چاپ

پیام خراسان - ادامه روند بازگرداندن هویت از دست رفته شهر می‌تواند روزی را برساند که مشهدی‌ها با افتخار بگویند «اینجا شهر من است».
هویت «حقیقت شیء یا شخص که مشتمل بر صفات جوهری او باشد؛ شخصیت؛ ذات» و همچنین «هستی؛ وجود» معنی می‌شود. همه ما به دنبال هویت خود هستیم و هرجا آن را می‌یابیم خوشنود و مسرور می‌شویم و در نبودش احساس کمبود می‌کنیم.
یکی از جنبه‌های قوی هویتی ما از شهر و کشوری که در آن زندگی می‌کنیم سرچشمه می‌گیرد و معمولاً هویت شهر بخش مهمی از هویت شهروندانش را تشکیل می‌دهد. با هر تخریب و هر تغییر گویی بخشی از هویت آن شهر همراه با هویت مردمانش از بین می‌روند و هرگاه از سازه‌ای درخور، در راستای هویت‌بخشی به شهر رونمایی می‌شود مردمانش آن را از خود می‌دانند. مسئله‌ای که ساکنان شهرهای بزرگ در سال‌های اخیر سوی منفی آن را با تمام وجود خود احساس کرده‌اند.
صبح از خواب پا می‌شوید و در عین ناباوری می‌بینید که درختانی خیابانی که سال‌ها هر روز از میانشان می‌گذشتید وجود ندارند، پا در محله‌ای می‌گذارید و مغازه‌هایی که سال‌ها از آن‌ها خرید می‌کردید دیگر نیستند، چشم به میدانی می‌دوزید که سال‌ها در میان رفت‌وآمدها به آن می‌نگرستید و با نرده‌هایی که روی آن‌ها نوشته شده «از صبر و شکیبایی شما شهروندان گرامی در طول احداث پروژه ... متشکریم» محاصره شده است. هر روز انگار قطعه‌ای از هویت خود را گم کرده‌اید و روزی چیزی در ذهنتان می‌گوید «این‌جا شهر من نیست!»
سرعت این تخریب‌ها و تغییرات در سه دهه گذشته در شهر مشهد –به ویژه با روی کار آمدن مدیران پروژه‌نگر و توسعه‌گرا- به قدری بالا رفت که دیگر تقریباً چیزی از هویت مشهدی‌ در شهر باقی نماند، مگر معدود مکان‌هایی که کافیست گذر مترو بر آن‌ها بیفتد یا طرح احداث پلی بر روی آن داده شود تا به سادگی تخریب شوند.
شاید بتوان آغاز تخریب هویت تاریخی مشهد را سال‌های دهه 70 و اجرای طرح توسعه حرم مطهر رضوی عنوان کرد. همزمان با اجرای این طرح بسیاری از بناهای قدیمی و تاریخی اطراف حرم تخریب شدند. گام دوم تخریب هویت تاریخی مشهد با آغاز ساخت قطارشهری مشهد کلید خورد. ساخت قطارشهری مشهد که هم‌اکنون نیز ادامه دارد باعث تخریب بسیاری از میادین و خیابان‌های خاطره‌انگیز شهر همچون پارک خطی میان بولوار وکیل‌آباد، بولور ملک‌آباد، میدان آزادی و... شده است.
پس از آن نیز به فراخور پروژه‌ها و ساخت و سازها هر کجا خاطره‌ای وجود داشته است تخریب یا تعطیل شده است؛ از تخریب میدان شهدا گرفته تا تعطیلی کوهستان پارک شادی!
این دیدگاه، اما در سال‌های اخیر و پس از تخریب‌های گسترده و بی‌توجهی به هشدارهای متعدد کارشناسان و رسانه‌ها، این روزها تغییراتی به خود دیده است و در بیانات و برخی اقدامات مدیریت شهری می‌توان توجه به بازگرداندن هویت از دست رفته شهر را مشاهده کرد.
در دوره جدید مدیریت شهری و با انتخاب قاسم تقی‌زاده خامسی به عنوان شهردار مشهد از سوی شورای پنجم وی «بازگرداندن هویت تاریخی و فرهنگی شهر مشهد» را از جمله مهم‌ترین وظایف شهرداری عنوان کرد و بر این اساس طرح‌هایی چون بازپیرایی میدان سعدی و میدان راه‌آهن که سال‌ها به علت ساخت مترو از میان رفته بودند را کلید زد. ساخت پاتوق‌های محله و اقدام برای بازگشایی کوهستان پارک شادی -هنوز به نتیجه نرسیده است- را نیز می‌توان از دیگر اقدامات وی در این راستا برشمرد.
البته در این میان با وجود این‌که شهرداری در گفتار بر حراست و بازسازی از آثار تاریخی شهر به منظور حفظ هویت مشهد تأکید می‌کرد، اقداماتی مانند تخریب مسجد تاریخی معجردار عظم شهرداری بر توقف تخریب‌ها و توجه به آثار تاریخی و هویتی شهر را با سئوال‌هایی جدی مواجه کرد.
عمر شهرداری تقی‌زاده خامسی طولانی نبود تا بتوان به نتیجه‌گیری دقیقی میان حرف تا عمل او رسید، با این حال باید دید محمدرضا کلایی، شهردار جدید مشهد نیز که خود را ادامه دهنده راه شهردار پیشین می‌داند در عمل تا چه میزان به بازگرداندن هویت شهر اولویت می‌دهد.
در این راستا می‌توان اهتمام شهرداری و شهردار جدید مشهد بر تکمیل پروژه‌های نظیر بازپیرایی و بازسازی میدان راه‌آهن که می‌تواند التیام بخش زخم‌هایی که در طول سالیان گذشته بر هویت شهر زده شده باشد را مثبت ارزیابی کرد.
در مجموع با وجود تغییرات و تمام فراز و نشیب‌ها رویکرد جدید مدیریت شهری مشهد که با چاشنی توجه به هویت شهری همراه است دلگرم کننده است. باید منتظر ماند و دید این روند چگونه ادامه پیدا می‌کند و آیا روزی خواهد رسید که مشهدی‌ها به مشهدی بودن خود افتخار کنند؟
نیما رهنما، خبرنگار ایسنا-منطقه خراسان