بزرگنمايي:

پیام خراسان - مشهد- موزه های آستان قدس رضوی، آیینه ادراک شیفتگان و علاقه مندان به حضرت امام رضا (ع) است، آیینه ای که قهرمانی ها، رنج ها، هنرمندی ها، سرگذشت آدمیان و عقاید نیاکان را در قالب اشیای وقفی نمایان می کند.
این موزه ها در بخشی از حرم مطهر رضوی واقع شده و هر سال پذیرای خیل زائران و علاقه مندانی است که از سراسر دنیا به این صحن و سرا گام نهاده و جویای نشانه هایی از سنت ها و عقاید مردم این سرزمین و شیعیان هستند.
موزه های آستان قدس رضوی مانند بهار طبیعت هزار رنگ است، چرا که مومنین هر آنچه با ارزش بوده را وقف حضرت امام رضا (ع) کردند، از هدایای ولی فقیه شیعیان حضرت آیت الله العظمی خامنه ای گرفته تا مدال های قهرمانان و ورزشکاران ملی، تمبرها، سکه ها، سفال و ظروف، نقاشی های نقاش بزرگ ایران و فرش و دهها شی ء ارزشمند دیگری که علاقه و شیفتگی دوستداران اهل بیت (ع) را متبلور می سازد.
این موزه ها تحت مدیریت سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی است که شامل 16 گنجینه و سه موزه قرآن و نفایس، فرش و مردم شناسی می باشد و تاریخ اشیای آن از قرنها قبل تا به امروز بازمی گردد.
* تاریخچه موزه حرم مطهر رضوی
رئیس سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: تاریخ شکل گیری موزه به سال 1316 بازمی گردد که در محلی نزدیک به حرم مطهر حضرت امام رضا (ع) قرار داشته و مردم از اشیای داخل آن که نمایانگر فرهنگ و تمدن شیعی بود دیدن می کردند.
حجت الاسلام سید جلال حسینی افزود: در آن زمان بیشتر اشیای قدیمی آستان قدس رضوی مانند کاشی کاری های زرین فام، سنگ آب خوارزمشاهیان، سنگ مقام حضرت امام رضا (ع) و برخی اشیای قدیمی دیگر مانند سکه، ظروف مختلف طلا، نقره و میناکاری در آن نگهداری می شد.
وی اظهار داشت: در همان سال سنگ بنای ایجاد یک ساختمان جدید برای موزه آستان قدس رضوی گذاشته شد و پس از چند سال در آذر ماه 1324 ساختمان جدید موزه در نزدیک مقبره شیخ بهایی در جوار بارگاه منور رضوی راه اندازی شد.
وی گفت: پس از انقلاب اسلامی، موزه آستان قدس رضوی که عملیات ساخت آن در سال 1356 در فضایی به وسعت هزار و 300 مترمربع به اتمام رسیده بود به طور رسمی بازگشایی شد.
حجت الاسلام حسینی افزود: پس از آن موزه آستان قدس رضوی به 17 هزار مترمربع گسترش یافت و شمار اشیای موزه نیز از 300 شیء در قبل از انقلاب به هشت هزار و 431 شیء رسید.
وی اظهار داشت: اکنون موزه ‎های آستان قدس رضوی در چهار ساختمان و شامل سه موزه تخصصی فرش، مردم شناسی، قران و نفایس، هدایای رهبر معظم انقلاب و 16 گنجینه تخصصی است که 18 هزار متر مربع فضای نمایشی دارد و پذیرای بیش از یک میلیون بازدید کننده در سال است.
* موزه قرآن و نفایس
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی گفت: این آستان مقدس با توجه به رسالت فرهنگی خود، اولین موزه قرآن جهان را با ماهیت دینی و هنری در 22 بهمن 1364 در ساختمانی به مساحت 800 مترمربع بنا نهاد.
حجت الاسلام حسینی افزود: در حال حاضر این موزه دارای سه گنجینه است که در آن علاوه بر مجموعه‏ ای از قرآن ‏های خطی ارزشمند با قدمت تاریخی از قرون اولیه اسلامی تا قرن 13 قمری، مجموعه ‏ای از مرقعات قرآنی از دوره صفوی تا عصر حاضر و نفایس دیگر نیز نگهداری می شود.
وی اظهار داشت: اکنون این موزه با هزار متر مربع فضای نمایشی مسقف 197 جلد قرآن و نفایس را به نمایش گذاشته است.
* گنجینه ‎های تمبر و اسکناس
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی گفت: دو گنجینه تمبر و اسکناس در 21 بهمن 1369 در طبقه منهای یک موزه مرکزی آستان قدس گشایش یافت.
حجت الاسلام حسینی افزود: گنجینه تمبر و تاریخچه پستی با دارا بودن بیش از 800 هزار قطعه انواع تمبر و دیگر اقلام پُستی با فضای نمایشی 300 متر مربع، بیش از سه هزار قطعه تمبر و اقلام پستی از ایران و 240 کشور جهان از مجموعه هدایای تقدیمی به آستان مقدس حضرت امام رضا (ع) را به نمایش گذاشته است.
وی بیان کرد: در گنجینه اسکناس نیز از میان بیش از 23 هزار قطعه اسکناس اهدایی، 492 برگ از اسکناس های مربوط به ایران و 80 کشور جهان به نمایش گذاشته شده است.
* موزه هدایای رهبر معظم انقلاب
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی گفت: موزه هدایای رهبر معظم انقلاب در 22 بهمن سال 1373 در طبقه همکف ساختمان موزه قرآن و نفایس افتتاح شد.
حجت الاسلام حسینی افزود: اشیای به نمایش درآمده در این موزه شامل تابلوهای خط و تذهیب و نقاشی، تابلو فرش، تراش روی شیشه، کتابت و حکاکی قرآن کریم روی سنگ، معرق چوب و صدف، سوزن دوزی، قلم زنی روی مس، انواع ظروف، ماکت ها، مدال ‏ها و سکه هستند که از سوی رهبر معظم انقلاب در سالهای 1373 تا 1395 به آستان قدس رضوی اهدا شده است.
وی اظهار داشت: در سال 1396 با هدف افزایش رضایت زائران و مجاوران و ارائه خدمات به صورت مفهومی و مجازی، ضمن توسعه موزه به سه تالار قرآنی، مفهومی و محتوایی، تعدادی از آثار نفیس نیز به نمایش گذاشته شده است.
* گنجینه‎ های هنرهای تجسمی، آبزیان، نجوم، ساعت، سلاح، ظروف و مدال
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی گفت: هفت گنجینه هنرهای تجسمی، آبزیان، نجوم، ساعت، سلاح، ظروف و مدال در سال 1378 در طبقه اول و دوم ساختمان موزه مرکزی با هزار و 800 مترمربع فضای نمایشی افتتاح شد.
حجت الاسلام حسینی افزود: گنجینه هنرهای تجسمی اکنون تعدادی از آثار نفیس خود را در سبک‏ های مختلف از هنرمندان برجسته ایرانی و اروپایی از جمله چهار اثر از استاد کمال الملک، نقاش معروف دوره قاجار در معرض دید عموم قرار داده است.
وی اظهار داشت: گنجینه آبزیان نیز شامل دو بخش نرم تنان و موجودات دریایی تاکسیدرمی شامل 297 آبزی از گونه‎ های مختلف صدف و حلزون و نمونه‎ های با ارزشی از موجودات دریایی به خصوص از خلیج فارس است.
وی گفت: برخی اشیای گنجینه نجوم نیز شامل انواع تلسکوپ، کره های سماوی و نجومی، دوربین های چشمی و اپرا، تئودولیت (سمت یاب)، سکستانت و اکتانت، کادران، انواع مدل حرکت زمین، وسایل نجوم دریایی، دستگاه مورس و زلزله نگار می باشد.
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی افزود: گنجینه ساعت نیز مشتمل بر ساعت آفتابی و تقویم، ساعت آفتابی استوایی و قطب ‏نما، ساعت آفتابی افقی و عمودی، شاخص مثلثی و قطب ‏نما، شاخص آفتابی حلقوی کوچک، قبله‏ نمای قابل حمل و نقل عبدالائمه و شاخص مثلثی سنگی است.
حجت الاسلام حسینی افزود: گنجینه اسلحه هم یکی از گنجینه ‏های جذاب و پربیننده است که تعدادی از سلاح‏ های سرد و گرم ساخت دوران صفویه تا زمان معاصر را به نمایش گذاشته است که برخی از آنها شامل باروت ‏دان، طپانچه، تفنگ دنگی یا چکشی، تفنگ سرپر، مجموعه دوئل، خنجر، شمشیر، کمان، سپر، کلاه ‏خود، تبرزین و نیزه می باشد.
وی اظهار داشت: گنجینه ظروف شامل تعدادی ظروف سفالی، چینی، بارفتن و فلزی است که سفال‏ ها مربوط به عصر آهن و دوره پیدایش خط می باشد و نمونه ‏هایی از ظروف چینی از قبیل آبی سفید، پنج ‏رنگ و هفت ‏رنگ، ظروف بارفتن و ظروف بلوری نیز در این گنجینه در معرض دید قرار داده شده است.
وی گفت: گنجینه مدال در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی با مدال های اهدایی مرحوم غلامرضا تختی در طبقه همکف موزه مرکزی شکل گرفت، در سال 1392 گنجینه تخصصی مدال به طبقه دوم موزه مرکزی منتقل شد و تعداد بسیاری مدال، بازوبند، جام، تندیس و نشان در معرض نمایش بازدیدکنندگان قرار گرفت.
* موزه مردم شناسی (حمام مهدی قلی بیک)
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی گفت: در سال 1385 همزمان با سالروز ولادت حضرت امام رضا (ع) موزه مردم شناسی آستان قدس رضوی به عنوان موزه تخصصی در محل حمام مهدی قلی بیک که بنای قدیمی و مربوط به دوران صفویه است افتتاح شد.
حجت الاسلام حسینی افزود: این حمام تا سال 1367 دایر بوده و در سال 1378 با دستور تولیت فقید آستان قدس رضوی، عملیات مرمت آن آغاز شد.
وی اظهار داشت: موزه مردم شناسی فعلی دارای 2 هزار متر مربع مساحت و 900 مترمربع فضای نمایشی است.
* گنجینه سکه
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی گفت: تا قبل از سال 1388، سکه‎ ها در موزه تاریخ حرم مطهر رضوی به نمایش گذاشته شده بود اما پس از آن مجموعه سکه ‎ها به گنجینه تمبر و اسکناس منتقل و در فضایی وسیع ‎تر به نمایش گذاشته شد.
حجت الاسلام حسینی افزود: در حال حاضر از مجموع بیش از 60 هزار قطعه سکه موجود در مخزن، هزار و 69 قطعه سکه ضرب چکشی، هزار و پنج قطعه سکه ضرب ماشینی و 156 قطعه سکه یادبود از ایران و 50 کشور جهان در معرض دید عموم قرار گرفته است.
* تالار آثار استاد محمود فرشچیان
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی اظهار داشت: در سال 1389 تالار آثار استاد محمود فرشچیان که از نقاشان برجسته ایران است، در طبقه همکف موزه قرآن و نفایس آستان قدس رضوی افتتاح شد.
وی گفت: این استاد 18 تابلو نقاشی خود را به موزه آستان قدس اهدا کرده است.
وی افزود: آثار به نمایش گذاشته شده در این تالار شامل تابلوهای مینیاتوری با نامهای پنجمین روز آفرینش، عصر عاشورا، پناه (یتیم‏ نوازی حضرت علی (ع)، یا رب، نیایش، اولین پیام، توسل (پرتره استاد)، هدیه عشق (حضرت علی ‏اصغر (ع)، ضامن آهو (2)، کوثر، رمی جمره (امتحان سخت)، پرچمدار حق (حضرت ابوالفضل (ع)، خمسه آل طیبه (مربوط به اجدادشان)، ستایش پروردگار، معراج، شام غریبان، آسمان چهارم و عرش بر زمین (گودی قتلگاه) است.
* موزه تخصصی فرش
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی گفت: اولین گنجینه فرش سال 1377 در محل ساختمان فعلی موزه قرآن و نفایس راه اندازی شد اما در آبان 1390، همزمان با عیدسعید غدیرخم، موزه جدید فرش در مجاورت موزه مرکزی افتتاح شد.
حجت الاسلام حسینی افزود: موزه تخصصی فرش دارای سه طبقه به مساحت 6 هزار و 647 متر مربع است که یکی از بزرگ ترین موزه های تخصصی فرش جهان به شمار می ‏رود و در آن قالی و قالیچه‏ هایی با قدمت دوره صفویه تا عصر کنونی در معرض دید علاقه ‏مندان قرار گرفته است.
* موزه مجازی
رئیس سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی اظهار داشت: به دلیل محدودیت فضای فیزیکی امکان به نمایش گذاشتن همه آثار در موزه میسر نیست لذا راه اندازی موزه مجازی در دستور کار قرار گرفت.
حجت الاسلام حسینی گفت: موزه مجازی مجموعه ای از فناوری های فیزیکی و مجازی است که شامل بازدید مجازی از موزه های فیزیکی فعلی و بازدید مجازی در قالب موزه مفهومی می باشد.
وی افزود: بازدید مجازی در قالب موزه مفهومی به این معناست که از طریق اپلیکیشن موبایلی و تصویرسازی سه بعدی، اطلاعات محتوایی و امکان بررسی اشیای موزه ای در اختیار کاربر قرار می گیرد.
وی اظهار داشت: بازدید مجازی از موزه های فیزیکی فعلی از طریق اینترنت و سایت موزه فراهم می شود، به این معنا که کاربر می تواند به صورت مجازی و در فضای اینترنتی از موزه و اشیای آن دیدن کند.
وی ادامه داد: هم اکنون محتواسازی موزه مجازی آستان قدس رضوی انجام گرفته و مرحله نخست این پروژه که شامل سه موزه می باشد در سال جاری به بهره برداری خواهد رسید.
7489 / 6053