بزرگنمايي:

خراسان رضوي سرزمين پهناوري است که همواره يکي از مقاصد گردشگران و مسافران در تمامي ايام سال به ويژه نوروز بوده است و شايد گزاف نباشد اگر بگوييم هر يک از نقاط ديدني اين استان براي گردشگران داراي جاذبه هاي بي بديل و شايد کم نظير است و سياحتي و زيارتي بودن اين خطه موجب شده تا نه تنها مسافران داخلي بلکه توريست هاي خارجي هم در زير چتر معنويت و فرهنگ اين سرزمين روزهاي خوشي را سپري کنند.

دروازه اين ديار از ديرباز به روي مسافران و زائران داخلي و خارجي گشوده شده و انعکاس عاشقانه زيارت در آيينه چشم‌هاي زائران آنان را براي طواف حرم يار به اين خانه مي کشاند و همواره به رسمي هميشگي خاک پاي زائران سرمه چشم اهالي پايتخت تمدن و معنويت مي شود.

مجموعه حرم رضوي

همه گان تا هميشه تاريخ، خراسان را با بارگاه رضوي مي شناسند و زيارتي بودن مشهد و وجود بارگاه مطهر امام هشتم موجب شده تا سالانه 25 تا 30 ميليون زائر به خراسان رضوي و پايتخت معنوي سفر کنند.

مجموعه حرم مطهر امام رضا (ع) از توسعه آرامگاه امام هشتم شيعيان بدست آمده است. امام هشتم (ع) در سال 817 هجري به شهادت رسيدند. اين منطقه سناباد نام داشت که در قرن دهم مشهد نام گرفت و مقدس ترين مکان مذهبي در ايران شد. اگرچه قديمي ترين بنا حاوي کتيبه ايست که تاريخ قرن 15 هجري را نشان مي دهد، اما منابع تاريخي، ساخت اين بنا را به قبل از دوره سلجوقي نسبت مي دهند.

اهميت و زيبندگي شهر مشهد ارتباط مهم و مستقيمي با حرم مطهر رضوي دارد. با توجه به اين نکته که اين بناي معنوي و والا جزء پرارزش ترين بناهاي شهر مشهد است شايسته ترين و باعظمت ترين هنر هاي اسلامي را در اين مجموعه زيارتي مي توان ديد.

حرم رضوي مشهد با شکوه خود که صاحب مجموعه ي تاريخي و هنرمندانه است از مجموعه ي شامل صحن ها، ايوان ها، رواق ها، موزه غني و کتابخانه مرکزي شهر قدس است که براي مسلمانان جزء مهم ترين مکان ها است.

حرم رضوي مشهد از 4 ايوان بلند با نام‌هاي عباسي، طلا، شرقي، نقارخانه و ايوان غربي تشکيل شده است و شامل 5 صحن انقلاب، آزادي، امام خميني، جمهوري اسلامي و قدس است.

حرم رضوي مشهد از بيست و چهار رواق تشکيل شده که از بين آنها مي توانيم به رواق هاي دارالحفاظ، دارالسعاده،  دارالسرور، دارالذکر و دارالعزه است.
حرم رضوي مشهد با هنر هاي معماري، کاشي کاري، آينه کاري، مقرنس و گچبري دوره هاي مختلف اسلامي ساخته شده که جزء بهترين و بزرگترين بناهاي اسلامي در جهان اسلام محسوب مي شود.

از ديگر زيبايي هاي حرم رضوي مشهد مي توان به مقرنس هاي آن که با آينه مزين شده و 3 محراب که در قرن 7 ه.ق ساخته شده و ضريح طلا که با آيات قرآن و اشعار فارسي تزيين شده است اشاره کرد.

آيات قرآن کريم و حديث ها جلوه ي زيبا و ممتازي به حرم رضوي مشهد داده است. اين آيات و احاديث بر روي کاشي هاي واقعه شده که در زمان سلجوقيان بر حرم رضوي مشهد نصب شده است.

پس از مجموعه حرم رضوي آرامگاه هاي تاريخي خراسان رضوي از جمله مکان هاي جذاب و ديدني براي مسافران است.

مجموعه فرهنگي آرامگاه فردوسي

يکي از مهمترين جاذبه هاي اين سرزمين مجموعه فرهنگي آرامگاه فردوسي است، اين مجموعه در 20 کيلومتري شمال شرقي شهر مشهد، در مسيري منشعب از راه عمومي مشهد به کلات نادري، نزديک به شهر تاريخي طابران و بقعه تاريخي هارونيه قرار دارد. روستاي پاژ زادگاه فردوسي که امروزه فاز ناميده مي‌شود در 28 کيلومتري شرق آرامگاه فردوسي جاي گرفته است.

بنا به شواهد باستان شناسي، اين منطقه؛ توس تاريخي است که در دوره اساطيري به دست توس پهلوان ايراني بنا گذاشته شده و سراينده حماسه هاي بزرگ ايران نيز در همين منطقه به خاک سپرده شد.

شهر توس همواره محل مبارزه با سلطه اعراب و زادگاه دو حماسه سراي بزرگ ديگر ايران يعني دقيقي و اسدي طوسي نيز هست.

 آرامگاه فردوسي؛ بنايي است که در سال 1313 هجري خورشيدي همزمان با جشن هزاره فردوسي در توس، به ياد ابوالقاسم فردوسي افتتاح شد.

آرامگاه عطار نيشابوري نيز يکي از نقاط جذاب و پر بازديد مسافران است.

آرامگاه عطار نيشابوري

آرامگاه عطار نيشابوري بنايي است تاريخي که در دوره تيموري توسط امير عليشير نوايي ساخته شد  و اين بنا در دوره هاي پهلوي دوم مرمت کامل و دهه 70 نيز مرمت مختصر شد.

فريد الدين عطار نيشابوري شاعر و عارف نامي ايران در حدود سال 540 هجري متولد و در سال 618 درگذشت. آرامگاه وي در خيابان عرفان واقع در نيشابور کنوني هر ساله پذيراي علاقمندان به ادب و فرهنگ ايراني است. آرامگاه عطار از بناهاي دوره امير عليشير نوايي است و در سده نهم هجري ساخته شده است.

بناي کنوني آرامگاه داراي هشت ضلع و گنبدي کاشي کاري شده و چهار در ورودي است. در نماي بيروني آن چهار غرفه کاشي کاري شده تعبيه شده است و در وسط بقعه، قبر عطار و يک ستون هشت ترکي به ارتفاع 3 متر وجود دارد. عطار چنانکه از نامش پيدا است، در نيشابور دکان عطاري داشت و در حمله مغول به نيشابور کشته شد.

اين استان به آبشارهاي زيبا و گوش نواز نيز شهره است و از ميان آبشار اخلمد، اورتکند، قره سو و  آبگرم مي توان اخلمد و قره سو را دو آبشار مهم اين استان نام برد که همواره يکي از مقاصد گردشگران است.

آبشار اخلمد

منطقه نمونه گردشگري اخلمد در فاصله 20 کيلومتري جنوب‌غربي مرکز شهرستان قرار دارد که به بهشت خراسان معروف است و همه ساله پذيراي ميليون‌ها گردشگر و مسافران اقصي نقاط کشور و هم‌چنين گردشگراني از کشورهاي حاشيه خليج ‌فارس است در اين ميان آبشار اين منطقه يکي از مهم ‌ترين مناطق مورد علاقه گردشگران است.

آبشار اخلمد با بيش از 23 متر ارتفاع در چناران و در 2 کيلومتري روستاي قديمي اخلمد جريان دارد و آهکي بودن جنس کوه‌ هاي اخلمد باعث پيدايش حفره‌ هاي ژرف مدور در زير اين آبشار شده‌ است.

براي رسيدن به اخلمد بايد جاده آسيايي را 17 کيلومتر به سمت شهرستان قوچان پيمود و پس از آن نيز با پيمودن  5.2 کيلومتر جاده آسفالته دسترسي به اخلمد که از ميان باغ ها و رودخانه مي ‌گذرد به آبشار معروف آن رسيد.

آبشار قره سو

آبشارهاي هشتگانه قره‌سو که از دل کوه‌هاي هزار مسجد سرچشمه مي‌گيرد در جنوب غربي کلات قرار دارد و اين آبشارها در لابلاي دره‌هاي تنگ؛ منظره بديعي ايجاد کرده و روزگاري دور نادرشاه دستور دارد با لوله‌کشي پنج کيلومتري، آب آنها را براي مصرف مردم کلات به عمارت خورشيدي برسانند.

پارک ملي تندوره

پارک ملي تندوره در شمال استان خراسان رضوي در شهرستان درگز قرار دارد. اين منطقه در حوزه آبريز هريرود و کشف رود و زيرحوزه رودخانه درونگر قرار گرفته‌است.

اين پارک که زماني تفرجگاه و محل تفريح مردم درگز و قوچان بود، از زيباترين و عميق‌ترين دره‌هاي ژرف و پر شيب و تپه ماهورها بهره مند بوده و از بهترين زيستگاهاي جانوران وحشي به ويژه قوچ و ميش اوريال است که چنانچه صبح زود يا غروب در اين منطقه باشيد گله‌هاي کل و بز را مي توانيد بينيد که در حال چرا هستند.

پارک ملي تندوره از نظر تاريخي نيز حايز اهميت بوده ودر گذشته نه چندان دور راه ارتباطي درگز به قوچان از اين منطقه مي گذشته است.

پارک وکيل آباد

پارک وکيل آباد منطقه اي ييلاقي و خوش آب و هوا است که در غرب مشهد واقع شده و ازجمله تفريحگاه‌هاي قديمي و زيباي اين شهر محسوب مي شود، اين پارک داراي محلي براي استراحت مسافران، شهر بازي بسيار بزرگي بنام کوهستان پارک شادي و باغ وحش است.

 مساحت اين پارک بيش از 70 هکتار است و داراي رودخانه اي فصلي است؛ در اين منطقه وجود درختان کهنسال و رودخانه فصلي و همچنين وجود باغ وحش مشهد و شهربازي کوهستان پارک شادي باعث جذابيتي مضاعف شده و علاوه بر شهروندان مشهدي غالب زائرين بارگاه امام هشتم نيز از اين منطقه ديدن کرده و ساعاتي و حتي ايامي را در آن اتراق مي نمايند.

چشمه گيلاس

اين استان جدايي از ساير جاذبه هاي ديدني و چشم نواز داراي چشمه هاي متعدد و متنوعي است که از آن جمله مي توان به چشمه گيلاس، گراب، خم ترکان، شاهان گرماب و گرماب طاقانکوه اشاره کرد.

 از ميان تمامي اين چشمه ها چشمه گيلاس داراي اهميت و زيبايي هاي خاصي در نظر گردشگران و مسافران است.

چشمه گيلاس روستايي از توابع بخش گلبهار شهرستان چناران در استان خراسان رضوي است. چشمه گيلاس در اطراف خود حوضچه يا درياچه اي کوچک ايجاد کرده که از چشمه هاي معروف ايران است و داراي عمق 4 تا 5 متر و ارتفاع آن از سطح دريا 1010 متر است و نوع چشمه کارستي آهکي بوده و با هواي خنک و پاکيزه خود تابستان‌ها ميتواند محلي براي گردشگران و طبيعت دوستان باشد.

آتشکده آذر برزين مهر

آتشکده هاي اين استان نيز که همواره مظهر توجه و علاقه توريست هاي خارجي بوده است نمادي از تاريخ و هويت سرزمين خراسان است و در حال حاضر آتشکده آذر برزين مهر يکي از جاذبه هاي توريستي و پرطرفدار منطقه سبزوار خراسان رضوي است.

آتشکده آذر برزين مهر يکي از سه آتشکده عهد ساساني است که در روستاي "ريوند" سبزوار قرار دارد و اين بنا در سال 1380 و به شماره 4035 به ثبت ملي رسيد.

موزه هاي خراسان رضوي نيز بخش ديگري از جاذبه هاي گردشگري اين استان است و مهمترين گنجينه هاي خطه خراسان شامل موزه نادري، آستان قدس رضوي، موزه آب و موزه توس است.

اغلب گردشگران و مسافران نوروزي با سفر به پايتخت معنوي از موزه نادري و آستان قدس رضوي بازديد مي کنند.

موزه نادري

اين موزه درمجموعه آرامگاهي نادر واقع در چهارراه شهداست. سالن اختصاصي موزه نادر که درمجاورت سالن آرامگاه ساخته شده است داراي حدود 1448 متر مربع مساحت است و در سال 1342 ش. همزمان با ساختمان آرامگاه احداث شده است.

دراين موزه نمونه هايي از اشياي مختلف تاريخي به ويژه آثار دوره نادر شامل تفنگ، تپانچه، کلاه خود، زره و شمشير به نمايش گذاشته شده است و ديوارهاي آن با تابلوهايي از صحنه هاي نبرد نادر در جنگ کرنال اثر استاد سيد حسين مير مصور مزين است. در سالن ديگري که در سال 1373 ش. افتتاح شد. اشياي باستاني و مردم شناسي درمعرض تماشاي علاقه مندان است.

علاوه براشياي داخل موزه ، مدخل ورودي سالن اصلي نيز با عراده هاي توپ جنگي تزيين شده است. موزه آرامگاه نادر وابسته به اداره کل ميراث فرهنگي خراسان است.

موزه آستان قدس رضوي

موزه آستان قدس رضوي نيز شامل موزه‌هاي قرآن، فرش و منسوجات، نجوم و ساعت، گنجينه سلاح، گنجينه تمبر، اسکناس و مسکوکات، گنجينه مدال، گنجينه تاريخ مشهد، گنجينه نقاشي، گنجينه صدف و حلزون، گنجينه ظروف، موزه ملي ملک و موزه مردم‌شناسي است.

در موزه قرآن، قرآن‌هاي منتسب به امامان شيعه و نسخ خطي از قرآن موجود است. در موزه فرش مجموعه متنوعي از فرشهاي قديمي موجود است.

در موزه ساعت، ساعت‌هاي آفتابي، کره‌هاي جغرافيايي، ساعتهاي شني، آتشي و غيره موجود است. در گنجينه مدال سکه‌هاي متعلق به عصر پادشاهان مختلف و سکه ولايتعهدي علي بن موسي الرضا وجود دارد.

قلعه‌هاي تاريخي نيز يکي از بخش هاي ديدني خراسان رضوي است که شايد دست کمي از موزه ها و گنجينه هاي تاريخي اين استان نداشته باشد.

قلعه بزنگان و آقا باشتين

مهمترين قلعه اين استان قلعه بزنگان در سرخس و قلعه آقا باشتين در سبزوار است که جز کم نظيرترين بناهاي تاريخي اين استان محسوب مي شود.

قلعه آقا باشتين مربوط به  دوره ايلخاني تا دوره صفوي–دوره قاجار است و در شهرستان سبزوار، بخش داورزن، دهستان باشتين، مرکز روستاي باشتين واقع شده و در حقيقت تمام اين بنا از گل و خشت خام ساخته شده و به دليل اينکه در اين مکان خانواده هاي محترم سادات سکونت داشته اند، به قلعه آقا معروف شده است.

اين قلعه در تاريخ 26 اسفند 1387 با شماره ثبت26199به‌عنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

قلعه تاريخي بزنگان نيز از قلاع  مهم و ارزشمند  و باستاني ايران و از آثار تاريخي  دوره افشاريه است که در سرخس و روستايي به همين نام يعني بزنگان قرار دارد.

اين قلعه باشکوه و عظيم در تاريخ 23 فروردين سال 1346 با شماره 658 در فهرست آثار ملي ثبت شده است.

بازار امام رضا (ع) و راسته فرش فروش‌ها

در کنار موزه ها، قلعه هاي تاريخي و مکان هاي تفريحي و زيارتي اين استان وجود بازارهاي سنتي متعدد نيز يکي از جذابيت هاي اين استان است و بسياري از مسافران و زائران در آخرين روزهاي ماندن در پايتخت معنوي از بازارهاي سنتي حالي مي پرسند و براي اقوام خود به نشانه تبرک سوغاتي و هديه اي مي خرند و آن را به نزد آشنايان خود در ديار دور و نزديک مي برند.

در ميان اين بازارهاي قديمي و سنتي بازار امام رضا(ع)، راسته فرش فروش ها، عباس قلي خان و سرشور هم جزء قديمي ترين بازارهاي پايتخت معنوي است و هر زائر و مسافري حداقل يک بار از بازارهاي مشهد ديدن کرده است.

البته اغلب زائران و مسافراني که به خراسان رضوي به ويژه مشهد مقدس سفر مي کنند در ميان انبوه بازارهاي اين استان بي ترديد به سراغ بازار امام رضا (ع) و بازار فرش فروشها مي روند.

بازار فرش فروش ها يکي از بازارهاي قديمي است که در ميدان بيت المقدس مشهد خودنمايي مي کند و در گوشه و کنار اين مکان حجره هاي فرش فروشي و گاري هاي حمل فرش يادآور دستهاي هنرمند قالي بافان خراساني و انديشه و هنر ايراني است.

بازار امام رضا(ع ) با معماري سنتي و اسلامي در جنوب شرقي اماکن متبرکه قرار دارد و يک سر آن به ميدان بيت المقدس و سر ديگر آن به فلکه ‏17 ‏شهريور مي رسد و طول آن در دو دالان و دو طبقه جمعاً حدود 3 کيلومتر و درازاي هر بازار 750 متر است.

اين بازار در ضلع شرقي خيابان امام رضا (ع) در دو طبقه احداث شده و در طبقه دوم آن کارگاههاي کوچک صنايع دستي، طلاکاري، فيروزه تراشي و گلدوزي ايجاد شده است.

اين بازار سنتي مشهد داراي دو رشته ساختمان دو طبقه با دو دالان موازي مسقف و 17 چهارسوق و 11 سراست که حد فاصل دو خيابان به عرض 30 متر و طول 800 متر احداث شده و داراي حدود 72 هزار متر زيربناست.

43 هزار متر از اين زير بنا در بازار رضا و 29 هزار متر آن در سراهاي جنبي واقع شده و جمعاً داراي  دو هزار و96 باب مغازه و حجره درمساحت هاي مختلف است.

اين بازار در دو راسته به هم چسبيده با گنبدهايي به اشکال مختلف ساخته شده است و در آن انواع اجناس به ويژه سوغات مشهد چون زرشک، زعفران، سجاده و جانماز، نبات و آبنات، اسباب بازي نخود و کشمش، تسبيح و انگشتر هاي عقيق و فيروزه و عطر عرضه مي شود‏.‏

خراسان رضوي با همه جاذبه هاي سياحتي و زيارتي اش ميزبان گام هاي خسته و ماواي قلوب ناآرام است و  از ديرباز خاک پاي مسافران و زائران رضوي سرمه چشم اهالي پايتخت تمدن و معنويت بوده است، رسم مهمان نوازي مردمان اين سرزمين همواره شهره خاص و عام بوده و هست.