بزرگنمايي:

پیام خراسان - مشهد- موزه مکانی مملو از داشته ها و آثار ارزشمند تاریخی است که سفر به گذشته و مشاهده آثار برجای مانده از نبوغ و هنر پیشینیان را برایمان میسر می کند، سفری که در خلال سفرهای نوروزی از موزه های نقاط مقصد تیری است با دو نشان.
در این میان مسافران نوروزی مشهد در موزه بزرگ خراسان ویژگیهای خاص از شرق ایران زمین همچون آثار بر جای مانده از پیش از میلاد مسیح، تجهیزات به روز نگهداری و حفاظتی و همگام با استانداردهای جهانی، کتابخانه غنی و آرشیو فیلم و عکس و نیز افزون 50 هزار اثر تاریخی مربوط به دوره های مختلف تاریخی را مشاهده و تجربه می کنند.
تعدد و تنوع آثار موزه خراسان شگفت انگیز و دیدنی است. "جام میثاق شهر تپه درگز، پلاک مفرغی نقره کوب مکشوفه از محوطه تاریخی ششتمد سبزوار مربوط به دوره سلجوقی منقوش و کتیبه دار، ظروف سفالی کشف شده از تپه دامغانی سبزوار متعلق به عصر مفرغ، مهر صور فلکی دوره سلجوقی مکشوفه از سایت موزه شادیاخ نیشابور، پیکره سنگی مکشوفه از نیشابور و متعلق به هزاره سوم پیش از میلاد و قدح سفالی دوره سلجوقی کشف شده از شادیاخ تنها بخشی از زیباییهای تاریخی این موزه هستند.
* 18 هزار مترمربع نمایش تاریخ
موزه بزرگ خراسان در زمینی به وسعت 4900 مترمربع در 13 طبقه و فضایی در مجموع به وسعت 18 هزار مترمربع بنا با اهدای زمین از سوی شهرداری مشهد در پارک کوهسنگی مشهد برپا شده است.
طراحی نقشه ساختمان این موزه برگرفته از بنای تاریخی "کاخ خورشید کلات نادری" توسط دکتر محمدامین میرفندرسکی انجام شده اما این هنرمند بزرگ در زمان پیشرفت 30 درصدی پروژه موزه دار فانی را وداع گفت و موفق نشد حاصل نهایی هنر و طراحی خود را ببیند.
موزه بزرگ خراسان یکی از 13 موزه منطقه ای در ایران و بزرگترین موزه کشور محسوب می شود. تجهیزات حفاظتی، ویترینهای نگهداری، امکانات امنیتی و حفاظتی این موزه مطابق با آخرین استانداردهای روز دنیا است و در این زمینه هیچ موزه ای در کشور به پای موزه خراسان نمی رسد.
وجود کارگاه و آزمایشگاه مرمت تخصصی اشیاء تاریخی در این موزه با امکان قرنطینه و مرمت فوری اشیاء و آثار تاریخی یکی از ویژگیهای مهم ترکیب بندی و تجهیزات آن است.
* 50 هزار شی تاریخی
مدیر موزه بزرگ خراسان به خبرنگار ایرنا گفت: افزون بر 50 هزار شی تاریخی اصیل و ارزشمند در مخزن این موزه وجود دارند که تا پایان اردیبهشت ماه آتی بخشی از آنان به مجموعه آثار به نمایش درآمده افزوده می شوند.
محمدرضا پهلوان افزود: به قدری آثار تاریخی در مخزن موزه خراسان فراوان است که اگر هر ماه شماری از آنها در معرض دید عموم قرار گیرد 20 سال زمان لازم است تا همه آنها برای بار دوم به نمایش درآیند.
* آثاری از 14 قرن دوره اسلامی
نفیسترین آثار موزه ای 14 قرن تاریخ و هنر ایران و خراسان برای نمایش در تالار فرهنگ، هنر و تمدن اسلامی خراسان در دوره اسلامی هم اکنون در محل این موزه قابل بازدید است. 300 شی فرهنگی و تاریخی شامل اشیا، آثار فرهنگی و تاریخی و مجموعه ای از نفیسترین آثار هنری موزه های تحت پوشش میراث ملی ایران در این چارچوب در موزه خراسان به نمایش درآمده اند.
از این تعداد 146 نمونه از گونه های مختلف شامل قرآنهای نفیس خطی قرون اولیه اسلامی تا دوره قاجار، آثار سفالی، فلزی، ظروف شیشه و آبگینه، کتب خطی و هنرهای کتاب آرایی، آثار هنری قطعات خوشنویسی خوشنویسان ایران زمین شامل سلطانعلی مشهدی، علی هروی، میرعماد سیفی قزوینی، میرزا غلامرضا اصفهانی و سایر هنرمندان خوشنویس نامی کشورمان است.
بخشی از این آثار اختصاص به هنر نقاشی ایران دارد که شامل آثاری در زمینه های مصورسازی شاهنامه فردوسی، بوستان و گلستان سعدی و سایر شاعران نامی ایران است.
به لحاظ تنوع در جنس اشیاء و تکنیک اجرا و همچنین در برگرفتن تمامی دوره های تاریخی اسلامی این نمایشگاه بی نظیرترین آثار فرهنگی، تاریخی و هنری 14 قرن هنر و تمدن ایران در دوره اسلامی را شامل می‌شود. این آثار تا اردیبهشت ماه امسال در موزه بزرگ خراسان در معرض دید عموم مردم قرا دارد.
* معرفی برخی گنجینه های موزه بزرگ خراسان
کاسه سفالی لعابدار دوره تیموریان یکی از اشیاء ارزشمند این موزه است که در آن می توان تزئین چند رنگ را مشاهده کرد. از هزاره چهارم پیش از میلاد سفالهای چند رنگ با تزئینات هندسی و نقوش حیوانات به دست آمده که اغلب تزئینات آنها با رنگ سیاه و چند ته رنگ قرمز روی خمیر مایل به زرد مشاهده شده است. تولید ظروف چند رنگ اواخر دوره عباسیان دوباره تجدید شد و تا دوران صفوی متداول بود.
همچنین کاسه سفالی لعابدار متعلق به دوره تیموریان در این موزه در قالب اشیاء تاریخی 14 قرن هنر و تمدن اسلامی به نمایش درآمده است.
* اسکلتهای پنج هزار ساله
اسکلتهای پنج هزار ساله یافت شده از شهرسوخته سیستان و برخی اشیاء تاریخی مدفون با آنها در گورستان دوران پیش از تاریخ نیز در موزه بزرگ خراسان قرا دارند که به مناسبت تعطیلات نوروز به نمایش گذاشته شده اند. در این چارچوب سه اسکلت به موزه بزرگ خراسان منتقل شده که در ایام نوروز گردشگران و علاقه مندان می توانند آنها را ببینند.
شهرسوخته از وسیعترین زیستگاههای فلات ایران و به عبارتی آزمایشگاهی بزرگ در بیابانی به وسعت 51 هکتار است که به لحاظ موقعیت به صورت تپه های پیوسته در فاصله 56 کیلومتری زابل در کنار کهنترین دلتای هیرمند قرار گرفته و از مهمترین مراکز آغاز شهرنشینی است که پنج هزار سال پیش مسکونی بوده است.
قبرهای انتقال یافته از سایت موزه باستانشناسی شهرسوخته به موزه بزرگ خراسان نمونه ای از آیین و رسوم تدفین و اعتقادات انسانهای دوران پیش از تاریخ ایران در حوزه فرهنگهای پیش از تاریخ منطقه شرق و شمال شرق کشور به شمار می روند.
* قرآنهای منسوب به حضرت علی(ع) و امام حسین(ع)
قرآنهای منسوب به ائمه(ع) بر روی پوست آهو، قدیمی ترین نسخ موجود در موزه خراسان هستند که به خط کوفی نگاشته شده اند. در زمان حیات حضرت محمد(ص) قرآن کریم بر ورق پاره ها، چرم پاره ها و سفال و سنگ مکتوب بود. تا سده چهارم هجری قمری دنیای عرب ترجیح می دادند نسخه نویسی قرآن کریم روی پوست نازک آهو یا گوسفند و بز انجام گیرد. همین روال در ایران نیز معمول شد گرچه آگاهی بر فن کاغذسازی از زمانی بس پیشتر یعنی ثلث اول سده دوم هجری قمری در سمرقند رواج یافته بود.
این قرآنها که به منظور عرضه در نمایشگاه 14 قرن هنر و تمدن اسلامی از موزه ملی ایران به امانت گرفته شده اند هم اینک در گالری قرآن و نفایس موزه بزرگ خراسان به نمایش در آمده اند.
* سکه شاه طهماسب
این سکه معادل 100 دینار می باشد و به نام محمدی رایج بوده است. روی سکه شعر "بگیتی سکه صاحبقرانی / زد از توفیق حق طهماسب ثانی' و پایین سکه مکان ضرب و تاریخ آن حک شده است. پشت سکه نیز شعار 'لا اله الا الله محمد رسول الله علی ولی الله' است. جنس این سکه نقره و دارای وزن 2.7 گرم و 22 میلیمتر قطر می باشد.
شاه طهماسب دوم دهمین پادشاه دودمان صفوی بود که از 1101 تا 1111 خورشیدی به مدت 10 سال حکومت کرد. او فرزند و جانشین شاه سلطان حسین بود. وی پس از اشغال اصفهان بدست افغانها و قتل شاه سلطان حسین برای مدتی بر بخشی از ایران بطور ناقص حکومت ‌کرد و در پی شکست از عثمانی و بستن قرارداد صلح، توسط نادرشاه از سلطنت برکنار و کشته شد.
* تکوک سفالی هزاره اول پیش از میلاد
تکوک یا ریتون ظرفهایی بوده اند که در دوران کهن به شکل جانوران ساخته می ‌شدند. اینگونه ظرفها برای شراب مقدس استفاده می شد و کاربرد مذهبی و گاهی تزئینی داشت. در این ریتون بخش ساغر از بدنه مجسمه جدا نبوده و مجسمه توخالی ساغر را نیز تشکیل می‌دهد. در ساخت ریتونها معمولا از طبیعت الهام می گرفتند و با توجه به حیواناتی که در محیط اطراف زندگی می کردند و از نظر مردم آن روزگار مظهر زیبایی و قدرت به شمار می آمدند، شکل مورد نظر را برای ریتون انتخاب می نمودند.
در مناطق کویری و گرم و خشک "شتر" طرح ریتونها را شکل می داد. سابقه هنر ریتون سازی به هزاره چهارم قبل از میلاد یعنی به حدود 6000 سال پیش باز می‌گردد. از هزاره چهارم پیش از میلاد تا قرون هفتم و هشتم پیش از میلاد(2800 سال قبل) تعداد ناچیزی ریتون کشف شده‌ است. در طول دوران حکومت مادها هنر ریتون سازی پیشرفت بسیار کرد. این هنر در دوران هخامنشیان به اوج خود رسید. با ورود اسلام به دلیل باورها و اعتقادات خاص دینی از جمله منع شراب خواری و مخالفت با چهره نگاری انسان و حیوان در هنر عملا هنر ریتون سازی به فراموشی سپرده شد.
* سپر زرکوب دوره صفوی
این سپر دارای فرم مدور و محدب و چهار قبه بر سطح خارجی و چهار عدد حلقه در پشت آن و نیز دارای تزیینات کنده کاری و طلاکوب است. سراسر سطح خارجی سپر دارای نقوش اسلیمی، گل و بوته می باشد. دورتا دور سپر شکار شیر و آهویی در حال فرار به تصویر کشیده و برجسته کاری شده است. در این دوره از فولاد برای ساخت ابزار و سلاحهای رزمی و جنگی استفاده فراوان می کردند.
استادکاران دوره صفوی که بیشتر در غرب و شمال غرب ایران و اصفهان حضور داشتند در بکارگیری فولاد صیقل خورده بی همتا بودند. روش تزئین این سپر طلاکوبی است که ابتدا تمام قسمتهایی را که برای طلاکوب شدن در نظر گرفته اند به وسیله کارد مخصوص خش انداخته و طرح مورد نظر را بر روی سطح فولاد حک می کردند سپس سیمی از جنس طلا به ضخامت یک تار موی انسان را در شیارهای حک شده قرار داده و به وسیله چکش می کوبیدند تا در شیار مورد نظر کاملا فرو رود. پس از آن با یک قطعه سنگ یشم آن قدر بر روی کار می کشیدند تا طلا و فولاد به یکدیگر جوش بخورند.
* در چوبی با نقوش اسلیمی
در چوبی منبت و مشبک که روی آن نقوش اسلیمی و طرح ستاره یا شمسه بکار رفته و در بالای آن تاریخ ساخت و نام سازنده کنده کاری شده یکی دیگر از آثار به نمایش درآمده در موزه بزرگ خراسان است. محل کشف این در چوبی مازندران و قدمت تاریخی آن مربوط به دوره تیموریان است. طول آن 205 سانتیمتر و عرض 149 سانتیمتر می باشد و کوبه روی آن مخصوص بانوان یا زنکوب است.
* انگشتر طلا دوره سلجوقی
انگشتری از جنس طلا بدست آمده از گرگان مربوط به دوره سلجوقی در موزه بزرگ خراسان به نمایش گذاشته شده است. با وجود ممنوعیت استفاده از طلا و نقره در دورهی اسلامی، جواهرات و زیورآلات هنر اسلامی ایران کماکان به ظرافت و زیبایی ساخته ‌می‌شدند. هرچند استفاده‌ از این متاع مختص زنان است اما مردان نیز در استفاده از انگشتر، بازوبند یا کمربندهای نقرهی مطلا از محصولات این هنر گرانبها بهره ‌مند می‌بردند. زیورآلات دورهی سلجوقی در برخی موارد در امتداد سنتهای ساسانی هستند.
* کتابخانه تخصصی و آرشیو فیلم و عکس خراسان
موزه خراسان در کنار ویژگیهای خاص خود و آثار تاریخی ارزشمند و بلندآوازه ای که به نمایش گذاشته محل استقرار تخصصی ترین کتابخانه حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در شرق کشور است که افزون بر شش هزار جلد کتاب تخصصی را در خود جای داده است.
علاوه بر این، مخزن عکس و فیلمهای تاریخی و قدیمی مربوط به آثار و بناهای تاریخی خراسان از دهها سال پیش در این موزه وجود دارد که شامل بیش از 100 هزار عکس و قطعه فیلم می شود که در کشور منحصربفرد است. همچنین این موزه راهنمایان باتجربه ای دارد که گردشگران و بازدید کنندگان را راهنمایی کرده و توضیحات لازم را به آنان ارائه می دهند.
موزه بزرگ خراسان در خلال سفر نوروزی زائران و مسافران به مشهد مقصدی جذاب برای غنی نمودن این سفر است.
7496/1858