چاپ

پیام خراسان- ابن حسام خوسفی از شاعران شیعه مذهب قرن نهم هجری است که بزرگترین حماسه شیعی را سروده است.

مولانا محمد پسر حسام الدین خوسفی شناخته شده به ابن حسام شاعر، عارف، فقیه و اندیشمند قرن هشتم و نهم هجری است، که در سال 782 قمری در شهر امروزی خوسف به دنیا آمد و در سال 875 هجری درگذشت.

آرامگاه وی در شهر خوسف ، استان خراسان جنوبی واقع است. دیوان او شامل اشعاری در قالب‌های قصیده ، ترجیع‌بند ، مسمط و ترکیب‌بند است. او در قصیده از انوری ، ظهیر فاریابی ، خاقانی شروانی و سلمان ساوجی تأثیر گرفته ‌است.

از مهم‌ترین آثار او خاوران‌نامه است که به تقلید از شاهنامه فردوسی سروده شده ‌است. ابن‌حسام حلقه‌ای از حلقه‌های ادبیات شیعی خراسان است و برخی دیگر از حلقه‌ها سلیمی تونی (م 854) و آذری اسفراینی و لطف الله نیشابوری (م 812) هستند.

دیوان ابن‌حسام خوسفی توسط احمد احمدی بیرجندی تصحیح و منتشر شده است. آثار ابن‌حسام خوسفی جزء آثار آیینی و تعلیمی فارسی به حساب می‌آیند و همه آثارش در منقبت، مرثیه و موالید ائمه(ع) است.

ابن حسام با طبع بلند و مهارتی که در سرودن قصیده داشت از ستایش حکام عهد خودداری می‌کرد و به ستایش بزرگان دین همت می‌پرداخت که قصاید زیبایی در مدح حضرت رسول(ص) و خاندان پاکش سروده است.

اما با تمام این اشعار و مضامین بلند عرفانی، ابن حسام خوسفی همچنان ناشناخته است. حال جهاددانشگاهی برای دومین سال متوالی قصد دارد جشنواره منطقه‌ای شعر ابن حسام را با هدف معرفی این شاعر برجسته اما ناشناخته برگزار کند، جشنواره‌ای که در آن علاوه بر غنای ادبی به شرح احوال و زندگی ابن حسام پرداخته می‌شود و زمینه معرفی بهتر این شاعر بلندآوازه فراهم می‌شود.

این حسام؛ خالق حماسه دینی خاوران نامه

محمد علی رحیمی، استاد ادبیات دانشگاه در گفت‌وگو با ایسنا گفت: ابن حسام به واسطه سرودن حماسه دینی خاوران نامه از سوی بسیاری از کارشناسان فردوسی ثانی لقب گرفته است.

وی با بیان اینکه ابن حسام شاعر قرن هشتم و نهم هجری و طلایه دار شعر شیعی است، افزود: ابن حسام به واسطه سرودن حماسه دینی خاوران نامه از سوی بسیاری از کارشناسان، فردوسی ثانی لقب گرفته است.

این استاد دانشگاه بیان کرد: وی در اکثر علوم زمانه خود از جمله صرف و نحو، تاریخ، نجوم و ادبیات متبحر بوده است.

رحیمی با بیان اینکه ٩ هزار بیت دیوان او در مدح و منقبت بزرگان دین و از جمله حضرت علی(ع) است، یادآور شد: قصاید او خراسانی و غزل‌های او عراقی است و بسیاری از آثار او در جواب حافظ است.

شاعری ناشناخته در دیار گل‌های نرگس

مراد علی واعظی، استاد ادبیات دانشگاه بیرجند در گفت‌وگو با ایسنا گفت: ابن حسام خوسفی شاعری حقایق شناس اما ناشناخته است.

وی در خصوص شخصیت ابن حسام خوسفی، افزود: محمد فرزند حسام‌الدین‌حسن، معروف به ابن حسام، شاعر، عارف، فقیه و اندیشمند قرن هشتم و نهم هجری در سال 782 شمسی متولد شد.

این استاد دانشگاه با اشاره به محل زادگاه ابن حسام، بیان کرد: زادگاه ابن حسام، شهر خوسف است كه از بخش‌های فعلی بیرجند و از قدیمی‌ترین آبادی‌های قهستان به شمار می‌رود.

واعظی اظهارکرد: ابن حسام شاعری صاحب فضل و مردی وارسته و قانع بود که روزها از صبح تا شام به كار كشاورزی اشتغال داشته و هم چنین اشعار خود را در همین مواقع یادداشت می‌کرد.

وی تصریح کرد: ابن حسام بر اثر اعتقاد راسخی كه به ولایت اهل‌بیت(ع) و دوستی پیامبر(ص) داشته، پیوسته به مدح و منقبت آنان پرداخته و قدرت شاعری خود را در این موارد به طور مطلوب نشان داده است.

این استاد دانشگاه در خصوص هنرنمایی ابن حسام در وصف شعرهایش، بیان کرد: ابن حسام در انواع شعر هنرنمایی و طبع آزمایی كرده و با خلق مضامین و كلمات خوش آهنگ و نشاندن آن‌ها در جای مناسب به توصیف آسمان و صور كواكب و صحنه‌های طلوع و غروب آفتاب و مناظر طبیعت به وجه اعجاب‌انگیزی پرداخته است.

واعظی با اشاره به آثار ابن حسام خوسفی، تصریح کرد: از جمله آثار وی دیوان ابن حسام خوسفی و خاوران‌نامه است که این دیوان شامل 10 هزار و 844 بیت شعر و در مدح خاندان حضرت محمد(ص) است.

وی گفت: ابن حسام خاوران نامه را كه به سبك شاهنامه سروده شامل 22 هزار و 500 بیت شعر است كه در وصف دلاوری‌های حضرت علی(ع) و یاران آن حضرت به رشته نظم درآورده است.

زمینه معرفی ابن حسام خوسفی فراهم شود

این استاد دانشگاه با بیان عملکرد دستگاه‌های فرهنگی استان درخصوص این شاعر بزرگ، اظهار کرد: ابن حسام در سطح کشور و هم چنین استان باید بیشتر به لحاظ فرهنگی و گردشگری مورد توجه دستگاه‌ها قرار گرفته و همچنین در خصوص شعرآیینی و مذهبی تلاش بیشتری انجام گیرد.

واعظی با بیان راهکارهای جذب جوانان به سوی فعالیت‌های هنری مانند سرودن شعر اظهار کرد: انجمن‌های شعر استان باید با ارائه امکانات به شاعران و هم چنین تشویق و چاپ آثارشان باعث جذب شدن جوانان به انجام فعالیت‌های هنری در استان شوند.

وی با بیان پیشنهادی برای معرفی این شخصیت‌ها درکتاب‌های درسی دانش‌آموزان، یادآور شد: مسئولین فعالیت‌های فرهنگی و هنری استان می‌توانند با گنجاندن زندگینامه و آثار شخصیت‌های بزرگ در کتاب‌های درسی دانش‌آموزان استان، آنان را بیشتر با این گونه شخصیت‌ها آشنا کرده و باعث الگو گرفتن آنان از شاعران و اندیشمندان استان شوند.

ابن حسام خوسفی، برند فرهنگی خراسان جنوبی شود

حمید مرادی، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی خراسان جنوبی نیز به ایسنا گفت: ابن حسام خوسفی می‌تواند به یک برند فرهنگی برای خراسان جنوبی تبدیل شود.

وی با اشاره به جشنواره منطقه‌ای شعر ابن حسام، اظهار کرد: جشنواره منطقه‌ای ابن حسام خوسفی نیازمند نگاه ویژه مسئولان است.

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی خراسان جنوبی با بیان اینکه وقتی شیراز را با سعدی و حافظ می‌شناسند، چرا برای بیرجند این گونه نباشد، افزود: ابن حسام خوسفی می‌تواند یک برند فرهنگی برای خراسان جنوبی تبدیل شود.

مرادی بیان کرد: ابن حسام خوسفی لقب فردوسی ثانی را دارد که متاسفانه در سطح استان نیز به طور مطلوب شناسایی و معرفی نشده است.

وی با بیان اینکه این جشنواره در ابتدای شکل گیری صرفا به صورت شعر بود، ادامه داد: این جشنواره سال گذشته به صورت منطقه‌ای برگزار شد و امسال در بستر فراخوان بحث فضای مجازی و پوستر نیز مورد توجه قرار گرفت، اما متاسفانه از سوی مسئولین فرهنگی استان توجهی به این جشنواره نمی‌شود.

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی خراسان جنوبی با بیان اینکه امسال بحث پژوهشی در خصوص اشعار و آثار ابن حسام در فراخوان لحاظ شده است، خاطرنشان کرد: امیدواریم مجتمع فرهنگی پژوهشی ابن حسام در استان راه اندازی شود.

مرادی اظهار کرد: انتظار داریم متولیان فرهنگی، بخشی از بودجه‌های فرهنگی را برای این جشنواره اختصاص دهند و حتی پیشنهاد می‌شود روزی به نام ابن حسام خوسفی در تقویم استان داشته باشیم.

ضرورت معرفی ابن حسام خوسفی در سطح بین‌المللی

جلال الدین صادقی، رئیس جهاددانشگاهی خراسان جنوبی نیز در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه خراسان جنوبی نیاز به برندی فرهنگی دارد، اظهار کرد: ابن حسام، شخصیتی است که پتانسیل تبدیل شدن به برند فرهنگی منطقه‌ای، ملی و حتی بین‌المللی را دارد.

وی افزود: در حوزه فرهنگی، جهاددانشگاهی خراسان جنوبی با تقویت و توسعه فعالیت‌های فرهنگی و دانشجویی در دانشگاه‌های علوم پزشکی و دانشگاه بیرجند، نسبت به راه اندازی دفاتر فرهنگی سازمان دانشجویان و همچنین دفتر ایسنا در دانشگاه‌های صنعتی و دانشگاه فرهنگیان اقدام کرده است.

رئیس جهاددانشگاهی خراسان جنوبی خاطرنشان کرد: اخذ مجوز و راه اندازی فرهنگ سرای ابن حسام، برگزاری اولین جشنواره منطقه‌ای شعر ابن حسام در سال 96 و اخذ مجوز برگزاری دومین جشنواره منطقه‌ای شعر ابن حسام در سال 97، ایجاد دبیرخانه دائمی جشنواره در جهاد دانشگاهی و مصوب کردن دبیرخانه در کارگروه فرهنگی اجتماعی استان از دیگر اقدامات شاخص این حوزه بوده است.

درگذشت ابن حسام خوسفی سال 875 هجری قمری بوده و مقبره وی زادگاهش، خوسف و بر روی تپه‌ای سنگی كه مشرف به مزارع و باغستان‌ها و مرسوم به پایتخت واقع است كه محل زیارت علاقه مندان به این زاهد با فضیلت به شمار می‌رود.

آرامگاه ابن‌حسام خوسفی که از جمله آثار تاریخی و دیدنی استان خراسان جنوبی به حساب می‌آید که بیش از 500 سال قدمت دارد. این آرامگاه در سال 920 هجری قمری ساخته شد و در قرن 13 قمری مورد مرمت قرار گرفت.

این آرامگاه با وجود دارا بودن ساختمانی شکیل دارای نقشه چلیپایی شکل و پوشش گنبدی است و در سه جهت، سه طاق نما با قوس جناقی دارد.

با اینکه این بنا در اواخر دوره صفویه ساخته شده، اما به خاطر تغییراتی که در دوره قاجار در آن بوجود آمده، قدمت آن را قاجار حساب می‌کنند. در داخل آرامگاه نیز کتیبه‌ای کاشیکاری شده به رنگ سفید حاوی اشعار ابن حسام است که دور مقبره را فرا گرفته ‌است.

با اینکه این بنا با شماره ثبت 2059 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، آن طور که شایسته است ازط ظرفیت‌های گردشگری آن بهره نبرده شده است، برخوردار نبودن از نور مناسب و بسته بودن درب این آرامگاه در اوقات روز از مشکلات آن است و نسبت به بناهای تاریخی هم دوره خود در ایران، به آن بی مهری شده است که همت مسئولان را می‌طلبد.