بزرگنمايي:

مردم خسته از جور زمانه با قدم نهادن در جاده عشق به زيارت امام مهرباني ها مي آيند تا با زيارت به آرامش رسيده و با دلي آرام به ديار خود بازگردند.

مشهد الرضا(ع) قطعه اي از بهشت و مکان پرواز فرشتگان و کبوتران زائر است که هر ساله مسافران زيادي را براي زيارت به سوي خود مي خواند اما در اين شهر و در مسير رسيدن به آن مکان ها و ديدني هاي زيادي هم براي مسافران وجود دارد که نشاني از پيشينه تاريخي اين شهر مقدس دارد پيشينه اي که يک وجه شکل گيري آن اسکان زائران خسته از راه سفر بوده است.

در اين راه کاروانسراها و مکان هاي زيادي در طول سال هاي مختلف براي اسکان مسافران و توسط افراد به نامي ساخته و در گوشه و کنار اين ديار به يادگار گذارده شده تا يادآور گذشتگاني باشد که به حکم عاشقي گام بر راه زيارت نهاده اند .

سيماي اين کاروانسراها جلوه گر کهنه ديار خراسان و يادآور پيشينه اي طولاني در تاريخ اين سرزمين هستند.

کاروانسراهاي بابا قدرت، طرق، علاقبند ، ويراني، سنگ بست و فخر داوود از جمله مکان هايي است که براي آرامش و اسکان زائران در قرون گذشته در مسير مشهد الرضا ساخته شده است.

اگر در مسير جاده عشق گام نهاده ايد، بد نيست به کاروانسراهايي که نماد قدمت تاريخي توس و يادگار گذشتگان  سرزمين خورشيد است هم سري بزنيد.

کاروانسراي بابا قدرت مربوط به زمان فتحعلي‌ شاه

در بلوار 17 شهريور و در خيابان فرعي منشعب از اين گذرگاه به نام صدر کاروانسرايي به نام "بابا قدرت" قرار دارد که  در زمان فتحعلي‌ شاه توسط اسحاق خان قرائي براي استراحت و اطراق موقتي کاروان زائرين مشهد الرضا(ع) ساخته شده است.

اين بنا با وسعتي هزار و 500 مترمربعي و با 16 اتاق و ايوانچه پيرامون آن که روزي محل اقامت و هياهوي مسافران و زائران بوده است امروزه به عنوان يک بناي تاريخي از گذشته اين شهر مقدس براي همگان به يادگار مانده است.

رباط و مصلي طرق

كاروانسراي طرق در جوار روستاي طرق و در زمان شاه عباس صفوي بنا شده و در زمان شاه سليمان بر روي شالوده بناي آن كاروانسرايي احداث شد، اهميت اين كاروانسرا به اين خاطر بوده است كه محل استقبال و بدرقه مسافران و ميهمانان بوده است.

 اين كاروانسرا به طور بسيار استثنايي يك ايوان شاه نشين داشته و داراي دو حياط است كه حياط اصلي آن مربوط به دوره شاه سليمان و حياط جنوبي آن مربوط به دوره قاجاريه است .

مصلي طرق هم در همين روستاي ييلاقي كه روزگاري مهمترين منزل سر راهي توس به سنگ بست بوده است قرار دارد، بناي قديمي مصلي طرق كه شامل ايوان بلندي است در ميانه دشت وسيعي ساخته شده و جهت برگزاري نمازهاي عيد مورد استفاده قرار مي‌‌گرفته است.

کاروانسراي رباط علاقبند

اين مجموعه رباط تاريخي با وسعت دو هزار و 500 مترمربع، متعلق به سه دوره تيموري، صفوي و قاجار، در 40 کيلومتري جاده مشهد ، نيشابور در روستاي بزوشک واقع است.

 ساختار معماري اين بنا مشتمل بر سه کاروانسراي متصل به هم و دو حوض است، بنا بر قراين موجود و شواهد معماري اين رباط بر روي بقايايي کهن ‌تر ايجاد شده، به نحوي که ابتدا ساختماني سر پوشيده بوده و در دوره بعدي کاروانسراي ديگري به همان سبک به آن اضافه شده است، سپس در محدوده‌ فضاي مجاور اين دو کاروانسرا دو ايوان متقارن با ايوان‌هاي ورودي بناهاي سرپوشيده ايجاد و اتاق ‌ها و غرفه‌ ها و نمازخانه ‌‌اي در طرفين ايوان‌‌ها شکل گرفته و به اين ترتيب مجموعه واحدي به وجود آمده است اين کاروانسرا هم از دير باز محل توقف و استراحت زائران حريم رضوي بوده است.

کاروانسراي ويراني مربوط به دوره ايلخاني است

جايگاه ويژه‌‌ توس و زيارت امام عاشقان و اهميت آن در قرون و سده‌هاي ميانه اسلامي از نظر ارتباط با مناطق مهمي چون نيشابور، سبب ايجاد راه‌هايي شده که يکي از آن‌ها با وضعيتي کوهستاني از محل ويراني و شانديز گذشته است.

 رباط ويراني در مجاورت روستاي ويراني واقع است و يکي از تاسيسات رفاهي است که براي کاروانيان و مسافران در ميان راه کوهستاني نيشابور به توس بنا شده است.

اين كاروانسرا از نوع كاروانسراهاي زمستاني و سرپوشيده و احتمالاً مربوط به دوره ايلخاني است كه در دوره صفويه در قسمت جلوي آن در سمت راست يک بناي سنگي چهار طاقي ساخته شده است كه گويا خانقاه بوده است. در قسمت جلوي اين بنا مخزن آب انبار قديمي نيز وجود دارد، هم اکنون اين بنا به عنوان موزه مردم شناسي در حال فعاليت است.

کاروانسراي رباط فخر داود متعلق به دوره تيموري

كاروانسراي فخر داوود واقع در روستاي فخر داوود، بر كنار راه قديمي جاده ابريشم، در مسير نيشابور به توس و در 55 کيلومتري مشهد قرار دارد و از نوع كاروانسراهاي زمستاني و سرپوشيده و متعلق به دوره تيموري است، اين بنا داراي ستون‌‌هايي است كه پوشش بنا بر روي آنها اجرا شده است ، اين كاروانسرا در دهه اخير بازسازي شده است.

رباط شرف از بناهاي مشهور خشتي جهان و يادگاري از سلطان سنجر سلجوقي است

بناي رباط شرف در سال 549 هجري قمري در زمان سلطان سنجر سلجوقي بنا شده و تا دوره صفويه مورد استفاده بوده است. رباط شرف در جاده مشهد به سرخس در 6 كيلومتري روستاي شورلق واقع است و قبلاً در سر راه پر اهميت بازرگاني و سياسي نيشابور به مرو قرار داشته است.

 اين رباط داراي دو حياط و ايوان ها و رواق هاي متعدد بوده و حدود چهار هزار 863 متر مربع مساحت دارد.

 ويژگي اين رباط در گچ بري هاي بي نظير و آجركاري بسيار زيباي آن است، كتيبه هاي متعدد آجري به خط كوفي بر گرد ايوان ها است و تزيينات گچي پر كار آن كه بر روي محراب و فضاي داخلي ايوان ها نقش بسته ، بسيار ديدني است. اين كاروانسرا كه در مسير جاده ابريشم واقع گرديده است جزو بناهاي مشهور خشتي جهان و يکي از شاهکارهاي هنر ايراني به شمار مي‌رود.

كاروانسراي رباط خاكستري سابقه تاريخي زيادي دارد

کاروانسراي رباط خاكستري بر سر راه شرق، در جاده ابريشم، واقع بوده است و اكنون در فاصله 17 كيلومتري جنوب مشهد و در مجاورت رباط خاكستري قرار دارد.

 اين كاروانسرا از نوع كاروانسراهاي زمستاني و سرپوشيده بوده و مصالح آن سنگ، آجر و گچ است. شواهد حاكي از آن است كه اين كاروانسرا نخست يك بناي سنگي بوده است و بعدها به وسيله آجر ترميم شده است.

 اين بنا از سابقه تاريخي زيادي برخوردار است و از سوي اداره كل ميراث فرهنگي خراسان در دست مرمت است. بنا به تحقيقات انجام شده از لحاظ معماري شباهت زيادي با كاروانسراي ويراني دارد.

كاروانسراي سنگ بست در مسير جاده ابرايشم

كاروانسراي سنگ بست در كنار راه قديمي شرق ( جاده ابريشم) واقع بوده و هم اكنون در مسير جاده مشهد - فريمان قرار دارد. اين بنا متعلق به دوره آخر تيموريان و از ساخته هاي اميرعليشير نوائي وزير با كفايت سلطان حسين بايقرا بوده است، از اين رو به كاروانسراي امير عليشير نيز معروف است.

اين كاروانسرا پس از متروك شدن روستاي سنگ بست در دوره خوارزمشاهيان ساخته شده است و از نوع كاروانسراهاي تابستاني با حياط باز و چهار ايواني است و در چهار گوشه آن چهار برج استوانه‌‌ا ي ساخته شده كه در اصل نقش پشتيباني ديوارها را داشته است و از برج ها جهت ديده باني استفاده مي‌‌شده است.