بزرگنمايي:

خراسان آنلاین - مشهد- عرصه 360 هکتاری حریم شهر تاریخی توس و آرامگاه فردوسی در فاصله 25 کیلومتری شمال مشهد منطقه ای ارزشمند به لحاظ پیشینه، ظرفیت بررسیهای تاریخی و گردشگری است که تاکنون نه تنها به اندازه جایگاهش قدر ندیده بلکه محدودیتهای قانونی حاکم بر آن برای ساکنان محلی دل آزار شده است
ساکنان روستاهای توس علیا، توس سفلی و اسلامیه واقع در منطقه تاریخی توس از تنگناهای ناشی از قوانین محدودیت آمیز حفاظتی حریم آثار تاریخی در منطقه سکونت خود ناخرسند هستند.
به رغم اهمیت و جایگاه میراث فرهنگی و ضرورت رعایت حریم آثار تاریخی، هنوز منطقه تاریخی توس و آرامگاه فردوسی در ادامه بی مهریهای گذشته از جمله نصب دکلهای برق و مخدوش شدن حریم منظری آرامگاه، تیشه معدنکاران بر دل عرصه های تاریخی و رفت و آمد کامیونهای استخراج معدن، از بی توجهی و دست اندازیهای مختلف رنج می برد.
هنوز مشکل دکلهای برق و پیگیریها برای ثبت جهانی آرامگاه فردوسی حل نشده بود که داستان ادامه دار فعالیت معادن شن و ماسه و برداشتهای غیرمجاز و مجاز از این معادن مشکلات و مسائل متعدد را رغم زد.
گرچه منطقه تاریخی توس قریب به سه سال است که به حوزه شهری شهرداری مشهد پیوسته اما هنوز قوانین و محدودیتها برای مردمان نجیب توس نشین پابرجاست و به جای آنکه سطح خدمت رسانی به مردم در قالب خدمات شهری و ساخت و ساز بیشتر شود هنوز هم مردم منطقه بخاطر نبود امکان آسفالت، ساخت و ساز، مقاومسازی خانه ها و هرگونه تغییرات در محیط زندگی خود با محدودیت رو برو هستند.
همچنین با پابرجا ماندن مشکلات این منطقه تاریخی، ثبت جهانی اثر بلندآوازه آرامگاه فردوسی نیز در هاله ای از ابهام و سرنوشتی نامعلوم باقی مانده است.
* شکوه های روستاییان توس
جمعی از مردمانی که در همسایگی آرامگاه فردوسی سخن زندگی می کنند، قوانین خشک و انعطاف ناپذیر میراث فرهنگی و بی توجهی شهرداری مشهد نسبت به سر و سامان دادن منطقه را عامل همه مشکلات خود می دانند. آنها می گویند آنقدر سطح خدمات دهی و وجود امکان ساخت و ساز در منطقه پایین و بعضا صفر است که در برخی موارد خانه هایشان ر حال تخریب و دیوارهایش در حال فروریختن است اما اجازه تخریب و بازسازی ندارند.
یکی از ساکنان توس  گفت: بعد از سالها خدماتی مانند گاز و برق به روستا آمد اما هنوز هم در برخی مناطق امکان انشعاب وجود ندارد و تنها بهانه ممانعت از این کار، تاریخی بودن لایه های زیرین است و بس. در حالی که هیچ زمان هیچ اقدامی برای کشف لایه های تاریخی انجام نمی شود و تنها مانع رفاه در زندگی مردم منطقه شده است.
وی که خواست نامش ذکر نشود، افزود: ساکنان روستاهای توس همه در سختی زندگی می کنند و امکان داشتن زندگی باب میل خود را ندارند. اجازه ساخت و ساز، بازسازی و مرمت خانه های خود را نداریم و این مشکل از زمانی که به یاد دارم وجود داشته است.
یکی دیگر از ساکنان توس گفت: وضعیت توس به هیچوجه در شان فردوسی به عنوان یک شاعر جهانی نیست. مشکلات فرهنگی، عمرانی، زیباسازی و بسیاری از مشکلات دیگر هر روز گریبانگیر این منطقه و در برابر چشم دیدگان گردشگران چنین مشکلاتی هر روز قابل مشاهده است.
علی مومنی افزود: تنها چند روز مانده به "روز بزرگداشت فردوسی" است که دست فروشان جلوی در آرامگاه و دیگر مشکلات فرهنگی منطقه حل و رفع و جمع آوری می شوند. فردای مراسم بزرگداشت دوباره شاهد حضور دستفروشان، رفت و آمد چهارپایان و گرد و خاک ناشی از حرکت کامیونها و خودروهای سنگین در منطقه هستیم.
وی ادامه داد: همسایگان آرامگاه فردوسی مردمان بسیار نجیبی هستند اما حق آنان چنین برخوردی نیست که نه میراث فرهنگی اقدام موثر و روشنی انجام می دهد و نه اجازه اقدام موثر می دهد. برنامه و روش مشخص و روشنی برای زندگی ما در این منطقه مشخص نشده و امید داشتیم با اتصال به شهر مشهد وضعیت بهبود یابد اما هیچ اتفاق موثر و قابل توجهی نیفتاده است.
* جلوی آبادانی توس گرفته نشده
مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی درباره مشکلات ساکنان محلی در عرصه تاریخی تاریخی توس گفت: جلوی عمران و آبادانی گرفته نشده بلکه در عرصه تاریخی توس ضوابط ابلاغی داریم که بر اساس آن عمل می کنیم.
ابوالفضل مکرمی فر افزود: خدمات دهی به ساکنان محلی نیز با رعایت ضوابط در توس حال انجام است اما انشعابات گاز، برق و آب برای ساخت و سازهای جدید انجام نمی شود زیرا این ساخت و سازها غیرقانونی بوده اند.
وی ادامه داد: با توجه به وجود لایه های تاریخی در منطقه توس به خصوص لایه های تاریخی در سطوح بالایی زمین، انجام هرگونه گودبرداری با هر هدفی باید با اجازه اداره کل میراث و لحاظ کردن شرایط تاریخی منطقه باشد.
مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی گفت: اجرای عملیات اکتشاف در شهر تاریخی توس نیاز به اعتبارات فراوانی دارد ضمن اینکه هرگونه اکتشاف در منطقه می تواند موجب ضرورت اجرای تشدید محدودیتها شود.
* امسال سال تحول در وضعیت توس
مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی توس نیز بر اینکه "معادن شن و ماسه سابق هم اینک در این منطقه هیچگونه فعالیتی ندارند" تاکید و بیان کرد: رفت و آمد کامیونها نیز متوقف شده اما هنوز گودالهای عمیق به گودی 12 تا 15 متر در این منطقه باقی مانده اند. هنوز این گودالها پر نشده اند و همچنان شاهد تخلیه زباله ها به صورت غیرمجاز در منطقه هستیم که موجب بوی ناخوشایند می شود.
احسان زهره وندی به تعاملات صورت گرفته با شهرداری مشهد اشاره و بیان کرد: قرار شده در این زمینه تدابیر لازم اندیشیده شود و این معضل بطور کامل رفع شود. امسال طرح بازسازی و مرمت جلوخان آرامگاه فردوسی با مشارکت موثر شهرداری مشهد اجرا می شود و به میزان قابل توجهی می تواند در نمای منظری منطقه تاثیرگذار باشد.
وی افزود: در تفاهم با شهرداری مشهد شش هکتار از جلوخان آرامگاه فردوسی بازپیرایی خواهد شد و هم اینک مشاور مشخص شده و در مرحله عقد قرارداد است لذا امیداوریم به زودی عملیات اجرایی آن آغاز شود. علاوه بر اجرای این طرح، باغ مفاخر و مشاهیر توس نیز در مرحله بعد اجرا می شود و شاهد رخدادهای خوبی در این زمینه خواهیم بود.
* توجه جدی دولت به توس
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز گفت: با توجه به دست نوشته مقام معظم رهبری در پی سفر ایشان در دهه 70 به شهر تاریخی توس، دولت نیز به این منطقه توجه ویژه نشان داده و ساماندهی آن یکی از اولویتهای میراث فرهنگی کشور است.
ابوالفضل مکرمی فر افزود: منطقه تاریخی توس از اهمیت بسزایی برخوردار است و در این زمینه هیچگونه شک و شبهه ای وجود ندارد.
وی نیز به اجرای طرح بازپیرایی جلوخان آرامگاه فردوسی در مساحت شش هکتار با همکاری شهرداری مشهد اشاره و بیان کرد: همچنین به منظور بازپیرایی 42 هکتار از مسیر ورودی به آرامگاه فردوسی از دروازه کشف تا جلوخان، طرحی آماده شده که با مشارکت بخش خصوصی و تامین اعتبارات دولتی اجرا می شود. امسال 30 میلیارد ریال از محل اعتبارات دولتی به توس اختصاص یافته است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی ادامه داد: در سفر اخیر رئیس جمهوری به مشهد نیز 90 میلیارد ریال اعتبار برای توس مصوب شد که در مدت سه سال تخصیص می یابد. با این اعتبار برنامه داریم تا هفت برج و باروی شهر تاریخی توس را احیا نموده و دروازه های رزان و کشف نیز بازسازی شوند.
وی گفت: این بازسازی هیبت و زیبایی فراوانی را به توس باز می گرداند و نمای آرامگاه و شهر توس را بیش از گذشته به چشم خواهد آورد.
* ثبت جهانی توس در دستور کار است
مکرمی فر به ثبت جهانی توس نیز اشاره و بیان کرد: همچنان این بحث مطرح است و هم اکنون سه پرونده را برای ثبت جهانی در مرحله پیشنهاد داریم که یکی از آنها شهر تاریخی توس می باشد که در اولویت قرار دارد.
وی افزود: پرونده مقدماتی ثبت جهانی توس طی دو ماه دیگر به سازمان مرکزی میراث فرهنگی برای طی شدن مراحل اولیه پیشنهاد برای ثبت، ارسال می شود.
* اراده شهرداری برای حل معضلات توس
معاون فرهنگی شهرداری مشهد نیز گفت: اراده خوبی در شورای شهر و شهرداری مشهد برای پرداختن به موضوعات موجود در توس به وجود آمده است.
هادی بختیاری افزود: در حوزه فرهنگی نیز برنامه های مختلفی آماده شده تا در طول امسال انجام شوند. در دوره جدید مدیریت شهری در مشهد همدلی و همراهی خوبی بین میراث فرهنگی و شهرداری وجود دارد.
وی گفت: به دنبال حل مشکلات عمرانی و فضاسازی مطلوب در منطقه تاریخی توس هستیم و در ابعاد فرهنگی نیز اجرای برنامه ها و ارتقا سطح خدمات دهی در منطقه به شدت مورد توجه است.