بزرگنمايي:

پیام خراسان - تهران- ایرناپلاس- سه استان خراسان جنوبی، کرمان و آذربایجان غربی، امکان جذب بیشترین سرمایه‌گذاری خارجی را خواهند داشت. بیشترین ارزش طرح‌های مصوب سرمایه‌گذاری خارجی در سال 1397، مربوط به این سه استان بوده است.

سرمایه‌گذاری یکی از متغیرهای مهم اقتصاد کلان است که تأثیر مستقیمی بر تولید و رشد اقتصادی کشورها دارد. سرمایه‌گذاری، هزینه‌ای است که برای تهیه ابزار تولید انجام می‌شود و در هر دو گروه کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته، اهمیت دارد.
سرمایه‌گذاری در کشورهای در حال توسعه معمولاً به دلیل منابع مالی محدود، با موانعی روبه‌رو است و این کشورها تلاش می‌کنند تا با جذب سرمایه‌گذاری خارجی، بر محدودیت منابع داخلی غلبه کنند و علاوه بر این، از سایر منافع سرمایه‌گذاری خارجی مانند ارتباط با بازارهای بین‌المللی و انتقال فناوری استفاده کنند.
سرمایه‌گذاری خارجی به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌شود. در سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم یا FDI معمولاً سرمایه‌گذاری فیزیکی انجام می‌شود یعنی سرمایه‌گذاری خارجی، هزینه‌های خرید ساختمان، تجهیزات و ماشین‌آلات را تأمین می‌کند. در سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، از ابزارهایی مانند سهام یا ابزارهای بدهی، مانند اوراق قرضه استفاده می‌شود.
سرمایه‌گذاری خارجی در ایران
وجود ویژگی کشورهای در حال توسعه در ایران هم انگیزه جذب سرمایه‌گذاری خارجی توسط شرکت‌های داخلی را ایجاد می‌کند، اما عواملی مانند عملکرد پایین در بخش‌های مختلف اقتصادی، رتبه نامناسب در محیط کسب‌وکار و نیز بی‌ثباتی در سیاست خارجی، انگیزه سرمایه‌گذاران خارجی برای حضور در کشورمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
بر اساس آمارهای آنکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل)، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی انجام شده در ایران در سال 2018 برابر با سه میلیارد و 480 میلیون دلار بوده که نسبت به سال 2017، بیش از 30 درصد کاهش یافته است. البته مجموع سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در دنیا در سال 2018 نسبت به 2018 از بیش از 1497 میلیارد دلار به حدود 1297 میلیارد دلار کاهش یافته و شاید بتوان گفت کاهش FDI ایران نیز در همین راستا بوده است. با این حال، سهم ایران از مجموع FDI در دنیا بسیار ناچیز و در هر دو سال، کمتر از یک درصد بوده است.
با این وجود، سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران، سرمایه‌گذاری خارجی 15 میلیارد دلاری برای سال 1397 را هدف‌گذاری کرده بود. طرح‌های شرکت‌های داخلی که برای متقاضی سرمایه‌گذاری خارجی هستند، در هیئت سرمایه‌گذاری این سازمان بررسی و تصویب می‌شوند. یعنی هر سال، دو رقم برای سرمایه‌گذاری خارجی در کشور داریم؛ میزان مصوب و میزان جذب شده.
سرمایه‌گذاری خارجی در کشور آب می‌رود؟
بر اساس گزارش عملکرد وزارت صمت در سال 1397، حجم کل سرمایه‌گذاری مصوب در این سال، بیش از 11 میلیارد دلار بوده که نسبت به سال 1396 کاهش 68.5 درصدی داشته است. 83 طرح در سال 1397 در این هیئت به تصویب رسیدند که نسبت به سال 1396، پنج مورد کمتر بوده است. البته این ارقام، مربوط به سرمایه‌گذاری خارجی مصوب است نه جذب‌شده. ممکن است جذب این سرمایه‌گذاری‌ها در سالِ بعد از تصویب، انجام شود و نسبت سرمایه‌گذاری جذب یا محقق‌شده به سرمایه‌گذاری مصوب نیز می‌تواند به ارزیابی سرمایه‌گذاری خارجی در کشور کمک کند.
سرمایه‌گذاری خارجی در کدام استان‌ها انجام شده؟
هشت استان از 31 استان کشور سهمی در سرمایه‌گذاری خارجی سال 1397 نداشتند. در ایلام، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمانشاه و همدان، طرح مصوبی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی نداشتند.
بیشترین تعداد طرح‌های مصوب سرمایه‌گذاری خارجی در سه استان تهران، خراسان رضوی و قزوین بوده که به ترتیب 18، 12 و 6 طرح برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی داشته‌اند. بیش از یک پنجم طرح‌های مصوب سرمایه‌گذاری خارجی، مربوط به تهران است، اما اگر حجم سرمایه‌گذاری خارجی را در نظر بگیریم، تهران با حدود 99 میلیون دلار، رتبه چهارم را به خود اختصاص می‌دهد.
بیشترین حجم سرمایه‌گذاری خارجی مصوب، مربوط به استان خراسان جنوبی با بیش از 238 میلیون دلار است و پس از آن کرمان با حدود 233 میلیون دلار و آذربایجان غربی با حدود 134 میلیون دلار است.
بیشترین سرمایه‌گذاری در رابطه با شرکت‌ها نیز مربوط به شرکت صنایع مدیران خودرو به ارزش 230 میلیون دلار برای افزایش سرمایه‌گذاری تولید خودروی سواری است. 12 طرح از 83 طرح مصوب، مربوط به افزایش سرمایه‌گذاری و یک مورد مربوط به خرید سهام است.
سهم مناطق آزاد و ویژه اقتصادی از سرمایه‌گذاری خارجی
مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، سهم چندانی از طرح‌های مصوب سرمایه‌گذاری خارجی سال 1397 نداشتند. منطقه آزاد سلفچگان در استان قم با 6 میلیون و 500 هزار دلار برای دو طرح تولید پروفیل و شمش فولاد و منطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد در استان مازندران با بیش از هفت میلیون دلار برای تولید محصولات چوبی در مجموع سهم 1.2 درصدی از حجم سرمایه‌گذاری خارجی مصوب داشته‌اند.
تحریم بر سرمایه‌گذاری خارجی مؤثر است؟
بیشترین تعداد طرح‌های سرمایه‌گذاری خارجی در آخرین ماه سال، یعنی اسفند به تصویب رسیده است. بیش از یک‌پنجم طرح‌های سرمایه‌گذاری خارجی در سال 1397، یعنی 18 مورد، در این ماه مصوب شده است. در خردادماه یعنی یک ماه پس از خروج آمریکا از برجام، 11 طرح به تصویب رسیده که نسبت به ماه قبل، سه مورد بیشتر بوده است.

شوک بعدی به اقتصاد ایران در آبان و با تحریم‌های جدید وارد شد و در ماه بعد یعنی آذر، هیچ طرح سرمایه‌گذاری خارجی به تصویب نرسید. البته، همزمانی این وقایع و تغییر در تعداد طرح‌های مصوب سرمایه‌گذاری خارجی تنها می‌تواند یک نشانه باشد و برای بررسی آن، باید از مدل‌سازی اقتصادی استفاده کرد. با این وجود، نمی‌توان از تأثیر تعاملات بین‌المللی کشور در زمینه جذب سرمایه‌گذاری خارجی چشم‌پوشی کرد و باید دید در شرایط فعلی، چند درصد از سرمایه‌گذاری‌های خارجی مصوب، جذب خواهند شد.