چاپ

پیام خراسان - انجام عمل بام اندود که به منزله ایزوگام کردن بام منازل است، از سنت‌های قدیمی مردم کویر است که حتی در تابستان نیز، مانع ورود گرمای شدید به خانه شده و منازل را سرد نگه می‌دارد .
استان خراسان جنوبی مهد سنن و آداب و رسوم مختلف است که هر کدام از این سنت‌ها، رازهایی را در خود دارند و بام اندود نیز یکی از این مراسمات است که هم باعث می‌شود خانه‌های گلی گرم شوند و هم خانه‌های دل به هم نزدیک شوند .
ساده زیستی و قناعت روستائیان همیشه زبانزد بوده است و این مردمان در بین خود آداب و رسومی را دارند که یکدلی ویژگی مشترک همه دیآن‌ها است .
اما ورود تکنولوژی به شهرها و حتی روستاها موجب شده است تا دیگر آن شور و هیجان سابق برای انجام این رسوم قدیمی وجود نداشته باشد اما هنوز هم افرادی از جمله پیران و سالمندان روستاها هستند که همان سنن قدیمی را دنبال می‌کنند .
خراسان جنوبی جز استان‌های کویری ایران است که این امر موجب ساخت خانه‌ها با شکل و شمایل خاصی شده و در ساخت این منازل از لوازم مخصوصی مانند کاه و گل استفاده شود .
این خانه‌ها در زمستان و در فصل‌های سرد سال، نیاز به حفاظی دارند که این مانع، از ورود آب باران و برف به داخل خانه جلوگیری می‌کند که "بام اندود" کردن شیوه مناسبی برای این امر است .
آب، کاه و گل سه ابزار برای انجام عمل بام اندود هستند که گاه با این مصالح، خاکستر را نیز ترکیب می‌کنند اما مواد اصلی، سه نمونه مذکور هستند .
این رسم قدیمی، پیشینه‌ای بیش از 100 سال را داراست که برای انجام این کار، مصالح از چند روز قبل آماده می‌شوند و افراد در روز خاصی این کار را انجام می‌دهند .
انجام عمل بام اندود به منزله ایزوگام کردن بام منازل است که حتی در تابستان نیز، مانع ورود گرمای شدید به خانه شده و منازل را سرد نگه می‌دارد .
وحدت و همدلی میان مردمان، راز سنت‌های خراسان جنوبی
در درون این رسم قدیمی نیز رازی نهفته است و این راز همان وحدت و همبستگی اهالی روستاهاست که بدون دستمزد و چشم داشت همانند سایر اعمال با یکدیگر همکاری می‌کنند و باعث لذت بخش تر شدن این سنت می‌شوند .
در اصطلاح محلی به این شیوه همکاری و همدلی در کارها بدون داشتن چشم داشت، خداقوتی می‌گویند .
ایران، دارای استان‌های گرم و خشک متعددی است اما رسم بام اندود کردن که به صورت عمومی در این استان‌ها انجام می‌شود، در خراسان جنوبی به طور خاص و با خواندن اشعار مذهبی و ذکر صلوات همراه می‌شود .
این مراسم از اویل فصل سرما آغاز می‌شود و تا پایان آذرماه در خراسان جنوبی ادامه دارد که در حال حاضر ثبت ملی این سنت قدیمی در حال پیگیری است .
با وجود به میان آمدن ابزارهای دیگری چون ایزوگام برای مقاوم کردن خانه‌ها اما ساکنان روستاها معتقدند استفاده از کاه و گل و خاک، مقاومت را افزایش می‌دهد .
سنتی دیرینه
سید احمد برآبادی، مدیرحوزه پژوهش و مطالعات اداره کل میراث ‌فرهنگی خراسان ‌جنوبی اظهار کرد: مراسم سنتی بام اندود در خراسان جنوبی از اواخر شهریور آغاز می‌شود و تا اوایل آبان ادامه دارد که ثبت ملی این آیین سنتی در فهرست آثار معنوی کشور در حال پیگیری است .
وی افزود: بام اندود (بنندو) از جمله مراسم سنتی است که در خراسان جنوبی هنوز اجرا می‌شود و از تاریچه آن تاریخ دقیقی موجود نیست و آن چیزی که به شکل مراسم بام‌اندود جا افتاده است، حداقل به بیش از صد سال گذشته برمی‌گردد .
وی بیان کرد: در روستاها و برخی از مناطق شهرهای خراسان جنوبی چون منازل از خشت و گل هستند، برای اینکه از نفوذ باران در زمستان در امان باشند سالی یک‌بار پشت بام‌های خود را بام‌اندود (پوششی از گل، خاک و کاه) می‌کنند .
مدیرحوزه پژوهش و مطالعات اداره کل میراث ‌فرهنگی خراسان ‌جنوبی گفت: از مواردی که مراسم بام‌اندود خراسان جنوبی را با دیگر استان‌ها متمایز می‌کند، اجرای خواندن موسیقی به هنگام کار بام‌اندود است.
وی اظهار کرد: در مناطقی که در ساخت خانه‌های گلی و پشت‌بام‌ها از خاکی با عنوان خاک کوشک استفاده می‌کنند هر هفت سال نیاز به بام‌اندود است .
مدیرحوزه پژوهش و مطالعات اداره کل میراث ‌فرهنگی خراسان ‌جنوبی ادامه داد: برای اجرای مراسم بام‌اندود باید آب و خاک با یکدیگر مخلوط و سپس کاه اضافه شود و آنقدر لگد مال شود تا آماده گل مالی بر روی پشت بام‌ها شود .
برآبادی افزود: برای اجرای بام‌اندود از مصالحی از جمله خاک رس، کاه، گل و در بعضی از نقاط از خاکستر استفاده می‌کنند اما مصالح اصلی آن آب، کاه و خاک است .
وی بیان کرد: از مهم‌ترین ویژگی‌های بام اندود، عدم نفوذ باران به داخل و سقف خانه است و حالت صیقلی شکلی که خاک و گل بر روی پشت بام ایجاد می‌کند، سبب می‌شود آب صیقل خورد و از پشت بام به سمت ناودان روانه شود .
مدیرحوزه پژوهش و مطالعات اداره کل میراث ‌فرهنگی خراسان ‌جنوبی گفت: کاهگل و قطر دیوارهای خانه‌های گلی سبب می‌شود سرمای زمستان به داخل خانه نفوذ نکند و در اوایل فصل پاییز مراسم بام‌اندود انجام می‌شود .
برآبادی یادآور شد: رنگ روشن کاه گل سبب می‌شود در مناطق کویری که آفتاب شدید در تابستان می‌تابد، وجود کاه و گل مانع از گرمای شدید به درون خانه شود .