بزرگنمايي:

خراسان آنلاین - مشهد- ایرنا- نمد مالی یکی از 9 صنایع دستی خراسان رضوی است که در کنار چادر شب بافی، پوستین دوزی، رنگرزی گیاهی، احجام سنتی، آینه کاری، مسگری، چارق دوزی و گره چینی در شرف نابودی و فراموشی می باشد.
این در حالی است که رشته های گیوه دوزی، جاجیم بافی، شرع بافی، چلنگری، صحافی سنتی، برک بافی، قفل سازی، علامت سازی و دباغی سنتی در خراسان رضوی کاملا منسوخ شده اند.
نمد زیراندازی است که در واقع بافتن نمی شود. زیرا در نمد مالی تنها ابزار مورد نیاز آب داغ و زور بازو می باشد.
برای تهیه نمد، عمل بافتن انجام نمی‌شود بلکه ایجاد فشار و رطوبت و حرارت موجب درهم‌ رفتن الیاف پشمی می‌شوند و دو خاصیت جعدیابی(مجعد شدن) و پوسته‌ای شدن پشم است که امکان تولید نمد را فراهم می‌کند. پشمی که برای تولید نمد بکار می‌رود پشم بهاره گوسفند با الیاف بلند است و از صابون و زرده تخم‌مرغ نیز می‌توان برای بهتر شدن کیفیت کار استفاده کرد.
نمد مالی صنعتی است که با تمام اعضای بدن در ارتباط است. نمد مال همراه با حرکات موزون دست و پا و خواندن شعر خستگی مفرط ناشی از کار مداوم را همراه با عرق کردن فراوان از تن خسته خود بیرون می کند و به انتظار فرش کردن دستمایه تلاش خود می نشیند.
اصولا مقدار پشمی که برای هرمترمربع نمد لازم است با مقدار پشم لازم برای تولید قالی برابر می باشد اما چون زمان تولید نمد بسیار کوتاهتر و در حدود یک روز می باشد، قیمت آن پایین است.
پیش از این گردشگرانی که به تفرجگاههای طبیعی مشهد از جمله شاندیز و طرقبه می روند اینگونه تولیدات را در فروشگاههای عرضه محصولات متنوع در اندازه ها و رنگهای گوناگون مشاهده می کردند اما این روزها با فوت هنرمندان قدیمی نمد مال دیگر چراغ کارگاههای نمد مالی روشنی سابق را ندارد و همین امر موجب شده تا این رشته صنایع دستی جزو هنرهای در شرف فراموشی شمارش شود.
نمد رطوبت را از خود عبور نمی‌دهد، عایق بسیار مناسبی برای سرما و گرما است، از استحکام قابل ملاحظه‌ای بهره می‌برد و نیز عمر زیادی می‌کند و تا حد قابل توجهی انعطاف‌ پذیر است.
هنرها و صنایع دستی یادگار و نمادی از تاریخ، قومیت و هویت هر قوم و منطقه هستند که نوع، مواد اولیه، کاربرد و نحوه ساخت آن با سبک زندگی مردم آن منطقه در ارتباط نزدیک و تنگاتنگ می باشد. ماندگاری این هنرها به دو اصل مربوط است که مهمترین آن وجود هنرمندان و سپس تقاضا و مصرف از سوی مردم است.
خاموش شدن یک به یک هنرمندان صنایع دستی در یک رشته و فقدان تمایل نسلهای بعد برای اشتغال در آن زمینه و هنر در کنار صنعتی شدن زندگی شهر و لوکس شدن اسباب و لوازم مصرفی و غیرکاربردی شدن برخی محصولات هنری و دستی از جمله عواملی هستند که مرگ یا فراموشی برخی هنرهای دستی را رقم زده است.
* برنامه برای حمایت از صنایع دستی در خطر نابودی
معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: نمد مالی از جمله رشته های سنتی و بسیار قدیمی و تولید آن در جوامع روستایی و به خصوص در میان عشایری رواج بسیار زیادی داشته است.
محمد مطیع از رو به فراموشی رفتن نمد مالی ابراز نگرانی و بیان کرد: برای ماندگاری و حمایت از هنرهای دستی که یا منسوخ شده و یا در شرف منسوخ شدن هستند برنامه ها و ایده های نوینی به سازمان میراث فرهنگی در تهران اعلام شده است. البته نمی توان تا قطعی شدن این برنامه ها به آنها اشاره کرد.
وی افزود: ترویج و آموزش این هنرها در بین نسل جوان و ایجاد و تقویت علاقه مندی آنان به فعالیت در این عرصه از جمله راهکارهای پیش رو طی چند سال اخیر به منظور حفاظت و ماندگاری هنر تولید و ساخت صنایع دستی است.
معاون اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی ادامه داد: با هدف حمایت از رشته ها و هنرهای دستی منسوخ شده و یا در شرف فراموشی، این رشته ها باید تحت حمایت دولت و بهره مند از یارانه باشند که این موضوع نیز در حال پیگیری است.
وی گفت: جنس تولیدی از نمد با توجه به ویژگیهایی که در سرما و گرما دارد می تواند در زمینه های متعدد استفاده شود ضمن اینکه تولید این هنر دستی بسیار سخت و کاری کاملا مردانه و مرتبط با زور و بازوی افراد است.
* کاربری جدید و تولید ابزار کاربردی از نمد
مطیع به تغییر سبک زندگی مردم و عدم استفاده از اغلب کالاها و ابزار قدیم اشاره و بیان کرد: نمد امروزه کاربرد و کارآیی ندارد به همین منظور تغییر کاربردی و اجناس تولیدی متفاوت از نمد یکی از برنامه ها و اقدامات مهم انجام شده در این زمینه است.
وی افزود: استفاده از نمد برای تولید زیورآلات،پاپوش، تن پوش و روپوش از جمله محصولات کاربردی جدید است که مورد استقبال خریداران نیز قرار گرفته است. ایجاد طرحهای جدید، کابردها و محصولات نو و اعمال برخی تغییرات برای نزدیک شدن به زندگی امروز مردم از جمله اقدامات انجام شده برای حفظ و احیای این هنر سنتی و صنایع دستی است.
معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی
ادامه داد: تلاش می شود با این اقدامات هنر زیبا و منحصر به فرد نمد مالی در مسیر تولید هدایت و تقویت شود.
وی گفت: باید به این نکته توجه داشت که هنرهای سنتی و صنایع دستی بگونه ای عجیب و تاثیرگذار موجب ایجاد آرامش و امنیت خاطر در افراد می شود بنابراین علت مهم گرایش جمعی به زندگی سنتی و هنرهای دستی از سوی گردشگران همین نکته است.
* حمایت از صنایع دستی جزو اولویتها
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی هم گفت: هنرها و صنایع دستی از اهمیت بالایی در هویت بخشی و ماندگاری هویت برخوردارند لذا راهبردها و برنامه ریزیهای اولیه برای بازگرداندن صنایع دستی منسوخ شده و در شرف فراموشی در دستور است.
محمدرحیم رهنما افزود: رشته نمد مالی به عنوان رشته ای که محصولی منحصربفرد و تنها زیرانداز غیربافتنی را تولید می کند از زیبایی و اهمیت بالایی برخوردار است. برای ماندگاری چنین رشته ها و هنرهایی علاوه بر اعمال سیاستهای حمایتی باید نسبت به نمایش عمومی نحوه تولید آن به ویژه برای گردشگران اقدام کرد تا آنان نیز از زیبایی، سختی و خاص بودن روند تولید این محصول به خوبی آگاه شوند.
خبرنگار: آرزو جاودانی **انتشار: حسین کریم زاده