بزرگنمايي:

پیام خراسان- خراسان جنوبی با داشتن بیابان‌های وسیع، خشکسالی های چندساله و کمبود باران، عنوان دومین استان بیابانی کشور را به خود اختصاص داده است.

پیامدهای بی‌آبی نه تنها چراغ صدها روستا را خاموش کرد و رونق را به یغما برد، بلکه آثار زیان باری بر اقتصاد کویر وارد کرد. تخلیه روستاها به خصوص در مناطق مرزی از دردناک‌ترین پیامدهای خشکسالی بود که نمی‌توان آن را انکار کرد.

گذشته از نامهربانی‌های روزگار، بی‌توجهی مسئولان در مرهم گذاری زخم‌های خراسان جنوبی دردی دیگر است که پیکره استان را در هم گرفته و نیازمند نگاه ویژه مدیران عالی‌مقام است. ناگفته نماند که اجرای طرح‌هایی همچون «ترسیب کربن» در شهرستان‌های این خطه کویری نقش شایسته‌ای در بیابان‌زدایی داشته و چه خوب است اگر با توسعه این برنامه‌های موثر در راستای رونق استان تلاش بیشتری کنیم.

طرح‌هایی که نه تنها با دست مسئولان بلکه با مشارکت مردم در روستاهای خراسان جنوبی به اجرا درآمده و نور امید را بر دیواره قلب‌های آن‌ها تابانده است.

نگاهی بر تاریخچه ترسیب کربن در استان

پروژه ترسیب کربن برنامه‌ای مشترک بین دولت جمهوری اسلامی ایران، برنامه عمران ملل متحد بوده که فاز اول آن از نیمه سال 2003، در دشت حسین‌آباد غیناب سربیشه واقع در استان خراسان جنوبی آغاز شده است. با به پایان رسیدن فاز اول در سال 2009، فاز دوم آن از آغاز سال 2010 میلادی به مدت پنج سال با اعتباری بالغ بر دو میلیون دلار در سطح 40 روستا در مساحت بیش از 200 هزار هکتار به تصویب رسیده است.

شغل غالب مردم منطقه دامداری بوده و این امر باعث شده است که به هنگام وقوع خشکسالی خسارات زیادی به اقتصاد خانواده‌ها وارد آید لذا آموزش شغل­ های جایگزین دامداری و اعطای وام جهت انجام این شغل‌ها راهی عملی در کاهش فشار دام بر مراتع و نیز کاهش اثرات خشکسالی بر مردم محلی است.

همچنین به دلیل وزش بادهای 120 روزه سیستان و تخریب شدید مراتع در طی سال‌های 75-65 توسط افغان‌ها و نیاز مبرم منطقه به احیاء مقررشده که با مشارکت مردم و دولت، احیای 18 هزار هکتار، 9 هزار هکتار با کمک مردم و دولت و 9 هزار هکتار به صورت خودجوش مردمی، از مراتع منطقه انجام شود.

 موضوع اصلی پروژه، ترسیب یا جذب دی اکسید کربن اضافی جو به منظور کاهش اثرات ناشی از افزایش گازهای گلخانه‌ای و گرمایش زمین است

همچنین این طرح در وسعتی با مساحت 150 هزار هکتار از اراضی شهرستان نهبندان در حال اجرا بوده و تاکنون نتایج خوبی به دنبال داشته است.

احیای مناطق تخریب یافته پیش روی ترسیب کربن

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به اهداف اجرای این پروژه بیان کرد: اهداف این پروژه در سه بخش جهانی، ملی و منطقه‌ای تعریف می‌شود.

علیرضا نصرآبادی ارائه مدل ترسیب کربن در مناطق خشک و نیمه‌خشک را از اهداف جهانی این پروژه دانست و افزود: احیای مناطق تخریب یافته منطقه با مشارکت گروه‌های توسعه روستائی از اهداف ملی و بهبود شاخص توسعه انسانی مردم منطقه، توانمندسازی گروه‌های توسعه از اهداف منطقه‌ای این پروژه است.

وی با اشاره به موفقیت‌های به دست آمده در اجرای پروژه ترسیب کربن در سربیشه بیان کرد: تشکیل 63 گروه توسعه روستا اعم از 14 گروه زنان، 18 گروه مردان و 31 گروه مشترک از جمله دستاوردهای این طرح است.

تشکیل 63 گروه توسعه روستا اعم از 14 گروه زنان، 18 گروه مردان و 31 گروه مشترک از جمله دستاوردهای این طرح است مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی افزود: این گروه‌ها در 37 روستا دارای هزار و 773 عضو تشکیل شده است.

وی با بیان اینکه تا تابستان سال گذشته بیش از یک میلیارد و دویست و هفتاد میلیون ریال توسط این گروه‌ها پس انداز شد، گفت: احیای مشارکتی منابع طبیعی در منطقه از مهم‌ترین دستاوردهای این طرح است.

پرداخت 836 میلیون تومان تسهیلات اشتغال‌زایی

نصرآبادی بیان کرد: تاکنون به هزار و 273 طرح اشتغال‌زا و غیر اشتغال‌زا، 836 میلیون تومان تسهیلات پرداخت‌شده که از این میزان، 587 طرح غیر اشتغال‌زا و 686 طرح اشتغال‌زا است.

وی  بیان کرد: ترویج و  بالا بردن سطح فرهنگ مردم منطقه در خصوص انرژی‌های نو نظیر راه‌اندازی حمام خورشیدی، تلمبه بادی و خورشیدی و آب تصفیه کن خورشیدی در منطقه از دیگر نتایج مطلوب اجرای این طرح است.

نصرآبادی راه‌اندازی یکسری مشاغل درآمدزا باهدف افزایش درآمد سالانه و بهبود وضعیت معیشتی مردم و کاهش فشار دام بر مراتع، راه‌اندازی شرکت تعاونی توسعه روستایی الغدیر باهدف به رسمیت شناختن گروه‌های توسعه روستایی و راه‌اندازی روستا مهد در روستای ناز دشت را از دیگر موفقیت‌های اجرای طرح دانست.

وی بیان کرد: تسهیل گری در برنامه‌ریزی مشارکتی و کار با جوامع محلی در صورتی موفق خواهد بود که به جوامع محلی آزادی عمل بدهیم تا متناسب با شرایط محل خود مشکلات را حل کنند.

ترسیب کربن در نهبندان

نصرآبادی اظهار کرد: برقراری ارتباط با جوامع محلی و برگزاری نشست‌ها و جلسات مشترک با آن­ها نقش مهمی در جلب همکاری‌های  دو طرف دارد.

وی سازمان‌دهی و ایجاد تشکل‌های روستایی و بسیج جوامع محلی و تأمین منابع مالی در گردش برای فعالیت‌های اشتغال زا، رفاهی و اقدامات مدیریتی و احیایی را از  استراتژی اجرایی پروژه در نهبندان دانست و گفت: در این پروژه به دنبال آموزش و ارتقای ظرفیت‌های انسانی، احیای منابع طبیعی تخریب یافته برای مردم و با کمک مردم و اتخاذ رویکردی یکپارچه و همه جانبه نگر  بودیم.

فقدان مربیان مجرب برای برگزاری دوره‌های آموزشی و خشکسالی شدید منطقه و تحت تأثیر قرار دادن عملیات احیایی، فعالیت‌ها و مشاغل درآمدزا از جمله چالش‌های پیش رو است نصرآبادی بیان کرد: انجام کار شبکه‌ای با دستگاه‌های محلی در جهت توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز، استفاده از همکاری توأم زنان و مردان در مدیریت منابع طبیعی، تبدیل پروژه از نهال‌کاری صرف به بهره‌گیری مردم از منافع نهال‌کاری، ایجاد مشاغل جایگزین و پایدار، بازاریابی و ارتقای کمی و کیفی فراورده‌های روستایی و ارائه خدمات در جهت ارتقای وضعیت بهداشت و آموزش در منطقه از دیگر استراتژی اجرای این پروژه است.

وی اظهار کرد: به دنبال موفقیت پروژه ترسیب کربن در شهرستان سربیشه و ارزیابی‌های بین‌المللی و ملی صورت گرفته از پروژه در خردادماه سال جاری با همکاری UNDP و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، اجرای فاز سوم پروژه در شهرستان نهبندان به تصویب رسید.

نصرآبادی با بیان اینکه این پروژه در سطحی معادل 150 هزار هکتار با 63 روستا و جمعیتی بالغ بر هشت هزار و 500 نفر به مدت پنج سال اجرایی می‌شود، گفت: از نیمه دوم سال  تا اکنون اقداماتی در راستای احیای عرصه‌های تخریب یافته، ترویج انرژی‌های نو و نیز تشکیل صندوق و گروه‌های توسعه روستایی انجام گرفته است.

خشکسالی چالشی برای ترسیب کربن

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی گفت: تصویب پروژه در خردادماه 96، تدوین سند پروژه و تشکیل 19 گروه توسعه روستایی در هشت روستا با حضور 370 عضو از اقدامات انجام شده است.

وی با اشاره به چالش‌های پیش رو پروژه بیان کرد: فقدان مربیان مجرب برای برگزاری دوره‌های آموزشی و خشکسالی شدید منطقه و تحت تأثیر قرار دادن عملیات احیایی، فعالیت‌ها و مشاغل درآمدزا از جمله چالش‌های پیش رو است.

نصرآبادی بیان کرد: کمبود نیروی انسانی متخصص و باتجربه، فقدان روش‌ها و الگوهای مدیریت مشارکتی و توسعه‌ای، عدم تخصیص به موقع اعتبارات و تحت تأثیر قرار گرفتن فرایند برنامه‌ریزی مشارکتی و فقر و بیکاری شدید و به تبع آن وابستگی شدید به دولت که روند فعالیت‌های مشارکتی را با مشکل روبه رو می‌کند.

می‌توان طرح ترسیب کربن را منشأ خیری نامید که افراد زیادی در سایه اجرای آن به آینده خراسان جنوبی امیدوار شدند و بدون شک استمرار این‌گونه طرح‌ها می‌تواند تأثیر مطلوبی بر اقتصاد استان داشته باشد.