیوههای ترمیمی است. البته برخی جامعه شناسان به آن اشاره میکنند که در جامعه سنتی نظام کیفیری، سرکوبگر و کیفری است و هرچه جامعه مدرنتر شود، مجازاتها جبرانیتر میشود.
غیرکیفری شدن اخلاق جمعی
وی اضافه کرد: نکته دیگر غیرکیفریشدن اخلاق جمعی است. در جامعه شهرنشین و مدرن، اخلاق جمعی به سوی غیرکیفریشدن است و به شکل اتوماتیک و طبیعی عمل میکند. غافل از این نیستیم که به دلایلی در برهههای خاصی از تاریخ، اجتماع فعالیتهای سیاسی و رسانهای، پوپولیسم کیفری را توسعه و تقویت میکنند.
عضو هئیت علمی گروه حقوق دانشگاه فردوسی یادآوری کرد: اکنون حرکت طبیعی جامعه در جوامع مدرن به سمت غیرکیفریشدن اخلاق جمعی است. سمبل و نماد این اخلاق، غیرکیفریترشدن نظام واکنش اجتماعی است. علت این است که هرچه جلوتر میرویم از میزان قداست ارزشها و جمعگرایی کاسته و به جای سنت و قداستها، انسان ارزش پیدا میکند.
جعفری تصریح کرد: یعنی از یکسو نهاد و مقامی که ارزشها را تعیین میکند، یک نهاد انسانی است و از سوی دیگر انسان دارای ارزش میشود. هرچه فاصله نهاد واضع قانون و متخلف قانون بیشتر باشد، واکنش شدیدتر میشود. همچنین هرچه فاصله میان دستوردهنده و دستورگیرنده بیشتر باشد، در مقام تخلف واکنش شدیدتر خواهد بود.
وی در ادامه گفت: از طرفی در جوامع سنتی انسان دارای ارزش کمتر و بالعکس جمع باارزش است. در جوامع مدرن هر چه زمان میگذرد، واضع قانون از مقام ریاست خود پایین و در مقام انسان وضع قانون میکند. از طرفی منزلت و شأن انسان افزایش مییابد و فاصله واضع قانون و متخلف به حداقل میرسد.
عضو هئیت علمی گروه حقوق دانشگاه فردوسی خاطرنشان کرد: در چنین جایی است که واکنش نسبتبه تخلف از قانون بیشتر و نه تنها انسان ارزش مییابد بلکه به قول یکی از جامعهشناسان دین به جامعه تبدیل میگردد. حقوق بشر مذهب انسان میشود. طبیعی است که در چنین شرایطی واکنش کیفری خشن و شدید جوابگو نخواهد بود. باید به سوی انسانیترشدن و ترمیمیشدن واکنش های اجتماعی حرکت کرد.
انتهای پیام
-
چهارشنبه ۲۱ آذر ۱۳۹۷ - ۱۶:۴۳:۱۱
-
۶۲ بازديد
-
ایسنا - اجتماعی - خراسان رضوی
-
پیام خراسان
لینک کوتاه:
https://www.payamekhorasan.ir/Fa/News/120971/