بزرگنمايي:

خراسان آنلاین - مشهد- هزاران جاذبه تاریخی، طبیعی، فرهنگی و زیبایی های منحصربه فرد در استان خراسان رضوی به اندازه ای تنوع و تعدد دارد که علاقه و سلیقه همه طیف های گردشگران داخلی و خارجی را پاسخ می دهد.
غنای فرهنگی و تاریخی این خطه موجب شده تا تاریخ دوستان، فرهنگ پژوهان، طبیعت گردان و اهل علم و دانش همه و همه فرصتی مغتنم برای بهره مندی از آن و برداشتی خاطره انگیز از سفر خود به این سامان داشته باشند.
خراسان رضوی به عنوان یکی از مهمترین استانهای مقصد مسافران داخلی و خارجی در ایران پیش و بیش از جاذبه های فراوان تاریخی، فرهنگی، هنری و طبیعی به خاطر بارگاه مطهر حضرت علی بن موسی الرضا(ع) سالانه مقصد اصلی سفر افزون بر 27 میلیون زائر و مسافر است.
* پیشینه تاریخی کهن
خراسان با مراکز جمعیتی کهن مانند توس، نیشابور و سبزوار از قدمت تاریخی بسیار برخوردار است به گونه ای که از قبل از اسلام و تا قرون اخیر این خطه از مهمترین مراکز تاثیرگذار در تاریخ و فرهنگ ایران زمین بوده و همچنان این جایگاه را حفظ کرده است.
مردم این خطه به زبانهای فارسی، ترکی و کردی با لهجه های متفاوت سخن می گویند‏ و اکثرا شیعه هستند و در چند شهر مرزی آن همچون تایباد، خواف، تربت جام و درگز نیز هموطنان اهل سنت زندگی می کنند‏.‏
پیشینه تاریخی و وجود شخصیتهای برجسته علمی و فرهنگی در جای جای خراسان به حدی است که این استان از نظر بسیاری از صاحبان علم و اندیشه خاستگاه مهمترین رویدادهای علمی و فرهنگی شناخته می شود.
این سرزمین چون در شرقی ترین ناحیه ایران واقع شده و خورشید زودتر از سایر نقاط کشور در آن طلوع می کند "خورآسان" نام گرفته شده است. خور به معنای خورشید و آسان به معنی ظاهر شدن است.
* خراسان در جغرافیا
این استان از نظر موقعیت جغرافیایی به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده که نواحی شمالی آن دارای دشتهای حاصل خیز کشاورزی و دامپروری است و بخش جنوبی آن را دشتهای کویری با تپه های کم ارتفاع و پوشش گیاهی فقیر تشکیل شده است.
در این منطقه چند رشته کوه وجود دارد که دو رشته کوه هزارمسجد و بینالود از دیگر کوهها مرتفع تر و کشیده تر هستند.
از نظر آب و هوایی نیز این خطه در ناحیه معتدل شمالی قرار گرفته و بطور کلی شرایط متغیری دارد. دمای هوا از شمال به جنوب افزایش می یابد ولی از بارش سالانه کاسته می شود. خراسان رضوی در مناطق مختلف دارای شرایط اقلیمی متنوعی است بطوری که مناطق کوهپایه ای دارای آب و هوای نیمه بیابانی ملایم، نواحی جنوبی گرم و خشک و مناطقی چون قوچان، جنوب بینالود، ارتفاعات هزارمسجد و قسمتی از شهرستان مشهد دارای آب و هوای معتدل کوهستانی هستند.
* محصولات اقتصادی
از گذشته های دور بخش بزرگ تولیدات خراسان رضوی را فرآورده های کشاورزی و صنایع دستی به خود اختصاص داده است از این رو سهم عمده ای از صادرات این استان در سطح ملی را فرآورده های کشاورزی مانند گندم، زعفران، زرشک، کشمش و نیز پوست دام تشکیل داده و به دلیل وجود کشتزارهای مرغوب و آب فراوان در دشتها و دره های حاصل خیز، امکان تولید فراورده های سردسیری، نیمه گرمسیری و گرمسیری مانند گردو، بادام، سیب، گلابی، پسته، خرما و مرکبات نیز در آن وجود دارد.
در مورد هنرهای دستی برجسته خراسان هم می توان به فرش، فیروزه تراش خورده و پوستین اشاره کرد که علاوه بر این زائران و مسافران این سرزمین بخشی از کالاهای مناطق خود را برای فروش به مشهد آورده و به هنگام بازگشت سوغات و بخشی از نیاز مصرفی خویش را از آنجا خریداری می کنند که این خود عامل موثری در افزایش رونق بازرگانی در خراسان به ویژه شهر مشهد است.
همچنین خراسان رضوی از مهمترین مناطق پرورش دام در ایران به شمار می آید. پرورش دام در این خطه به شکل های گوناگون مانند کوچ نشینی، رمه گردانی، روستایی و تلفیق دامداری و دامپروری صنعتی دیده می شود.
مهمترین دامهایی که در خراسان رضوی پرورش داده می شود، گوسفند، بز، گاو، گاومیش و شتر است و در این میان فعالیت گاوداری به شیوه صنعتی برای تولید شیر و گوشت در خراسان از اهمیت زیادی برخوردار است.
همچنین خراسان رضوی از مهمترین مراکز تولید صنایع دستی کشور محسوب می شود. از عمده ترین صنایع دستی این خطه می توان به فیروزه، پوستین و فرش اشاره کرد.
در کنار همه این ویژگیها، ذخایر غنی زغال سنگ، مس، روی، آهن، منگنز، خاک نسوز، منیزیت، گل سفید، سنگهای ساختمانی مانند مرمریت، تراورتن، سنگ آهن و گچ نیز در خراسان یافت می شود.
* طبیعتی بکر در انتظار گردشگران
خراسان رضوی در پهنه وسیع خود با برخورداری از طبیعتی بکر و دیدنی و با تنوع زیستی بسیار و حیات وحش دیدنی و منحصر به فرد، یکی از مقاصد مطلوب و همیشگی برای طبیعت گردان بوده است.
آبشارهای آبگرم، اخلمد، ارتکند و قره سو، دریاچه بزنگان در سرخس، رودخانه بابا رمضان در نزدیکی کوههای هزارمسجد سرخس، رود و آبشار معجن در تربت حیدریه، غار مزدوران در حد فاصل شهرستانهای سرخس و مشهد، غار مغان در روستای مغان نزدیک مشهد و بینالود به عنوان مشهورترین کوه این استان به بلندی 3211 متر در شمال شهر نیشابور از مهمترین جاذبه های طبیعی خراسان رضوی به شمار می روند.
دریاچه بزنگان یکی از جاذبه های طبیعی دیدنی این استان محسوب می شود که در کیلومتر 130 جاده مشهد - سرخس و در جنوب رشته کوههای هزار مسجد قرار دارد. مساحت آن در حدود 80 هکتار و حداکثر عمق آن 12 متر است و آب آن شیرین و از بارندگیها و چشمه های کوچک تامین می شود.
چشمه سبز نیز در حدود 20 کیلومتری روستای بزرگ گلمکان مشهد واقع است که در سر راه مشهد به قوچان و در یکی از بلندترین نقاط رشته کوه بینالود قرار دارد. این چشمه با طول و عرض بسیار زیاد و آب فراوان از قدیم به عنوان جاذبه ای زیبا و دل انگیز مطرح بوده که پیرامون آن به وسیله دیواره های کوهستانی احاطه شده که دریاچه ای را تشکیل می دهند.
یکی از چشمه های متعدد این محل به نام چشمه اشتها معروف است. اهمیت چشمه سبز در هوای مناسب و آب مطلوب آن است. طبیعت زیبای منطقه معروفیت فراوانی برای این دریاچه کوچک به همراه آورده است.
چشمه گراب نیز از دیگر پدیده های طبیعی دیدنی خراسان محسوب می شود که در سمت جنوب و در فاصله 49 کیلومتری مشهد در جاده مشهد - نیشابور واقع شده و دارای چندین چشمه با فاصله حدود 500 متر از یکدیگر است که همگی دارای دهانه های مخروطی و ارتفاعی در حدود 30 متر از سطح زمین هستند.
این چشمه ها که بر روی تپه های مخروطی شکل جریان دارند دارای آب معدنی با خواص درمانی هستند.
از دیگر جاذبه های طبیعی این خطه 'چشمه شاهان گرماب' است که در 72 کیلومتری مشهد و در نقطه ای کوهستانی واقع و دارای آب معدنی فراوان با گرمای 45 درجه سانتیگراد است.
چشمه گیلاس نیز در جلگه سرسبز توس و در فاصله 48 کیلومتری مشهد قرار دارد که با نام چشمه ˈگلسبˈ نیز در متون تاریخی از آن یاد شده و به علت واقع شدن در شرایط خاص جغرافیایی اغلب دارای آب است.
پارک ملی تندوره در درگز، مناطق حفاظت شده جنگلی ارس در کلات، جنگل خواجه در سرخس، باغ کشمیر در تربت جام، دره بادام در قوچان، رییسی در نیشابور، درونی و دشت لاغری در بردسکن، هلالی و هنگام در گناباد، افتخاری در بجستان، قرچغه در قوچان، شیراحمد و پروند در سبزوار از دیگر جاذبه های طبیعی و زیست محیطی خراسان رضوی محسوب می شوند.
* تاریخ و معماری دو یار جاذب گردشگران
خراسان رضوی بزرگترین قطب گردشگری مذهبی کشور است که با توجه به قدمت تاریخی در حوزه تاریخ اسلام، بناهای آرامگاهی بیشترین و مهمترین چشم انداز معماری این منطقه را به خود اختصاص داده اند.
مجموعه های آرامگاهی بناهایی هستند که طی سالیان طولانی بر روی مدفن و مزار شخصیتهای مذهبی و محبوب شکل گرفته اند و معمولا شامل بنای حرم، مساجد، مدارس، کتابخانه ها، کاروانسراها، آب انبارها، خانقاهها و فضاهایی از این قبیل می شوند‏.‏
گسترش چنین مجموعه هایی با اعتبار و احترام صاحب مدفن و ارزش هنری و معماری بناهای ساخته شده ارتباط مستقیم دارد‏.‏ برخی از مجموعه های آرامگاهی مانند آستان قدس رضوی در شکل گیری و پیدایش شهرها نقش اساسی و مهمی ایفا کرده و به مرکز فعالیتهای مختلف مذهبی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تبدیل شده اند‏.‏
مجموعه آستان قدس رضوی یکی از باشکوهترین بناهای آرامگاهی سراسر جهان اسلام است که مضجع شرف حضرت امام رضا(ع) را در برگرفته و سبب شده خراسان رضوی به بزرگترین قطب گردشگری مذهبی ایران و دومین کلانشهر مذهبی جهان تبدیل شود‏.‏
این مجموعه که خود به تنهایی جاذبه معماری کم نظیری دارد همراه با سایر بناها و آثار معماری این سرزمین سبب شده خراسان رضوی علاوه بر جاذبه های معنوی از نظر جاذبه معماری و تاریخی نیز دارای اهمیت بسیار باشد‏.‏
مجموعه آستان قدس رضوی دارای پنج صحن اصلی به نامهای صحن عتیق(انقلاب)، صحن جدید(آزادی)، صحن امام خمینی(ره)، صحن جمهوری اسلامی و صحن قدس است که دو صحن اخیر نوساز هستند‏.‏
هر یک از صحن های مجموعه آستان قدس رضوی شاهکارهایی از معماران مختلف ایرانی را به نمایش می گذارند‏.‏ از جمله آثار ارزشمند داخل حرم رضوی سه محراب باشکوه مربوط به قرن هفتم هجری است که بر روی دو محراب کتیبه هایی به خط کوفی و بر روی محراب سوم کتیبه ای به خط کوفی و ثلث به رنگ لاجوردی بر زمینه سفید مشتمل بر آیات و احادیث نوشته شده است‏.‏
درهای سه گانه حرم مطهر رضوی نیز از آثار ارزشمند هنری به شمار می روند که هنر به کار گرفته شده در آنها مورد تحسین هنرمندان مختلف است.
صحن های حرم مطهر رضوی هر یک در دوره ای تاریخی ساخته شده اند و معماری هر یک از صحن ها گویای روند معماری زمان خود و در حقیقت شناسنامه هنری و معماری آن دوره است‏.‏
مسجد زیبا، تاریخی و مشهور گوهرشاد در جنوب حرم مطهر رضوی قرار گرفته و به سبب دارا بودن انواع تزیینات چشمگیر و غنی از دیدنی ترین مسجدهای منطقه محسوب می شود.
گذشته از اینها آرامگاه فردوسی شاعر بزرگ پارسی در سرزمین توس نیز مقصد مشتاقان ادبی است و شهر توس شهرت و معروفیت خود را مدیون آثار و شخصیت شامخ این شاعر ارجمند است.‏
شهر تاریخی توس که به نظرمی رسد اواخر دوره ساسانی ساخته شده و زندان و گنبد هارونیه را در برگرفته، یکی دیگر از دیدنی ترین مناطق استان خراسان رضوی است.
از دیگر آثار خراسان بنای کاخ خورشید در کلات است. این بنا که در وسط باغ بزرگی قرار گرفته از آثار دوره نادرشاه افشار است.
مجموعه کلات نادری مانند دره ای است که توسط دو رشته کوه مرتفع محاصره شده و آثار تاریخی آن به دوره حکمرانی نادرشاه افشار تعلق دارد‏.‏
کتیبه نادری واقع در خارج از قلعه نادری(دربند نفتی) به زبان ترکی و به خط نستعلیق در بدنه کوه قرار گرفته است. دروازه های ورودی، دهچه، چوب بست، گشتانه و نفتی، دربند ارغون شاه، همراه با عمارت خورشید و تخت دختر مجموعه بناهایی هستند که بر روی تپه ای به امر نادرشاه ساخته شده و اکنون آثار پراکنده ای از آنها به جای مانده که برای گردشگران جذاب و دیدنی هستند‏.‏
آتشکده "بازه هور" نیز که در روستای رباط سفید تربت حیدریه واقع شده از بناهای باستانی این منطقه به شمار می رود‏.‏
مسجدجامع رشتخوار، مسجد مولانا در تربت جام، مسجد پامنار سبزوار و جامع سنگان در خواف نیز از دیگر بناهای تاریخی و قدیمی خراسان رضوی محسوب می شوند.
مدرسه های بسیار نیز در کنار مسجدهای متعدد استان بنا شده اند که برخی از آنها از جمله مدرسه های دومناره گلشن، میرزاجعفر و مدرسه نواب و مدرسه های تاریخی سبزوار از ارزش خاص معماری و تاریخی برخوردار هستند‏.‏
تپه های باستانی نیز که برخی باستان شناسان اکتشافات مهمی روی آنها انجام داده اند، پلهای تاریخی که در دوره های مختلف ساخته شده اند، سدهای قدیمی که برخی از آنها هنوز مورد استفاده هستند و بازمانده های شهرهای قدیمی بخش دیگری از جاذبه های گردشگری تاریخی و معماری خراسان رضوی را تشکیل می دهند‏.
* آثار تاریخی کهن برگی از عمق تاریخ در خراسان ‏
پهنه خراسان رضوی دارای آثار تاریخی متعدد و فراوانی است. بنابر اعلام سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری افزون بر 10 هزار اثر تاریخی و فرهنگی در این استان شناسایی شده که تا کنون هزار و 540 اثر آن ‏در فهرست آثار ملی در قالب میراث تاریخی، معنوی و هنری به ثبت رسیده است.‏
آثار تاریخی متعدد و برجسته این استان که اغلب متعلق به دوره های تاریخی تعیین کننده در ایران است سالانه میزبان گردشگران داخلی و خارجی بسیاری است که تنها بخشی از این تعداد فراوان در این گزارش نام برده شد.
* جاذبه های دیدنی و تفریحی ‏
مهمترین مکان در خراسان رضوی حرم مطهر حضرت رضا(ع) و مجموعه آستان قدس رضوی، مسجد گوهرشاد، مدرسه پریزاد، مدرسه دودر، بقعه خواجه ربیع، بقعه گنبد سبز، آرامگاه نادرشاه افشار و مصلا در مشهد و نیز ییلاقات سرسبز طرقبه شاندیز و بوستان وکیل آباد‏ است.‏
همچنین مجموعه های کوهسنگی، بند گلستان، خواجه اباصلت، خواجه مراد و مقبره گوهرتاج در مشهد، مسجد پامنار، آرامگاه حاج ملاهادی سبزواری، مناره خسروگرد، رباط مهر، آرامگاه سیدحسن غزنوی و مسجدجامع در سبزوار، گنبد هارونیه و آرامگاه فردوسی در توس، کتیبه نادری و عمارت خورشید در کلات نادری از دیگر مکانهای دیدنی خراسان رضوی هستند‏.‏
مسجد کبودگنبد در کلات نادری، شهر عتیق، تپه بام و مدرسه عرضیه در قوچان، آرامگاه شاه قاسم انوار و مقبره شیخ احمد جامی در تربت جام، برج کرات در تایباد، ارگ کلاه فرنگی، دریاچه گل بی بی و آرامگاه بابا لقمان در سرخس، قدمگاه رباط عباسی و آرامگاه عطار در نیشابور از دیگر آثار دیدنی و تاریخی این استان هستند.
مقبره کمال الملک و خیام در نیشابور، برج علی آباد، مناره فیروز آباد، باغ مزار و آرامگاه مدرس در کاشمر و مقبره شیخ حیدر و مسجد ملک در تربت حیدریه از دیگر اماکن دیدنی تاریخی و تفریحی خراسان رضوی محسوب می شوند‏.‏
این اماکن تنها بخشی از صدها اثر تاریخی، فرهنگی، هنری و طبیعی خراسان رضوی هستند به طوری که با حضور در هر یک از شهرستان های این استان، با کمی پرس و جو از اهالی منطقه می توان آثار و ابنیه تاریخی فراوانی را دید و از زیبایی آنها لذت برد.
5132/7496