بزرگنمايي:

پیام خراسان - بجنورد- طبیعت بکر و دست نخورده استان خراسان شمالی ظرفیت بزرگ و بی‌بدیلی است که بستر طبیعت‌گردی و بوم‌گردی، با رویکرد توسعه پایدار را، برای علاقه‌مندان به این حوزه فراهم کرده است.

 این استان سرزمین چشمه، رود، کوه، دشت و حتی بیابان و کویر است که هر یک از این موارد، مجموعه ای منحصر به فرد و خاص از زیستگاه های گیاهی و جانوری را دربرمی‌گیرد.
حیات وحش خراسان شمالی و حتی پرندگان آن خاص و درخور توجه است و همه اینها در کنار هم مجموعه ای را ساخته اند که می تواند بوم‌گردی را رونق دهد و از دیگر سو این استان ذخیره گاه ژنتیک گونه های گیاهی نیز هست که در واقع جاذبه ویژه ای برای گردشگران این بخش محسوب می شود.
رابطه بوم‌گردی و توسعه پایدار
در واقع بوم‌گردی یا اکوتوریسم به معنای واقعی آن، رابطه مثبتی با توسعه پایدار دارد و در همین مورد یک کارشناس ارشد محیط زیست طبیعی در خراسان شمالی معتقد است که اگر بوم‌گردی رونق بگیرد متعاقب آن بسیاری از مشکلات زیست محیطی نیز رفع می شود.
نرگس پویا، با تشریح معنای بوم‌گردی به ایرنا می گوید: بوم‌گردی به معنای واقعی آن، پایبندی به اخلاق زیست محیطی ایجاد می کند و سبب ایجاد آسیب های رفتاری و فیزیکی بر گونه های غیرانسانی در طبیعت نمی شود.
وی در ادامه می‌افزاید: بوم‌گردی ارزش های سازگار با محیط زیست و اخلاق محور را در اولویت قرار می دهد و چیزی جز سفر مسئولانه با هدف ایجاد پایداری در زیست بوم نیست.

اصول بوم‌گردی
این کارشناس ارشد محیط زیست طبیعی با برشمردن اصول اصلی این نوع خاص از گردشگری اظهار می دارد: به حداقل رساندن آسیب های فیزیکی، اجتماعی، رفتاری و روانی در طول مسافرت، ایجاد آگاهی فرهنگی و زیست محیطی، ترویج فرهنگ احترام به طبیعت و مردم بومی از اصول بوم‌گردی است.
وی می افزاید: ایجاد منافع مستقیم مالی برای حفظ و حراست از زیست و طراحی و ساخت امکانات سازگار با طبیعت و فرهنگ منطقه، با کمترین آسیب ممکن به اکوسیستم بومی از اصول این شاخه گردشگری است.
وی با بیان اینکه آموزش قوانین و باورهای معنوی مردم محلی به گردشگران و ایجاد همکاری و مشارکت بین گردشگران و محلی ها، با هدف توانمندسازی فردی و گروهی از دیگر اصول این شاخه است، افزود: یکی از اصولی که در بوم‌گردی مورد تاکید قرار می گیرد آموزش و ایجاد آگاهی فرهنگی با مردمان یک منطقه است.
وی گفت: در بوم‌گردی، گردشگران از نزدیک با فرهنگ و نوع زندگی مردم یک منطقه آشنا شده و در فعالیت های روزمره آنان مشارکت می کنند و این ارتباط دوسویه مردم منطقه را نیز با فرهنگ مردمان دیگر مناطق و کشورها آشنا می کند.
وی تصریح کرد: این رابطه کمک می کند تا بوم‌گرد و بومی با حساسیت و دقت بیشتری با هم ارتباط برقرار کنند و به این شکل اکوتوریسم به حفظ منابع و میراث طبیعی کمک می کند.
وی با نقل قول جمله معروفی در این خصوص که «در اکوتوریسم تنها رد پایتان در طبیعت باقی می ماند و به جز خاطره ها چیزی از سفرتان به طبیعت، به خانه برنمی گردانید» گفت: این نوع نگاه به طبیعت گردی و در کنار آن تاکید بر حفظ منابع طبیعی، اهمیت احترام گذاشتن به طبیعت را آشکار کرده و مانع آسیب رساندن به آن می شود.

بوم‌گردی درآمدزایی به دنبال دارد
بوم‌گردی تعریف جدیدی از سفر است. تصویری که ما در گذشته از سفر داشتیم این روزها دگرگون شده و بسیاری از سختی‌هایی که در گذشته به عنوان مسافر متقبل می‌شدیم به دست فراموشی سپرده شده‌ است. امروزه گردشگری دیگر نه به شکل سنتی بلکه کاملا نوین و هوشمندانه برگزار می‌شود اما استفاده از جذابیت سنت ها در جوامع محلی بحث روز گردشگری است.
یک کارشناس گردشگری در خراسان شمالی نیز بوم‌گردی را منبع ایجاد درآمد در جوامع محلی خوانده و اظهار داشت: بوم‌گردی با ایجاد فرصت پیشرفت و توسعه اقتصادی می تواند به عنوان جایگزینی برای سایر منابع درآمد برای مردم هر بوم محسوب شود.
سوده ایمانی افزود: این منبع درآمد از روی آوردن محلی ها به راه های دیگر کسب درآمد، مانند فروش زمین های کشاورزی و بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی، جلوگیری کرده و از نگاه دیگر، ارتقای اقتصاد بومی با اکوتوریسم به پایداری و حفظ فرهنگ مردم منطقه هم کمک می کند.
وی گفت: مردم محلی با نمایش آداب و رسوم خود به گردشگران، فروش محصولات صنایع دستی و مشارکت دادن گردشگران در فعالیت های روزمره خود به ارزش میراث فرهنگی خود پی می برند و هرچه بیشتر در حفظ آن می کوشند.
وی در ادامه اظهار داشت: در این حالت، بومی های هر منطقه تلاش می کنند که آنچه برای بوم‌گردان جذاب است را حفظ و نگهداری کنند؛ چرا که بوم‌گردی به یکی از راه ها و منابع اصلی کسب درآمد برایشان تبدیل خواهد شد.
ایمانی افزود: از دیدگاه توسعه پایدار، اگر هدف از توسعه، گسترش امکانات و بهبود شرایط و کیفیت زندگی انسان هاست، این امر نه تنها درباره نسل کنونی بلکه برای نسلهای آینده نیز باید مد نظر قرار گیرد.
این کارشناس گردشگری با بیان این که تمرکز دستگاه‌های دولتی نباید فقط بر افزایش تعداد اقامتگاه ‌های بوم‌گردی باشد، افزود: افزایش کمی بدون آن که قواعد مشخصی برای این توسعه وجود داشته باشد، ممکن است حیات طبیعی و هویت اصیل روستاها را به خطر بیندازد و این جریان را که با هدف توسعه پایدار روستاها آغاز شده بود به انحراف بکشد و در عین حال این مساله چالش ‌های اقتصادی را متوجه بومی ‌ها خواهد کرد.
ایمانی افزود: در واقع تشویق روستاییان به ساخت این واحدها برای تحقق 2 هزار اقامتگاه بوم‌گردی تا پایان برنامه ششم توسعه، این جریان را از مسیر اصلی خود خارج و گردشگران را نسبت به این دست از اقامتگاه‌ها بدبین خواهد کرد.
او بیان کرد: باید به این نکته هم توجه کرد که فراهم نبودن دیگر زیرساخت‌ های لازم در مناطق محلی، که پیشنیاز ورود گردشگران است، در کنار معرفی نشدن این مناطق در شمار مقاصد گردشگری، جوامع محلی امیدوار را از کسب درآمد مطلوب بی‌نصیب خواهد گذاشت.
سوده ایمانی با بیان اینکه اقامتگاه بوم‌گردی به معنای محل اقامت مسافر است، اظهار داشت: در عین حال این محل باید منطبق بر فرهنگ و جغرافیای آن منطقه. نیز باشد که در واقع وجه تمایز بین اقامتگاه و هتل است.
وی افزود: هتل‌ها و مهمانسراها در کل ویژگی‌های مشترک زیادی با همدیگر دارند و فرق چندانی بین یک هتل در زاهدان با هتل دیگری در تبریز نیست، اما نقطه مقابل هتل و مهمان سراها، اقامتگاه‌های بوم‌گردی هستند.
وی با بیان اینکه اقامتگاه‌های بومگردی اکثرا تشابه کمی با همدیگر دارند، خاطرنشان کرد: این اقامتگاه ها حتی اگر در یک منطقه جغرافیایی واقع شده باشند باز هم هر یک با دیگری متفاوت است چرا که قاعده خاصی برای ساخت چنین اقامتگاه هایی وجود ندارد و بومیان هر منطقه جغرافیایی بر اساس شرایط ساخت و ساز، و مهم تر از آن، فرهنگ منطقه خود دست به ساخت چنین اقامتگاه هایی می‌زنند.
وی مساله مهمی را که در این اقامتگاه ها وجود دارد، شیوه زندگی در آنها دانست و گفت: داشتن یک سبک سنتی خاص زندگی در اقامتگاه ها، مهمترین وجه تمایز آنها با هتل های چندستاره است و گردشگران بسیاری را به سمت خود جذب می‌کند.

آمادگی ذهنی و روانی روستاییان
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی هم در این مورد گفت: قبل از هر اقدامی آن چه در مورد روستاها مهم است توانمندسازی و آمادگی ذهنی و روانی روستاییان برای پذیرش گردشگران است.
سیداصغر مطهری افزود: روستاییان باید در مورد بومگردی ظرفیت های خود را برآورد کنند و بدانند چه دارند و از داشته های خود چگونه می توانند استفاده کنند و نداشته هایشان در این مورد چیست که باید مهیا شود.
وی با بیان اینکه منابع طبیعی و حیات وحش اول از همه متعلق به جوامع محلی هر منطقه است، اظهار داشت: بوم‌گردی برای استفاده یکی، دو سال یا یکی، دو نسل نیست و اگر با ساز و کار درست انجام شود، ظرفیتی ایجاد می کند که آیندگان در نسل های متوالی می توانند از آن استفاده کنند.
وی اظهار داشت: اما اگر نگاه به این حوزه صرفا اقتصادی و بدون لحاظ اهدافی که برای آن تعریف شده است باشد، به تخریب منابع طبیعی و حیات وحش می انجامد و برای همین در ابتدا ایجاد زمینه های فکری برای توسعه این صنعت مهم است.
ظرفیت بزرگ گردشگری
معاون گردشگری اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی گفت: تاکنون 61 موافقت اصولی برای اجرای پروژه های گردشگری استان صادر شده است اما یکی از ظرفیت های توسعه گردشگری، تقویت فعالیت های واحدهای بوم‌گردی است.
علی کاظمی اظهار داشت: به همین دلیل در سال های 97 و 98، بیش از 60 میلیارد ریال برای توسعه بوم‌گردی در روستاهای استان تسهیلات پرداخت شده است.
وی با بیان اینکه شمار اقامتگاه های بوم‌گردی استان امسال به طور چشمگیری افزایش خواهد داشت، افزود: شمار این اقامتگاه های بومگردی استان اکنون 33 باب است که تا پایان ا
امسال به 50 اقامتگاه افزایش می یابد.
کاظمی با تاکید بر اینکه برای توسعه گردشگری باید زیرساخت ها فراهم باشد، افزود: استان های بزرگ که سابقه خوبی در گردشگری دارند، در زمینه های مختلف، برخوردار و قوی توسعه یافته اند و به همین لحاظ می توانند به راحتی برای جذب گردشگر برنامه ریزی کنند اما در استان خراسان شمالی با وجود ظرفیت ها، هنوز برای رسیدن به اهداف و جایگاه مطلوب، زیرساخت ها مهیا نیست.
خراسان شمالی حلقه اتصال شمال و شرق کشور است و سالانه بیش از 15 میلیون مسافر از آن، گذر می کنند. این استان با دارا بودن 863 هزار نفر جمعیت و در حالی که 75 درصد مساحت آن را منابع طبیعی تشکیل داده است، دارای رودها، جنگل، چشمه و کوه و بیابان های بکر است و روستاهای زیبا، آبشارها و چشمه های آبگرم بستر مناسبی برای تقویت بوم‌گردی، اکوتوریسم، توریسم درمانی و گردشگری فرهنگی در آن فراهم کرده است.
زندگی 44 درصد از جمعیت خراسان شمالی در نواحی روستایی، ظرفیت بوم‌گردی این استان را ارتقا می دهد و هشت شهرستان خراسان شمالی هر یک مهد فرهنگ ها و قومیت هایی است که جاذبه گردشگری استان محسوب می شوند.
آثار کشف شده در این استان نشان از قدمت تاریخی آن دارد به طوری که محوطه باستانی معروف به پهلوان و تپه حیدران جاجرم، قدمتی بیش از 12 هزار ساله دارند. قدیمترین اثر باستانی پابرجای قبل از اسلام «بنای سنگی اسپاخو» در غرب شهرستان مانه و سملقان در 5 کیلومتری شمال شاهراه آسیایی در روستای اسپاخو نیز دلیل دیگری بر صحت این ادعا است.
این استان، از نظر موقعیت جغرافیایی از شمال با کشور ترکمنستان و از شرق و جنوب با استان خراسان رضوی، از جنوب غربی با استان سمنان و از غرب با استان گلستان هم‌جوار است و داشتن مرز خارجی به طول 301 کیلومتر از ویژگی های مهم آن است.
ب/5132