بزرگنمايي:

پیام خراسان - بیرجند - ارتباط دانشگاه با جامعه و نیازهای بی شمار آن همواره مورد بحث بوده و پایان نامه های دانشجویی یکی از مصادیق این ارتباط است که به عقیده کارشناسان نباید فقط برای تکمیل تحصیلات باشد.
  اگرچه رسالت اصلی دانشگاه توسعه و تولید علم است اما همواره از این نهاد عظیم تعلیم و تربیت مورد انتظار است که متناسب با نیازهای روز جامعه نقش آفرین باشد.
اینکه چقدر پژوهش های دانشگاهی و پایان نامه های دانشجویی کاربردی و برای رفع نیازهای کشور است را باید در خیلی از علل و عوامل جستجو و بررسی کرد.
از این رو میزگرد «پایان‌ نامه‌های دانشجویی و نسبت آن با نیازهای جامعه» با حضور محسن آیتی معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه بیرجند، احسان افتخاری مدیر حوزه ریاست، روابط عمومی و امور بین الملل دانشگاه صنعتی بیرجند، سامان فرزین عضو هیات علمی گروه باستان شناسی و مدیر روابط عمومی دانشگاه بیرجند و علی فوادالدینی دانشجوی مقطع دکتری رشته مکانیک دانشگاه بیرجند و عضو بنیاد ملی نخبگان خراسان جنوبی در ایرنا مرکز خراسان جنوبی برگزار شد.
** نبود ارتباط بین دانشگاه و جامعه مشکل ملی است
معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه بیرجند گفت: نبود ارتباط دانشگاه با جامعه یک مشکل ملی است که به اهتمام ملی نیاز دارد یعنی برای رفع این معضل، دانشگاه، وزارت آموزش و پرورش و همه دستگاه های اجرایی، حاکمیتی و رسانه ها با همکاری یکدیگر باید این مشکل را رفع کنند.
محسن آیتی افزود: این کار نیازمند عزم ملی است و اگر باور اجتماعی این باشد که دانشگاه نمی تواند، درست نیست چون اگر به این باور برسیم که می توانیم در مسیر توسعه حرکت کنیم قطعا به این هدف می رسیم.
وی اظهار داشت: اگر تصور شود که اعتبار مدارک دانشگاهی در خطر است همین یک فرصت است چون فردی که از دانشگاه بیرون می آید باید خود را به جامعه اثبات کند.
معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه بیرجند بیان کرد: دستگاه های اجرایی هم باید به اجرای تعهدات خود در خصوص دانشگاه مقید باشند چون سه درصد بودجه پژوهشی دستگاه های اجرایی به دانشگاه تخصیص نیافته در صورتی که تکلیف بودجه ای به دستگاه ها بوده است.
آیتی گفت: اگر بودجه یادشده به دانشگاه می رسید هم دانشگاه قوی شده بود و هم مشکلات جامعه رفع می شد اما بعضی مدیران برای این موضوع اهمیت قائل نشدند و یک گام عقب ماندیم.
وی یادآور شد: در حال حاضر در دانشگاه بیرجند بازنگری های جدی در خصوص رشته های دانشگاهی داریم و قرار است توسعه آموزش عالی به مناطق واگذار شود و بروکراسی متمرکز و آهسته وزارتی پاسخگوی ما نیست، اگر گسترش آموزش عالی به مناطق واگذار شود وضعیت ما مطلوب می شود.
عضو هیات علمی گروه علوم تربیتی دانشگاه بیرجند بیان کرد: اگر دولت بخواهد خراسان جنوبی توسعه پیدا کند باید به بخش های آموزش عالی و تولید، یارانه بدهد.
آیتی گفت: همه بخش هایی که در آن انتظار توسعه در خراسان جنوبی داریم نیازمند یارانه و کمک دولت است تا به قوت لازم برسد، اگر مرز این منطقه برای دولت مهم است باید سرمایه گذاری کند تا بنیان های توسعه استان شکل بگیرد.
وی یادآور شد: نظام آموزش عالی ایران آسیب هایی داشته که یکی از آنها گسترش بی رویه کمی آموزش عالی است اما باید توجه کرد که چه میزان از این آسیب مربوط به تصمیم گیرندگان آموزش عالی بوده اند.
** رساله های دکتری، امکان رفع مشکل جامعه را دارند
معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه بیرجند گفت: آنچه از پایان نامه های دانشجویی انتظار داریم که در رفع مشکل جامعه کمک کند بیشتر پایان نامه های دانشجویی در مقطع دکترا است که به آن رساله می گوییم اما از آنچه به عنوان پروژه های دانشجویی در مقطع کارشناسی انجام می شود انتظار زیادی نیست چون بیشتر به عنوان تحقیق مطرح می شود.
وی افزود: دقت نظری در توقع از پایان نامه های دانشجویی باید باشد چون تحقیق علمی در همه کتاب ها به تحقیقات بنیادی و کاربردی تقسیم بندی می شود و در علوم پایه با تحقیقات بنیادی سروکار داریم و در وهله نخست نمی توان کاربرد آن را مشخص کرد اما همه تحقیقات دانشگاهی کاربرد خود را دارد و در جایی توسط دیگران استفاده می شود و از این نگاه، درصد بالایی از تحقیقات دانشگاهی قابلیت کاربرد در عرصه های مختلف جامعه را در نهایت دارند.
آیتی اظهار داشت: اینکه از دانشگاه توقع داشته باشیم که درصد بیشتری از کارهای بنیادی را به تحقیقات بنیادی تبدیل کند ممکن است در مقطع زمانی کوتاهی مورد نیاز باشد اما اگر بخواهیم به بنیان های علمی جامعه نگاه کنیم نباید اتفاق های گذرا را به دانشگاه تحمیل کنیم چون رسالت اصلی دانشگاه توسعه علم است و در توسعه علم باید بتواند نقش آفرینی کند.
عضو هیات علمی گروه علوم تربیتی دانشگاه بیرجند گفت: معتقدیم بخش عمده پایان نامه های دانشجویی کاربردی است و قابلیت استفاده در بخش های مختلف اجتماع را دارد که نیاز طرف مقابل در این خصوص تعیین کننده است.
** طرح پیوند در دستور کار است
وی اظهار داشت: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری طرحی را برای کاربردی کردن پایان نامه های دانشجویی در دستور کار دارد که هدف از طرح پیوند ایجاد ارتباط بین پایان نامه های دانشجویی با نیازهای جامعه است و این موضوع حتی در رده بندی دانشگاه ها هم قرار است اثر گذار شود یعنی دانشگاه هایی در رتبه های بالا قرار می گیرد که بتواند پایان نامه های بیشتری را با جامعه مرتبط کنند.
معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه بیرجند گفت: وظیفه دانشگاه موج آفرینی است و باید در بدنه دانشجویی و بین همکاران موج ایجاد شود و بگوییم دیگر دهه شصت گذشته که همه پشت در دانشگاه صف کشیده باشند، باید با رویکرد جدید به دانشگاه نگاه کرد و امروز این موج در دانشگاه های کشور ایجاد شده است.
آیتی گفت: تعداد زیادی از همکاران دانشگاهی در دانشگاه بیرجند اعضای هیات علمی جوانی هستند که نگاهشان به مسائل از نظر نیاز، انرژی و خواست آنها برای توسعه متفاوت با قبل است.
وی افزود: معتقدیم بزرگترین مشکل توسعه در خراسان جنوبی فرهنگ توسعه است چون مردم این منطقه مطالبه گر نیستند و معمولا آرزوی مردم در منطقه استخدام در دستگاه های دولتی است و این یک قناعت صدمه زننده منفی است در صورتی که در دیگر استان های کشور افراد به دنبال مشاغلی برای کسب ثروت و درآمد هستند.
معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه بیرجند اظهار داشت: بسیاری از نظام های آموزشی دنیا تصویب پایان نامه های آموزشی را مشروط به داشتن مشتری در بخش های صنعت، بازار کار و ... می کنند اما در دیدگاه ما در ایران به دلیل توسعه عدالت آموزشی بحث آموزش رایگان تا سطح دکترا پیش بینی شده است.
وی افزود: ارتباط بین دانشگاه و سیستم اجرایی می تواند بهبود یابد و الان آسیب هایی در این حوزه وجود دارد که باید رفع شود در خراسان جنوبی نیاز به شورای آموزش عالی به عنوان شورای کلان داریم که آنجا در خصوص توسعه رشته ای دانشجویی و ارتباط دانشگاه با جامعه تصمیم گیری شود.
عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند بیان کرد: در دانشگاه ها فضا در سال های اخیر به شکل محسوسی تغییر یافته و دانشگاه ها پیگیر این موضوع هستند که لازم است ارتباط خود با جامعه را توسعه دهند.
** نقش پایان نامه ها در رفع مشکلات به باور عمومی برسد
آیتی گفت: نقش دانشگاه و پایان نامه های دانشگاهی در رفع مشکل کشور باید به باور عمومی برسد و این وظیفه ملی همه آحاد جامعه و دستگاه های دولتی و حاکمیتی است.
وی افزود: هرچه کار دانشگاه در بحث علمی دقیق تر باشد جایگاه آن در جامعه تقویت می شود که در زمینه جذب باید اعضای هیات علمی جذب شوند که شخصیت های علمی و آکادمیک باشند که حاضر به انجام کار خطا نباشند و تلاش ما در دانشگاه بیرجند همین است.
معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه بیرجند بیان کرد: دانشجویان باید باور کنند که راه ساختن جامعه از راه توسعه علمی است و غیر از این ممکن نیست، در همه تئوری های توسعه فاکتور نخست نیروی انسانی است و مکان پرورش نیروی انسانی دانشگاه است.
معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه بیرجند بیان کرد: در دو دهه گذشته گسترش بی رویه دانشگاه ها را به لحاظ کمی داشتیم و 2 هزار و 800 واحد آموزش عالی در کشور داریم که این تعداد قابل مقایسه با تعداد مراکز آموزش عالی کشور چین با بیش از یک میلیارد نفر جمعیت است.
آیتی افزود: این اشتباهی بود که در حوزه کلان کشوری رخ داد و امروز هم نظام آموزش عالی در حال بازیابی خود است و به سمت کیفیت گرایی می رود، در خصوص تقلب، پایان نامه و پروپزال ها باید در «سامانه همانندجو» ثبت شود که اگر جملات تکراری داشته باشد بلافاصله رد می شود و این گام بزرگی است که در سال جاری انجام شد.
وی یادآور شد: در سال های اخیر گسترش آموزش عالی محدود شده و در هیچ رشته ای نیاز به توسعه آموزش عالی نداریم و اولویت آموزش عالی کیفی گرایی است.
عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند بیان کرد: تحریم ها بهترین فرصت برای اثبات جایگاه دانشگاه است و دانشگاه ها می توانند با نقش آفرینی، تولید و عرضه خود را به جامعه و افکار عمومی اثبات کنند.
** دستگاه های متولی ارتباط با دانشگاه را تسهیل کنند
رئیس حوزه ریاست، روابط عمومی و بین الملل دانشگاه صنعتی بیرجند هم گفت: از دانشگاه باید انتظار داشته باشیم که به سمت صنعت برود اما در مقابل دستگاه های متولی صنعت هم باید ارتباط خود با دانشگاه را تسهیل کنند.
احسان افتخاری افزود: در دانشگاه های خارجی هم پایان نامه هایی وجود دارد که خیلی کاربردی نیست و نباید اینگونه تلقی شود که همه پایان نامه های دانشگاه های خارجی کاربردی و اثرگذار است.
وی اظهار داشت: ماهیت علم و صنعت دو مقوله جدا از یکدیگر است، نتایج تحقیقات ما و دانشگاه خارجی هر دو منتشر می شود و بسیاری از نیازهایی که در صنعت وجود دارد نیازمند کار پژوهشی نیست و نمی توان در قالب پایان نامه دانشجو در مقطع دکتری قرار گیرد چون از پایان نامه دکتری جنبه نظری مورد انتظار است و با یک کار فنی همخوانی ندارد.
عضو هیات علمی گروه مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی بیرجند بیان کرد: هرچند به نحوه تعریف و اجرای پایان نامه های دانشگاهی انتقاداتی وجود دارد و در این موضوع شکی نیست، باید چارچوبی بین صنعت و دانشگاه ایجاد شود تا پایان نامه ها بیشتر کاربردی شود.
وی گفت: توسعه آموزشی در کشور در سال های قبل توسعه منطقی نبوده، در بیرجند که شهر صنعتی نیست 2 دانشگاه صنعتی و دانشکده فنی و مهندسی دارد که به گونه ای موازی کاری است و امروز بعد از تاسیس دانشگاه صنعتی به دنبال ماموریت یابی آن هستیم که تفاوت آن با دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه بیرجند چیست.
وی افزود: نهادهای تصمیم گیرنده در سطح کلان وجود ندارد و در حوزه آموزش عالی تصمیماتی گرفته می شود که موجب نتیجه دهی مطلوب نمی شود، در این اتاق فکرها باید نخبگان علمی و اجرایی کشور حضور داشته باشند.
رئیس حوزه ریاست، روابط عمومی و بین الملل دانشگاه صنعتی بیرجند گفت: کارکردهای دانشگاه و صنعت ممکن است متفاوت باشند، رئیس یک مجموعه صنعتی ممکن است بر این باور باشد که کارشناس او از یک استاد دانشگاه در همان رشته بیشتر متوجه است در صورتی که انتظارات از این 2 فرد متفاوت است.
افتخاری افزود: از یک استاد فنی و مهندسی نباید انتظار داشت که اطلاعات یک کارشناس در خصوص یک دستگاه مکانیکی را داشته باشد و دانشجویان ما اعتماد به نفس لازم را هنوز ندارند.
وی تصریح کرد: یکی از مشکلات سیستم آموزشی ما این است که ارتباطش با سیستم آموزشی دنیا ضعیف است و نمی توانیم از دانشگاه های قوی به درستی الگو بگیریم و انتقال تجربیات به موقع رخ نمی دهد.
** توجه در یک دهه گذشته بر کمیت دانشجویی بود
عضو هیات علمی گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند هم گفت: در خصوص کیفیت آموزش عالی در کشور و مقوله پایان نامه ها در یک دهه گذشته به دلیل اینکه توجه بیشتر بر کمیت دانشجویی تا بحث کیفیت دانشجویی بود باید قبول کنیم که آموزش عالی نتوانست به جایگاه واقعی خود برسد و آن هم به دلیل شرایط کشور بوده و دانشگاه ها در این خصوص خیلی مقصر نیستند.
سامان فرزین افزود: تصمیم گیری ها در سطح کلان کشور انجام می شود و دانشگاه چون مجری تصمیمات کلان هستند باید آن را اجرا می کردند اما از چهار سال قبل از این کار جلوگیری شد و رهبر معظم انقلاب سال قبل فرمودند همه نباید به دنبال دکتر شدن باشند و باید به سمت صنعت و جامعه حرکت کنند و همه آمال و آرزوها در دانشگاه نیست و بخش عظیم آن در جامعه است.
** ماموریت گرا نیستیم
مدیر روابط عمومی دانشگاه بیرجند افزود: ما در کشور ماموریت گرا نیستیم، به عنوان مثال وقتی در کشوری که از اقلیم های گوناگون برخوردار است و هر اقلیم ظرفیت ویژه خود را دارد، باید تصمیم گیری کلان به این سمت برود که به عنوان مثال از دانشگاه بیرجند خواسته شود در محصولات استراتژیک خراسان جنوبی مثل عناب، زرشک و زعفران تحقیق کرده و صاحب نظر باشد.
فرزین گفت: دانشگاه باید در رابطه با همه مسائلی که در این حوزه وجود دارد مسئولیت بپذیرد و دیگر استان ها هم باید با توجه به ظرفیت های موجود در آن استان ها از طرف حاکمیت و دولت ماموریت گرفته و فعالیت کنند.
وی اظهار داشت: در نگاه عامیانه این موضوع تقویت شده که علوم انسانی در کشور موجب تولید ثروت نمی شود و در سال های اخیر به دلیل تحریم هایی که وجود داشته این ایده پررنگ شده که باید از دانشگاه کسب ثروت و پول کرد و به همین دلیل از علوم انسانی غفلت شده است.
وی گفت: جایگاه دانشگاه وقتی بیشتر برای جامعه تثبیت می شود که فرد در خانه خود لمس کند که دانشگاه در زندگی او تاثیرگذار است و یک استاد رشته علوم انسانی برای اثبات این اثرگذاری باید با ارائه راهکارهایی به حاکمیت در جامعه اثرگذار شود.
عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند بیان کرد: فرد دانشگاهی باید خود را به بدنه جامعه نزدیک تر کند، یکی از مشکلاتی که در خراسان جنوبی داریم در بعضی رشته ها مثل رشته های علوم پایه با کمبود دانشجو مواجه هستیم که باید استادانی از همین گروه ها به مقاطع دبیرستان وارد مدارس شوند.
** پایان نامه ها با توجه به شرایط منطقه ای سنجیده شود
فرزین گفت: مردم از استاد دانشگاه انتظار دارند که وارد جامعه شود و اگر در دانشگاه مرکز مشاوره دارد این مرکز در بعضی نقاط شهر به شکل استند ها و دکه های مخصوص به مردم خدمات مشاوره ای ارائه کند.
عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند بیان کرد: پایان نامه های دانشگاهی باید با توجه به شرایط منطقه ای سنجیده شود، هر استان یا منطقه ای باید برای دانشگاه های زیرمجموعه خود اولویت تعریف کرده تا در نهایت خروجی این مراکز علمی قابل استفاده برای جامعه باشد.
فرزین اضافه کرد: دستگاه های اجرایی باید اولویت های پژوهشی خود را به طور متناوب به دانشگاه اعلام کنند خروجی کارها برای جامعه مفید تر خواهد بود.
** علم پاسخ به مساله است
دانشجوی مقطع دکترا رشته مکانیک دانشگاه بیرجند هم گفت: علم در غرب پاسخ به مساله بوده اما در ایران به این شکل به علم نگاه نشده، چون یکسری چالش ها در غرب بود که علم برای رفع آن بکارگیری شد اما در ایران ماموریت دانشگاه ها متفاوت بود و جامعه و دغدغه های کشور در دهه های مختلف متفاوت بوده است.
علی فوادالدینی گفت: نسل گذشته به ذات علم در همه رشته ها اهمیت می داد اما نسل امروز به علمی اهمیت می دهد که قابل کاربرد باشد و بیشتر تکنولوژی برای آنها مهم است.
** نگاه دانشجوی مقطع دکتری باید بین المللی باشد
وی اظهار داشت: نگاه یک دانشجوی دکتری باید بیشتر بین المللی باشد و پایان نامه ای هم که برای خود در نظر می گیرد با این نگاه است و به همین دلیل شاید موضوع پایان نامه من برای 30 سال آینده ایران هم مفید نباشد اما برای پنج سال آینده کشورهای توسعه یافته مفید باشد.
عضو بنیاد ملی نخبگان خراسان جنوبی گفت: ممکن است کارخانه کویرتایر بیرجند به یک مهندس مجرب با اطلاعات خوب نیاز داشته باشد اما استاد دانشگاه معمولا درگیر این نوع پایان نامه هایی نمی شود چون می خواهد یک فرد علمی در رتبه بین المللی باشد و به موضوع قدیمی تکنولوژی که ممکن است مورد نیاز تولید استان و یا کشور باشد نمی پردازد.
فوادالدینی یادآور شد: امروز دانشجوی تحصیلات تکمیلی به آینده علمی خود نگاه می کند و به همین دلیل به دنبال علمی می رود که وجهه بین المللی پیدا کند، نباید روی پایان نامه های مقطع دکترا برای رفع مشکلات استانی انگشت گذاشته شود چون ما به مشارکت علمی بین المللی نیاز داریم در علوم مهندسی اگر مدت کوتاهی از مشارکت علمی بین المللی حذف شویم موجب پایین آمدن مشارکت علمی کشور در جهان می شود.
وی ادامه داد: از پایان نامه های ارشد بیشتر می توان انتظار رفع مشکلات استانی و کشوری را داشت،چون در این مقطع از کسی انتظار نیست که در سطح بین المللی کار انجام دهد و در این مقطع باید به دنبال پایان نامه های کاربردی باشیم و حتی دانشجویان کارشناسی هم می توانند بسیاری از مشکل صنعت خراسان جنوبی را رفع کنند.
این دانشجوی مقطع دکتری رشته مکانیک دانشگاه بیرجند گفت: نباید به بهانه رفع مشکلات جایگاه دانشگاه را مخدوش کنیم، ممکن است امروز به دلایل اقتصادی و ... در وضعیتی هستیم که عملکرد دانشگاه خوب لمس نشود اما نقش آن به قدری مهم است که باید جایگاه آن را حفظ کنیم تا از ماموریت های خود عقب نماند.
فوادالدینی افزود: بخشی از حیات اقتصادی خراسان جنوبی به دانشگاه بیرجند وابسته است چون چند هزار دانشجو در این مجموعه مشغول به تحصیل هستند و دستگاه های مربوطه باید با دانشگاه بیرجند برای ارائه خدمات مطلوب به دانشجویان همکاری بیشتری داشته باشند.
7559 * 6054