بزرگنمايي:

همچنين به دليل واقع شدن شب قدر در ماه رمضان که شب نزول قرآن و از شبهاي مقدس و متبرک اسلامي است و خداوند در قرآن مجيد از آن به بزرگي ياد کرده و سوره اي نيز به نام «سوره قدر» نازل فرموده، همه مسلمانان براي آن احترام قائلند و آنرا عزيزش مي دارند.

در گويش بيرجندي کلمه رمضان ˈرمزا [ن][‎ ˈremazo[nتلفظ مي شود و 11 ماه ديگر سال ˈسالگانˈ گفته مي شود و با اين نامگذاري ˈرمضانˈ را از ماه هاي ديگر ممتاز مي نمايند.

در اين ديار مردم با ˈپيشوازˈ که روزه گرفتن در روز پاياني ماه شعبان است به استقبال رمضان مي روند تا ثوابي بزرگ را کسب کنند.

از گذشته هاي نه چندان دور مردم بيرجند و روستاهاي اين شهرستان از فرداي شبي که هلال ماه رمضان رويت مي شود با مراسم و آيينهايي روزه داري را آغاز مي کنند.

با آغاز نخستين روز رمضان در وضع زندگي مردم تغييراتي حاصل مي شود زيرا مردم بيشتر از هر کاري به عبادت پرداخته و مساجد رونق مضاعف مي يابند.

مناجات و شب خواني ( شوخاني) از نخسين شب رمضان آغاز مي شود بدينسان که هر شب برخي مردان خوش صدا پس از نيمه شب سه نوبت بر بالاي بام خانه رفته و با صداي بلند به خواندن ادعيه و نيايش مي پردازند که با اين عمل، مردم با شنيدن صداي آنان از خواب بيدار شده و تدارک سحري را مي بينند.

اين آيين هنوز در روستاهاي بيرجند رواج دارد. مجالس پر رونق افطاري به ويژه دعوت افراد مسکين، فاميل و همسايگان دور و نزديک از نمودهاي بارز احياي سنت زيباي ˈصله رحمˈ طي ماه مبارک رمضان در اين شهرستان است.

شب نشينيهاي معنوي همراه با ختم قرآن و قرائت نهج البلاغه در قبل و بعد از اذان صبح، اقامه نماز مستحبي و صرف سحري در جمع نيز جلوه اي از پاکي و نورانيت را طي اين شبها در منظر هر بيننده نمايان مي سازد.

علاوه برآن در اين مجالس بزرگان خانواده بعد از افطار با بيان رشادتهاي مولاي متقيان و فضايل اخلاقي حضرت علي(ع) به مجلس حال و هواي معنوي مي بخشند رفت و آمدهاي خانوادگي و شب نشيني تا سحر طي ماه رمضان دراين منطقه رونق بيشتري مي يابد.

در اين ماه زنان و دختران خانواده نيز براي پختن شيريني هاي محلي و آماده کردن مواد غذايي ماه رمضان به منزل يکديگر مي روند.

جمع آوري خيرات و کمکهاي نقدي مردم هر منطقه براي کمک به يتيمان و بي سرپرستان و تعمير و توسعه مساجد از ديگر برنامه هاي ماه مبارک رمضان در مناطق مختلف بيرجند مي باشد.

مردم اين شهرستان در زمان افطار از آش رشته، نان، پنير و سبزي، حلوا، خرما، فرني، شله زرد، زولبيا و باميه براي افطار کردن استفاده مي کنند و ساکنين برخي مناطق روستايي بيرجند نيز به ياد حضرت علي(ع) روزه خود را با نمک افطار مي کنند.

برخي مردم اين شهرستان با رفتن به آسايشگاه ها و پرورشگاه ها دست محبت بر سر کودکان بي سرپرست مي کشند و دلهاي چشم به راه مادران و پدران بزرگسال را شاد مي کنند.

کودکاني هم که هنوز به سن تکليف نرسيده اند با تمرين تعظيم و تسليم در مقابل امر حق تعالي و با گرفتن روزه هاي به اصطلاح ˈکله گنجشکيˈ والدين خود را در اين آزمون الهي همراهي مي کنند.

يکي ديگر از مراسم قديمي ماه مبارک رمضان در بيرجند خواندن ˈرمضانيˈ است اين مراسم بدينگونه است که در شبهاي رمضان پس از نماز و افطار، جمعي از پسران و نوجوانان در دسته هاي چهار تا شش نفري به راه افتاده و به در خانه هاي همسايه به ويژه سرشناسان و توانگران مي روند و به قصد گرفتن انعام برنامه ويژه اي اجرا مي کنند.

آنان با خواندن اشعاري معروف به ˈرمضانيˈ با لهجه بيرجندي از صاحب خانه طلب انعام مي کنند. برخي ابيات اشعار مزبور به اين شرح است:

رمضو يارب، يارب رمضو رمضو آمد خوشنام خدا. رمضو آمد، مهمانش کنيد بز و بزغاله قربانش کنيد رمضو آمد خود سيصد سوار چوبي وردشته که آي روزه بدار رمضو آمد، مهمانش کنيد بز و بزغاله رو قربانش کنيد بز و بزغاله که چيزي نمشو گاو و گوساله را قربانش کنيد اين سرااز کيه رو ور باده دو پسر داره که نو داماده اين سرااز کيه رو ور روزه دو دختر داره که مخمل دوزه اين سرا از کيه رو ور قبرستو پدر مو گفته برو دو قرو بستو.

رمضاني خواني با يک مقدمه دعايي که توسط استاد خوانده مي شود آغاز شده و با آمين شاگردان ادامه پيدا مي کند.

خواندن اشعاري در مدح حضرت محمد (ص) و حضرت علي (ع) و رباعي هايي در مرثيه ائمه اطهار از ديگر اشعار خوانده شده در مراسم ˈرمضاني خوانيˈ است.

گروه مزبور با خواندن اشعاري مبني بر تشکر و آرزوي توفيق براي صاحبخانه براي خواندن رمضاني به خانه بعدي مراجعه مي کنند.

علاوه بر آن شرکت در نماز جمعه و جماعت، مجالس قرآن، استفاده از محضر علماي دين، برگزاري دعاهاي توسل، کميل و ندبه، قرائت سي جزء قرآن، زيارت امام زاده هاي شهرستان، غبار روبي مساجد و اماکن مقدسه و اداي نذر و نياز از ديگر برنامه هاي روحاني مردم بيرجند در ماه مبارک رمضان است.

سرزدن به مزار رحلت کنندگان از دنياي فاني به جهان باقي در روزهاي پنجشنبه هر هفته طي اين ماه از رونق فزونتري برخوردار مي شود و برخي نيز در سر قبر عزيزان از دست رفته خود روزه را افطار مي کنند.

برنامه ريزي مردم شهرستان بيرجند در ماه مبارک رمضان بگونه اي است که تا حد امکان از مسافرت و برپايي مجالس عروسي اجتناب مي نمايند تا با فراغت خاطر، از برکات بيشمار اين ايام بيشتر بهره مند گردند.

مردم با شرکت گسترده درآيينهاي شبهاي قدر و برگزاري مراسم سوگواري ايام شهادت مولاي متقيان حضرت علي (ع)، سينه زني و تعزيه خواني، همزمان با سراسر کشور به سوگ نخستين امام خود مي نشينند.