بزرگنمايي:

پیام خراسان -  طرح هدایت تحصیلی با هدف انتخاب رشته ای متناسب با توانایی، علایق و استعداد دانش آموزان و نیز ایجاد توازن تحصیل آنان در رشته های نظری و فنی اجرایی شد که اینک دستخوش نشیب و فرازهایی است.

یکی از اهداف اصلی اجرای این طرح فراهم ساختن زمینه کار و تضمین اشتغال نسل آینده کشور بود تا سالانه بر شمار بیکاران افزوده نشود.
این در حالی است که تاثیرگذاری عوامل مختلف در سطح جامعه از جمله ایده آل گرایی صرف نسبت به آینده شغلی و تحصیلی فرزندان از سوی والدین، چشم و هم چشمی های خانوادگی، تلاش برای تحقق آرزوهای دست نیافته والدین در فرزندان، ناآگاهی دانش آموزان از آینده شغلی رشته های تحصیلی، همچنان اجرای موثر طرح هدایت تحصیلی را با اختلال مواجه کرده است.
اساسا اجرای طرح هدایت تحصیلی بر اساس استعداد و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان، سرآغازی برای کمک به کسب شغل آنان در آینده است چرا که بسیاری صاحبنظران بر این اعتقادند که بخش زیادی از بیکاری جوانان نتیجه بالا بودن شمار تحصیلکردگان در رشته های نظری است که فاقد مهارتی برای کار هستند.
اگرچه اغلب خانواده ها بر روند انتخاب رشته و هدایت تحصیلی دانش آموزان انتقاداتی دارند اما رفتارهای انتخابی آنان و البته در پی آنان، دانش آموزان نشان از نوعی عدم آگاهی و ایده آل گرایی بی مورد در روند انتخاب رشته دارد.
معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی بیان کرد: از ماموریت های مهم این نهاد شناسایی و شناساندن استعدادها، توانایی ها و علائق دانش آموزان برای انتخاب رشته تحصیلی مورد نظر و به دنبال آن شغل آینده است.
دکتر رضا صابری تولایی گفت: انسان در طول زندگی انتخابهای مهمی از جمله انتخاب همسر، انتخاب شغل و غیره دارد که انتخاب رشته یکی از این انتخاب های مهم و تعیین کننده است.
وی با اشاره به اینکه ممکن است دانش آموز برای انتخاب شغل و رشته آینده آگاهی لازم را نداشته باشد، افزود: آموزش و پرورش تلاش دارد تا در پایان دوره متوسطه اول، با هدایت تحصیلی در حقیقت هدایت شغلی و آینده فرد را نیز صورت دهد.
وی تاکید کرد: در این طرح تلاش می شود تا با دادن اطلاعات لازم به دانش آموز و خانواده وی، در زمینه وضعیت و آینده شغلی هر رشته، علایق و توانمندی های فردی، دانش آموز به سمت انتخابی آگاهانه و عاقلانه هدایت شود.
صابری بیان کرد: قویا معتقدیم دانش آموز با این انتخاب خود، در واقع شغل آینده خود را هم تعیین می کند بنابراین اگر موضوع هدایت تحصیلی در نظام تعلیم و تربیت به عنوان ماموریت اصلی لحاظ شود، چیزی به گزاف نیست.
* 85 هزار دانش آموز در پوشش هدایت
صابری با بیان اینکه در سال تحصیلی 96 -97 حدود 83 هزار دانش آموز در پایه نهم در استان تحصیل کرده اند، افزود: 41.10 درصد این تعداد به سمت رشته های فنی و حرفه ای و کارودانش هدایت شدند و حدود 59 درصد هم به سمت تحصیل در رشته های نظری رفتند.
وی بیان کرد: در سال تحصیلی پیش رو حدود 85 هزار دانش آمو زیر پوشش فرایند هدایت تحصیلی هستند که باید منتظر باشیم تا رشته های خود و در حقیقت آینده شغلی خود را انتخاب کنند.
وی با اشاره به اینکه روند هدایت دانش آموزان به سمت رشته های فنی و حرفه ای در خراسان رضوی بالاتر از میانگین کشوری است، افزود: میانگین کشوری در این زمینه حدود 38 درصد است و وضعیت این استان با 41.10 درصد نشان می دهد، هدایت تحصیلی به سمت رشته های مهارتی و فنی و حرفه ای موفق تر از دیگر استانهاست.
* تعامل مطلوب دانشگاه و آموزش و پرورش
مدیر دفتر استعدادهای درخشان دانشگاه فردوسی مشهد نیز اظهار داشت: ما تعامل خوبی با آموزش و پرورش استان داریم در این زمینه تفاهم نامه امضا کرده و حرکت های مفیدی را در استان آغاز کرده ایم.
دکتر علیرضا سلیمی بیان کرد: دانشگاه فردوسی مشهد به عنوان بزرگترین دانشگاه شرق کشور، وظیفه می داند که با توجه به اینکه میراثدار اتفاقات رخ داده در آموزش و پرورش است، هماهنگی مطلوبی در زمینه انتخاب رشته مناسب دانش آموزان را با آموزش و پرورش داشته باشد.
وی بیان کرد: در دانشگاه فردوسی سعی شده است تا مباحث مربوط به دانش آموزان در حوزه استعدادهای درخشان و فعالیت شورای هدایت استعدادهای برتر (شهاب) قوی تر از گذشته پیگیری شود.
*هدایت تحصیلی خارج از چهارچوب دغدغه امروز
دکتر سلیمی با اشاره به اهمیت اجرای صحیح هدایت تحصیلی و راهنمایی دانش آموزان و خانواده ها گفت: از دغدغه های اصلی دانشگاه که موجب ورود به این حوزه شده، هدایت تحصیلی خارج از چهارچوب کارشناسی آموزش و پرورش است.
وی بیان کرد: این نوع هدایت های تحصیلی که اعمال می شود، می تواند آسیب های فراوانی برای دانش آموز و آینده آنان داشته باشد.
وی گفت: محتواهایی که در هدایت تحصیلی و در حقیقت انتخاب رشته های خارج از چهارچوب انجام می شود به نوعی فضاسازی برای برخی رشته ها و گرایش های تحصیلی است بنابراین رسالت دانشگاه آگاهی بخشی و تولید محتوا در این زمینه است.
وی با بیان اینکه جریان اصلی و قوی هدایت تحصیلی از پایه نهم شروع می شود حال آنکه از همان ابتدا که دانش آموز اقدام به انتخاب رشته های نظری یا فنی می کند در حقیقت نگرشی از شغل در او ایجاد می شود، افزود: چالش اصلی در هدایت تحصیلی در این مقطع، ایجاد نگاه بسیار آرمانگرایانه نسبت به آینده شغلی است.
وی تاکید کرد: اینکه دانش آموزی در رشته علوم تجربی تحصیل کند به این معنا است که از وی توقع قبولی در یکی از رشته های پزشکی می رود و به همین دلیل در طول تحصیل فشار روان زیادی را متحمل می شود، حال آنکه تضمینی برای چنین آینده ای وجود ندارد.
این کارشناس دانشگاهی گفت: امسال 640 هزار دانش آموز خراسان رضوی، با آرزوی قبولی در یکی از رشته های پزشکی، در کنکور تجربی شرکت کردند.
وی تصریح کرد: علت این اقبال گسترده دانش آموزان، دید کلی آنان به رشته های تحصیلی و عدم ورود به جزئیات است که آنهم به دلیل فراهم نبودن بستر لازم برای آگاهی کامل از این جزئیات است.
دکتر سلیمی گفت: موضوع هدایت تحصیلی یک موضوع چندوجهی است که یکی از وجوه بسیار مهم آن بحث فرهنگی و اجتماعی آن است.
وی تاکید کرد: باید بستر موجود فرهنگی و اجتماعی این طرح در خانواده را به خوبی شناخت زیرا آگاهی بخشی و خودآگاهی در والدین و دانش آموزان از ضرورت هایی است که باید به شکل نظام مند ایجاد شود.
* آزمون رغبت و توانایی
رئیس اداره مشاوره تربیتی و تحصیلی آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: در اجرای هدایت تحصیلی و مشاوره دانش آموزان به شدت بر روی استعدادیابی، شناسایی علائق و توانایی های دانش آموزان نسبت به خود کار می شود و سپس آنان را به سمت رشته هایی که توان و استعدادشان در آن شکوفا می شود، هدایت می کنیم.
دکتر سمیه عسکریان بیان کرد: بر این باوریم که هدایت تحصیلی فرایندی است که باید از دوره ابتدایی آغاز شود و زمانی که دانش آموز به پایه نهم رسید از بسیاری آلودگی های ذهنی و رویاپردازی بی مورد در انتخاب شغل و رشته تحصیلی دور شده باشد.
وی با بیان اینکه در نظام آموزشی 6-3-3 به صورت متمرکز در پایه هفتم تا نهم بر روی هدایت تحصیلی کار می شود، افزود: دانش آموز با ورود به پایه هفتم و دوره اول متوسطه، با هدایت مشاوران ما آگاه شده و تلاش می شود تا با کتابها و آموزشهای مختلف، برای خانواده ها و دانش آموزان فضای لازم ایجاد شود تا خود را بهتر بشناسند.
وی تصریح کرد: از مهمترین عوامل رضایت از زندگی، رضایت شغلی است و لذا انتخاب رشته اشتباه در مدرسه و دانشگاه می تواند منجر به این شود که فرد عمری را با نارضایتی زندگی کرده و از عوارض آن رنج ببرد.
عسکریان با بیان اینکه تمام تلاش بر این است که در مشاوره های فردی و گروهی شناخت لازم به خانواده ها و دانش آموزان داده شود، افزود: در این راستا دانش آموز محور هدایت است و با برگزاری 2 آزمون در پایه نهم با عناوین "توانایی" و "رغبت"، وضعیت دانش آموزان با دقت بررسی می شود.
* نفوذ والدین بیشترین سهم در انتخاب دانش آموز
معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش با بیان اینکه طبق برنامه ششم توسعه باید در سال پایان این برنامه نیمی از دانش آموزان به سمت رشته های فنی و کارودانش هدایت شوند، افزود: خوشبختانه خراسان رضوی در این زمینه وضعیت خوبی دارد.
صابری با بیان اینکه 6 عنصر اصلی بر فرایند هدایت تحصیلی تاثیر مستقیم دارد، افزود: اولین و بیشترین امتیاز از 100 در هدایت تحصیلی، عملکرد تحصیلی دانش آموز با 35 امتیاز است.
وی ادامه داد: همچنین 30 امتیاز آزمون رغبت و توانایی، 10 امتیاز نظر دانش آموز، 10 امتیاز نظر دبیر، 10 امتیاز نظر مشاور و کمترین امتیاز که 5 است مربوط به نظر والدین است.
وی گفت: با اینکه کمترین امتیاز مربوط به والدین است اما به شکل فراوان و نگران کننده ای بیشترین اثر را نظر والدین بر انتخاب رشته و هدایت تحصیلی می گذارد.
*بی اثری هدایت تحصیلی بر والدین پولدار
یکی از معضلات و مشکلاتی که در زمینه اجرا و موفقیت اجرای هدایت تحصیلی وجود دارد این است که اگر والدین با اولویت بندی تعیین شده برای دانش آموز در زمینه رشته های پیشنهادی مخالف باشند، به راحتی می توانند فرزند خود را در مدارس غیردولتی، در همان رشته مورد نظر خود ثبت نام کنند و اینجاست که پول می تواند هدایت تحصیلی را با شکست مواجه کرده و ناکام بگذارد.
ثبت نام دانش آموزان در مدارس غیر انتفاعی برای پایه دهم در حالی است که آنان می توانند از سال بعد تحصیل در همان رشته مورد نظر خود را در مدارس دولتی پی بگیرند و اینجاست که دیگر هدایت تحصیلی و اینکه دانش آموز چه امتیازی کسب کرده است، بلااثر می شود.
صابری در این زمینه اظهار داشت: متاسفانه این امکان و راه گریز برای دور زدن طرح هدایت تحصیلی وجود دارد اما باید توجه کرد که مدارس غیر انتقاعی در این مقطع تنها ظرفیت 10 درصد دانش آموزان زیر پوشش هدایت تحصیلی را دارند.
وی با بیان اینکه نمی توان این میزان را موجب اخلال در روند اثرگذار هدایت تحصیلی دانست، افزود: با توجه به اینکه تمرکز اجرای طرح هدایت تحصیلی به استانها واگذار خواهد شد می توان امیدوار بود این خلل را بتوانیم به زودی برطرف کنیم.
این مسئول در آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: برای هدایت تحصیلی دانش آموز 2 نمونه برگ شامل فرم شماره 6 و 7 در اختیار وی قرار می گیرد که فرم شماره 6 جنبه توصیه ای داشته و عملکرد مشاوره ای دانش آموز را در خود دارد و فرم شماره 7 دارای اولویت بندی اصلی در انتخاب رشته و ملاک ثبت نام مدارس است.
وی تاکید کرد: اگر دانش آموزی صرفا امتیاز رشته های کارودانش را آورده باشد، هیچ مدرسه ای اعم از دولتی و غیردولتی، حق ثبت نام وی در دیگر رشته ها را ندارد.
وی افزود: البته ثبت نام از دانش آموزان در سایر رشته ها بدون توجه به فرم شماره 7 امکانپذیر است به این معنا که ثبت نام بر اساس فرم شماره 7 صرفا برای مدارس دولتی، و نه مدارس غیردولتی الزام آور است.
وی ادامه داد: چون مدارس غیر دولتی با سرمایه خصوصی اداره می شوند، در صورت درخواست ثبت نام از سوی دانش آموزان، می توانند ثبت نام انجام دهند.
وی تاکید کرد: در بحث هدایت تحصیلی، خانواده ها دچار دو خطای راهبردی هستند که شامل توجه بیش از حد به نمرات درسی دانش آموزان و بی توجهی به توانمندی های آنان و در نظر نگرفتن آینده شغلی رشته های تحصیلی می شود.
*ناکامی 98 درصد متقاضیان در رشته های تجربی
صابری با بیان اینکه رشته تجربی اشباع شده است، افزود: تعداد زیادی از دانش آموزانی که این رشته را انتخاب کردند برای رسیدن به مشاغل پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی عملا به آرزوی خود نرسیده و دچار افسردگی شده اند.
معاون آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: بیش از 63 درصد متقاضیان شرکت در کنکور سراسری، متقاضی شرکت در گروه علوم تجربی هستند که بیش از 90 درصد این متقاضیان در آرزوی رشته های عالی هستند در حالی که فقط 2 درصد آنان می توانند در سه رشته شغلی پرطرفدار گروه علوم تجربی قبول شوند.
دکتر صابری تاکید کرد: به والدین توصیه می شود که بر اساس شناخت، رشته تحصیلی فرزند خود را انتخاب و وی را تشویق به تحصیل در آن کنند.
وی گفت: آسیب جدی موجود این است که بیش از آنکه به مهارت دانش آموزان توجه شود به مدرک و نوع آن توجه می شود در حالی که اگر دانش آموزی از مهارت و فن برخوردار باشد قطعا در آینده اشتغال او تضمین می شود.
*آمار روشنی از انصرافی ها نیست
مدیر دفتر استعدادهای درخشان دانشگاه فردوسی مشهد اظهار داشت: آمار دانشجویان انصرافی در دانشگاه های دولتی از ادامه تحصیل در رشته هایی که قبول شده اند، بسیار کم است.
دکتر سلیمی افزود: دلیل آن این است که قبولی در دانشگاه های دولتی و برجسته سخت و به خودی خود یک امتیاز است اما بعضا مشاهده می شود که پس از پایان تحصیل تعداد معدودی از دانشجویان تحصیل در رشته های دلخواه خود را از سر می گیرند اما باید گفت آمار مشخصی از دانشجویان انصرافی نداریم.
وی با اشاره به اینکه رضایت درونی از رشته تحصیلی همان چیزی است که منجر به رضایت شغلی می شود، افزود: دانشجویان فراوانی هستند که اگر چه با رتبه های خوب به رشته های خوب وارد می شوند و تحصیل می کنند اما به دلیل عدم سابقه ذهنی مناسب از این رشته و مشاغل منتج از آن، از دوران تحصیل خود لذت نمی برند.
وی تاکید کرد: به همین دلیل دانشگاه فردوسی تلاش دارد تا با برگزاری همایش های مختلف و با اعمال سیاست های درهای باز، به خانواده ها و دانش آموزان نسبت به رشته ها و مشاغل هر رشته آگاهی بدهد.
سلیمی گفت: اگر بشود هدایت تحصیلی در مدارس و پایه نهم با چنین همایش های دانشگاه فردوسی مشهد پیوند بخورد، می توان امید داشت که دانش آموزان و خانواده های آنان با آگاهی بیشتری به انتخاب رشته و ادامه تحصیل خواهند پرداخت.
*پیوند هدایت تحصیلی و اشتغال
سلیمی با بیان اینکه آگاهی بخشی و اشتغال دانش آموزان پیوند معناداری با هدایت تحصیلی دارد، افزود: آگاهی بخشی به دانش آموز موجب می شود وی با نگاه به شغل آینده خود انتخاب رشته کرده و از رضایت و موفقیت بیشتری برخوردار باشد.
وی ادامه داد: این امر موجب ایجاد یک فرایند انتخاب رشته صحیح در جامعه خواهد شد و در فرایند هدایت تحصیلی درست، انتخاب رشته موثر و در نهایت انتخاب شغل موجب رضایتمندی محقق می شود.
* تحمیل هدایت تحصیلی موثر نیست
رئیس اداره مشاوره آموزش و پرورش خراسان رضوی با تاکید بر اینکه هیچ فعالیتی را در جامعه نمی توان با اجبار همراه کرد، افزود: دانش آموز باید با آگاهی به معنای واقعی در مسیر انتخاب رشته گام بردارد و خارج از این هیچ انتخابی نمی تواند مفید و موثر باشد.
دکتر عسکریان گفت: در روند شرکت در رقابت کنکور عوامل بسیار کوچکی می تواند موجب شود تا یک دانش آموز خوب نتواند توانمندی و دانش خود را محک بزند و یک دانش آموز ضعیف تر بتواند رتبه و در نهایت رشته بهتری را به دست آورد.
وی تاکید کرد: به همین دلیل اگر بخواهیم با توجه به وجود مدارس غیرانتفاعی و دانشگاه های غیردولتی در اجرای هدایت تحصیلی اجبار بیش از اندازه داشته باشیم ، خانواده ها و دانش آموزان دارای توان مالی به این سمت رفته و در نهایت خانواده ها و دانش آموزانی که از توان مالی لازم برخوردار نیستند دچار ناراحتی و فشار روانی می شوند.
وی تاکید کرد: رسانه ها می توانند در هدایت و راهنمایی دانش آموزان و کمک به آموزش و پرورش برای انجام این ماموریت کمک شایانی داشته باشند.
وی تاکید کرد: از 2 سال پیش همایش های مدرسه ای و منطقه ای طرح ریزی شغلی یک و دو با شعار هدایت آگاهانه برای دانش آموزان پایه های هفتم، هشتم و نهم برگزار می شود.
عسکریان گفت: نیازها و امکانات منطقه ای در شهرهای مختلف متفاوت است لذا همایش های منطقه ای با تفکیک جنسیت برگزار می شود تا دانش آموزان با جنبه های مختلف انتخاب خود آشنا شوند.
*جامعه آینده نیازمند نیروی ماهر و نیمه ماهر
معاون آموزش و پرورش خراسان رضوی با بیان اینکه همه دانش آموزان در رشته های مختلف باید حداقل یک مهارت را فرابگیرند تا در زندگی آینده، به درد آنان و جامعه بخورد، گفت: این طرح در برنامه های وزارت آموزش و پرورش نیز اجرا و با عنوان طرح "ایران مهارت" در کلیه مدارس پیگیری می شود.
صابری تاکید کرد: به خانواده ها توصیه می شود که اجازه دهند دانش آموز بر اساس توانایی، استعداد و علاقه اش در رشته تحصیلی انتخابی خود تحصیل کند و نظر خود را به وی تحمیل نکنند.
وی گفت: متاسفانه اکنون اولیای دانش آموزان بیش از اندازه برای انتخاب رشته های مورد علاقه خود به فرزندانشان فشار می آورند و این امر آسیب های جبران ناپذیری را درپی دارد.
صابری تاکید کرد: با ابلاغ نظام جامع هدایت تحصیلی در آینده ای نزدیک، فرایند هدایت تحصیلی عملا از مقطع ابتدایی آغاز می شود که این امر می تواند در هدایت موثر تاثیر بسزایی داشته باشد.
وی تاکید کرد: جامعه نیاز به کار فرهنگی و آگاهی بخشی در این زمینه دارد زیرا فضای روانی موجود در جامعه در حوزه انتخاب رشته دانش آموزان بسیار کاذب است.
استان 6.4 میلیون نفری خراسان رضوی دارای 1.2 میلیون جمعیت دانش آموزی است.