بزرگنمايي:

پیام خراسان - شهر بیرجند تاریخچه طویلی دارد و در کنار ابنیه تاریخی که نشان از تاریخ آن دارد، یکی از تمیزترین شهرهای ایران است.
به گزارش ایسنا منطقه خراسان جنوبی، شهرستان بیرجند، چهل و نهمین شهر ایران است که به صورت‌های برجند، برجن، برکن و بیرگند نیز مشهور بوده است. این شهر با قدمتی بس طولانی حرف­‌های ناگفته زیادی را در تاریخ خود نهفته دارد.
«رجبعلی لباف خانیکی» در مقاله خود تحت عنوان «تأملی در نام بیرجند»، بیرجند را مرکب از دو جزء «بیر» و «جند» می‌داند. «بیر» در پارسی باستان به معانی رعد و برق، صاعقه و طوفان و «جند» که معرّب «کند» است به زبان فرارودی به معنی مکان و شهر آمده‌ است.
برای اولین بار نام بیرجند در اسناد مکتوب کتاب معجم البلدان قرن هفتم هجری قمری آمده است که این شهر را زیباترین بلدیه قهستان معرفی کرده است.
کاوش­‌های به عمل آمده از قلاع دختر در «بند دره» و «قلعه دره»، و نیز کتیبه به‌دست آمده از کال جنگال در روستای رچ از توابع خوسف، «تخته سنگ لاخ مزار» واقع در روستای کوچ، سنگ نگاره و کتیبه‌های پهلوی اشکانی در دره «استاد تنگل»، حکایت از قدمت چند هزار ساله بیرجند دارد.
همواره، برترین­‌ها و اولین­‌ها از جالب­‌ترین موضوعاتی است که هر خواننده­‌ای را برای دانستن آن به وجد می­‌آورد. بیرجند نیز با تاریخ بلند بالا دانسته­‌های زیادی از ترین­‌ها و اولین­‌ها در دل خود نهفته که در این گزارش به آن می‌پردازیم.
اولین سجل بیرجند به نام یک میرزا سند خورد
اولین سند سجلی و شناسنامه در بیرجند 22 مهرماه 1307 هجری شمسی به شماره یک و به نام آقای میرزا صدرالدین خان دفتری فرزند مرحوم میرزا هدایت الله وزیر دفتر ساکن بیرجند محله شیخ هادی با تاریخ تولد 17/9/1265 هجری شمسی صادر شد.
تأسیس اولین بانک بیرجند در 101 سال قبل
در زمان حکومت قاجاریه و متعاقب اقدام انگلستان در تأسیس بانک شاهنشاهی در ایران، در سال 1913 میلادی (1292 شمسی)، شعبه‌ی این بانک در بیرجند به ریاست یک انگلیسی به نام اف.هیل تأسیس شده و فعالیت خود را آغاز کرد.
برق مارشال چراغ نخستین سینمای بیرجند را روشن کرد
نخستین سینمای بیرجند در اواخر دوران قاجاریه و در سال 1292 شمسی ، فعالیت خود را آغاز کرد. این سینما از برق کارخانه‌ای بنام «مارشال» استفاده می‌کرد.
نخستین گمرک بیرجند
در سال 1317، برای سهولت در حمل و نقل و صادرات و واردات کالا به شبه قاره هند و افغانستان، اداره‌ی گمرک بیرجند تاسیس و با دو واحد گمرکی درح و گزیک فعالیت خود را آغاز کرد.
در برخی از منابع نیز آمده که اولین سابقه وجود گمرک در بیرجند پیش نویس سندی مربوط به سال1330 است که دلالت برحضورگمرک درخیابان17 شهریور مقابل ساختمان سازمان اموراقتصادی و دارایی فعلی دارد.
آغاز به کار آموزش عالی بیرجند
در سال 1354 شمسی، با پیگیری دکتر «محمدحسن گنجی»، موسسه آموزش عالی بیرجند تأسیس و در سال 1356 شمسی با پذیرش 120 دانشجو در رشته‌های ریاضی، فیزیک و شیمی، کار خود را آغاز کرد و اکنون به نام رسمی دانشگاه بیرجند شناخته می‌شود.
مدرسه شوکتیه، هم‌زاد دارالفنون در بیرجند
مدرسه «شوکتیه»، نخستین مدرسه بیرجند بود که هم‌زمان با مدرسه دارالفنون سال 1284 شمسی در محل حسینیه شوکتیه ایجاد شده و فعالیت خود را با حضور 7 معلم اتریشی و شماری مترجم ایرانی و آموزش 40 دانش‌آموز آغاز کرد. لازم به ذکر است این مدرسه پس از دارالفنون تهران و رشدیه تبریز، سومین مدرسه آموزش به سبک جدید در ایران است.
تأسیس نخستین بیمارستان بیرجند در باغ اناری
سال 1327 در یکی از اراضی بیرجند معروف به باغ اناری، بیمارستان امام رضا(ع) تاسیس شد. این بیمارستان علاوه‌بر پذیرش بیمار شهرستان بیرجند، نسبت به پذیرش سایر بیماران شهرستان‌های جنوبی استان خراسان اقدام می‌کرد.
جوانه زدن نخستین اندیشه‌های لوله‌کشی و آبرسانی بهداشتی در بیرجند
بنگاه مستقل خیریه آبلوله بیرجند از جمله بزرگترین موسسات وقف عام در استان خراسان‌جنوبی و شاید ایران است که در تأمین آب به‌عنوان یکی از حیاتی‌ترین ماده مورد نیاز مردم شهر بیرجند نقش بسزایی داشته، این بنگاه‌، به‌عنوان نخستین سازمان آبرسانی در ایران، سال 1302 در شهر بیرجند آغاز به فعالیت کرد‌.
در تشریح فعالیت­‌های این بنگاه آمده است: در روزگاران گذشته برای تأمین آب شهر بیرجند، آب انبارهایی توسط افراد خیر و نیکوکار ساخته شده بود که از آب قنوات و آبادی‌های دامنه کوه باقران پر می‌گشت و تنها منبع تأمین آب شرب اهالی در تابستان به حساب می‌آمد.
در سال 1302 هجری شمسی 30 نفر از خیرین بیرجند برای برطرف کردن مشکل آب شرب شهرتصمیم به خرید روستایی به نام علی آباد روی سینه گرفته و تا سال 1328 جمعاٌ 1220 سهم از 1440 سهم مالکیت آب و اراضی این روستا و دشت کاوه را خریداری و وقف بر تأمین آب شرب شهر کردند.
انتقال آب این روستا به شهر به‌وسیله‌ لوله­‌های چدنی و به طول 9 کیلومتر انجام شده که این لوله­‌ها بخشی از هندوستان خریداری و به‌وسیله شتر از راه کویر به بیرجند حمل شد و مقداری نیز از کمپ انگلیسی­‌ها از سفیدابه به بیرجند منتقل شد.
برای این‌که این صدقه جاریه پایدار بماند خیرین مورد بحث با تأسیس موسسه‌ای به نام بنگاه مستقل آب لوله بیرجند نسبت به تدوین اساس نامه‌ه­ا اقدام کرده و آن را در قالب یک شرکت وقفی عام به شماره یک در سال 1327 به ثبت رسانده و در ماده 8 اساسنامه وقفیت آن مورد تأکید قرار گرفته است.
استفاده از آب انبارها به علت بهداشتی نبودن آن‌ها سبب شیوع انواع بیماری‌ها می‌شد. از این‌رو در زمانی که هنوز هیچ یک از شهرهای ایران آب لوله‌کشی نداشت، نخستین اندیشه‌های لوله کشی و آبرسانی بهداشتی در بیرجند جوانه زد.
غرض از تشکیل بنگاه‌، اداره‌ی امور مربوط به حفظ و نگهداری مسیر لوله‌های آب بیرجند و نیز توسعه‌ی شبکه‌ی لوله‌کشی این‌شهر برای بهره‌مندی عمومی سکنه شهر، عنوان می‌شود.
فرودگاه بیرجند، سومین فرودگاه کشور
سومین فرودگاه در ایران پس از فرودگاه قلعه‌مرغی و بوشهر، سال 1312 در بیرجند تأسیس شد که عامل آن موقعیت سیاسی و نظامی این شهر بود. فرودگاه بیرجند در زمینی به مساحت 150 هکتار در شمال شهر ایجاد شد.
افتتاح نخستین شهرداری بیرجند با 12 کارمند
در سال 1310، شهرداری بیرجند تحت عنوان« بلدیه بیرجند» در کنار آرامگاه حکیم نزاری افتتاح و با 12 کارمند، فعالیت خود را آغاز کرد. نخستین شهردار بیرجند، آقای افشار بود که به مدت 6 سال سمت ریاست شهرداری را بر عهده داشت.
تأسیس کنسولگری انگلستان در بیرجند
در آغاز سده‌ی نوزدهم و پس از جنگ ایران در هرات، انگلستان برای حفظ منافع و مستعمرات خود در شبه قاره هند و توسعه نفوذ خود در افغانستان، در سال 1894 میلادی (1273 خورشیدی)، اقدام به تأسیس کنسولگری در بیرجند کرد.
به‌دنبال ایجاد این کنسولگری، دولت روسیه تزاری نیز کنسولگری خود را در بیرجند تأسیس کرد. به‌تدریج با آغاز جنگ جهانی اول و دوم و نیز وقوع انقلاب روسیه، رقابت سیاسی بین انگلستان و روسیه در ایران کاهش یافت و در نتیجه کنسوگری‌های دو کشور تعطیل شدند.
نخستین هنگ ژاندارمری
در سال 1307، هنگ ژاندارمری بیرجند تأسیس شد. این هنگ 9 گروهان، گناباد، فردوس، طبس، شاهرخت، گزیک، بندان، حسین‌آباد رزاق‌زاده و گروهان مرکزی بیرجند داشت. وظیفه‌ی مرزبانی نیز بر عهده‌ این هنگ بوده‌ است. این هنگ تا زمان ادغام در نیروی انتظامی، مشغول فعالیت بود.
آغاز به کار اولین تیپ ارتش در سال 1305
در سال‌های نخستین دوره پهلوی و متعاقب تأسیس ارتش نوین در ایران، تیپ ارتش در بیرجند مستقر شده و نسبت به تاسیس پادگان در شهر بیرجند اقدام کرد. این پادگان که امروزه به نام پادگان آموزشی 04 نامیده می‌شود، از بدو تأسیس تاکنون، آموزش سربازان وظیفه را برعهده دارد.
دیدنی‌­های بیرجند، مقصدی برای گردشگران
هم‌اکنون این شهر تاریخی با جاذبه های فراوان مقصد بسیاری از گردشگران است.
باغ «اکبریه» میراث جهانی یونسکو یکی از جاذبه‌های زیبای این شهر است که در محدودی شهری واقع شده است.
قلعه تاریخی، ارگ کلاه فرنگی، بند دره، آب انبارها، آرامگاه حکیم نزاری، ارگ کلاه فرنگی، بند النگ(چارده)، بند عمرشاه از دیگر مکان­‌های دیدنی این شهر محسوب می‌شود که هر گردشگری را مجذوب این شهر زیبا می‌کند.
گزارش از زهرا حمیدی
انتهای پیام