پیام خراسان- بر طبق فرهنگ لغت عسل ماده‌ای شیرین و زرد رنگ است که زنبورهای مختلف از شهد گل‌ها تهیه می‌کنند. عسل از قدیمی‌ترین و نخستین شیرین کننده‌هایی است که انسان استفاده کرده است و شامل قندهایی چون گلوکز، فروکتوز، مواد معدنی همچون منیزیم، پتاسیم، کلسیم، کلریدسدیم، گوگرد، آهن و فسفات است.
عسل همواره یکی محبوب‌ترین خوراکی‌های آشپزی و در عین حال داروی تسکین بسیاری از بیماری‌ها بوده است. در سرتاسر کره خاکی نیاکان ما از مزایای عسل به خوبی آگاه بودند. نخستین کاربردهای شناخته شده عسل در درمان‌های دارویی به حدود چهار هزار سال پیش بر روی لوحه‌های سنگی بر جای مانده از اقوام سومری باز می‌گردد.
امروزه عسل کانون توجه بسیاری از تحقیقات علمیِ جوامع پزشکی قرار گرفته تا تصورات نیاکان ما را در ارتباط با کاربردهای فراوان عسل بررسی و اثبات نمایند.
حال با وجود این مزایا و همچنین مزایایی که گرده افشانی زنبور عسل برای محصولات و گیاهان باغی دارد، بسیاری از باغداران به اشتباه تصور می‌کنند زنبورها باعث انتقال بیماری به باغات آنان می‌شود، در حالی که این تصور بسیار اشتباه است چرا که گرده افشانی زنبور در باغات تنها فایده به همراه دارد و آسیب زننده نیست.
برای حل این شبهه در ذهن کشاورزان استان، بر آن شدیم تا گزارشی از مزایای وجود زنبور عسل را در باغات بررسی کنیم.
ارزشی که نادیده گرفته می‌شود
سعید محسنی نیک، یک تولیدکننده خوراک زنبور عسل گفت: از سن 16سالگی به کمک مسئول جهاد کشاورزی شهرستان طبس با پرورش زنبور عسل آشنا شدم و18 سال است در زمینه پرورش زنبور عسل فعالیت دارم.
وی ادامه داد: کار تحقیقاتی خود را در مدت هشت سال بر روی تولید و بررسی تاثیر خوراک زنبور عسل انجام داده‌ام و با مطالعه مقالات مختلف و بررسی عملکرد و تجربه عملی به نتایجی در زمینه تولید خوراک زنبور عسل با ترکیبات طبیعی با فرمولاسیون جدید دست پیدا کردم و مدت چهار سال به صورت کارگاه خانگی کار تولید خوراک زنبور عسل را انجام دادم و بعد از آن با تاسیس شرکت و اراده ایده خود به پارک علم و فناوری در پارک مستقر شدم.
این تولیدکننده بیان کرد: اولین و تنها دارنده مدرک تلقیح مصنوعی ملکه زنبور عسل در استان هستم که در سال 92 در شرکت دانش بنیان الوند(مهندس عطائیان) این دوره را گذراندم.
محسنی نیک با بیان اینکه اکنون 230کلنی زنبور عسل با میانگین برداشت پنج تا 15 کیلوگرم از هر کلنی در سال دارم، افزود: پرورش زنبور عسل در تمام ایران با چالش‌های بسیاری مواجه است و علت اصلی آن این است که اهمیت گرده افشانی که وظیفه اصلی این حشره طلایی آفرینش است و از طرف خداوند به او الهام شده است به صورت کامل برای عامه مردم و مخصوصا کشاورزان معرفی نشده است و اکثر افراد درک درستی از هدف خلقت این حشره طلایی ندارند.
وی با بیان اینکه زنبور عسل یک داروخانه طبیعی است ، اظهار کرد: مردم و باغداران از نقش محصولات زنبور عسل در درمان بیماری‌ها بی اطلاع هستند.
این تولیدکننده بیان کرد: در کشورهای توسعه یافته یک ستاد به نام ستاد گرده افشانی وجود دارد که کشاورزان موظف هستند برای افزایش باروری محصولات کشاورزی و کاهش مصرف آفت کش‌ها کلنی زنبور عسل را در مزارع خود مستقر کنند و کشاورزان در قبال آن به زنبورداران پول پرداخت می‌کنند اما سودی که باغدار می‌برد ده برابر بیشتر از زنبوردار است.
محسنی نیک ادامه داد: اما متاسفانه در ایران، ستاد گرده افشانی تنها روی کاغذ مطرح می‌شود و در عمل غیر فعال است.
وی تصریح کرد: زنبور داران باید به باغداران در قبال استقرار زنبورهایشان باج دهند و از طرف اهمیت گرده افشانی به دست فراموشی سپرده شده است و کشاورزان به همت سم و کود و آفت کش سعی در افزایش باروری محصولات خود دارند.
این تولیدکننده اظهار کرد: با وجود اینکه ما در ایران پوشش گیاهی غنی از گیاهان را داریم که می‌تواند مورد استفاده زنبور عسل قرار گیرد، نقش عسل طبیعی و محصولات زنبور عسل برای سلامت جامعه نیز به صورت کامل معرفی نشده است.
محسنی نیک با بیان اینکه مدیریت صحیح در پرورش زنبور عسل یکی از فاکتور‌های مهم موفقیت است، تصریح کرد: ساختار و شیوه زنبورداری در ایران به صورت سنتی شکل گرفته است و ما در ایران به پرورش ملکه مسلط نیستیم.
وی افزود: متاسفانه بر روی فرآورده‌های زنبور عسل کار نشده است و مزرعه داران ایرانی ارزش زنبور در گرده افشانی را نادیده می‌گیرند.
این تولیدکننده بیان کرد: پرورش دهندگان زنبور عسل در ایران از بخش کشاورزی و افزایش درآمد کشاورزان درآمدی ندارند و باید برای استقرار کلنی‌های خود در باغ‌ها هزینه پرداخت کنند.
مزایای حشره طلایی آفرینش را ببینیم
محسنی نیک با بیان اینکه ساختار و شیوه زنبورداری در ایران حداقل چهل سال عقب تر از ساختار و شیوه زنبور داری در اروپا است، خاطرنشان کرد: بین باغداران و پرورش دهندگان زنبور عسل یا بین کشاورزان و حشره طلایی آفرینش سوء تفاهم بزرگی اتفاق افتاده است.
وی افزود: آفرینش زنبور عسل به 40 میلیون سال قبل یعنی قبل از آفرینش انسان برمی‌گردد و از طرف دیگر خداوند تمام گیاهان را به صورت جفت آفریده است و در طول این مدت حشرات زیادی منقرض شده‌اند درحالی که زنبور عسل تا به امروز 92 درصد گرده افشانی طبیعت را بدون هیچ چشم داشتی انجام داده است.
این تولیدکننده بیان کرد: زنبور عسل و پرورش دهندگان آن در کشور ما مظلوم واقع شده است و این باغداران و کشاورزان هستند که با استفاده از سموم شیمیایی و آفت کش‌ها از یک طرف باعث قتل عام حشره طلایی آفرینش شده و از طرف دیگر باعث افزایش مقاومت آفات و پیدایش آفت‌های جدید می‌شوند و چون درک درستی از زنبور عسل ندارند او را مقصر می‌دانند.
محسنی نیک با بیان اینکه در حقیقت مقصر اصلی کشاورزان و سیستم مدیریتی کشاورزی و باغبانی کشور است، اظهار کرد: چه بسیار کشاورزانی که از نقش زنبورعسل در افزایش محصول باخبر هستند اما چون توانایی پرورش زنبور عسل را ندارند از اینکه سود آن نصیب شخص دیگر نیز شود بیزارند.
وی ادامه داد: همچنین کشاورزان و باغداران در قبال استقرار کلنی‌های زنبور عسل در باغات خود از پرورش دهندگان وجهی دریافت نکنند و در مقابل از آن‌ها بخواهند که کشاورزان را با این حشره طلایی آشتی دهد.
این تولیدکننده بیان کرد: رسانه‌ها باید عامه مردم را به پرورش زنبور عسل به تعداد محدود در پشت بام‌ها و باغهای خود تشویق کنند.
محسنی نیک تصریح کرد: بزرگترین مجموعه گرده افشانی در ایالت بریتیش کلمبیا توسط ده هزار کلنی زنبور عسل که متعلق به یک ایرانی است، انجام می‌شود.
وی افزود: مگر می‌شود این حشره طلایی آفرینش که تمام آن آیه و نشانه برای انسان است، به طبیعت آسیب برساند بلکه کشاورزی و طبیعت توسط انسان به مرحله نابودی رسیده است.
این تولیدکننده خاطرنشان کرد: علت گسترش آفات استفاده از سموم شیمیایی و آفت کش‌ها و کود غیراستاندارد و خشک سالی‌های اخیر است و نباید آن را به حشره طلایی آفرینش نسبت داد.
کلونی‌ها آسیبی به مزارع نمی‌زند
عبدالرضا رضایی، مدیر باغبانی سازمان جهادکشاورزی خراسان‌جنوبی گفت: پرورش زنبور عسل صنعت گسترده‌ای در کشور است.
وی با اشاره به کیفیت خوب عسل تولیدی استان، افزود: پرورش زنبور عسل یکی از فعالیت‌های تولیدی خوب و موفق استان است.
مدیر باغبانی سازمان جهادکشاورزی خراسان‌جنوبی با بیان اینکه اخیرا شبهاتی ایجاد شده است که زنبور عسل برای باغات کشاورزی ضرر دارد، تصریح کرد: تاکنون موردی اثبات نشده که زنبور عسل به مزارع آسیب زده باشد.
رضایی با بیان اینکه بالغ بر 78 هزار هکتار باغ در استان وجود دارد که می‌تواند کندوهای زنبور عسل در آن جای‌گذاری شود، ادامه داد: در صورت هرگونه تردید باغدار می‌تواند به کارشناسان سازمان مراجعه کند تا موضوع بررسی شود.
وی با بیان اینکه باغداران باید توجه کنند باغی که کندو در آن قرار می‌گیرد آلوده به بیماری یا آفت نباشد، افزود: باغداران لازم است با نظر کارشناسان اقدام به جای گذاری کندوها کنند، تصریح کرد: وجود کندوهای زنبور عسل در باغات موجب افزایش کیفیت و کمیت میوه‌ها می‌شود حتی در باغستان‌های وسیع باغداران، کندوها را اجاره می‌کنند.
مدیر باغبانی سازمان جهادکشاورزی خراسان‌جنوبی بیان کرد: مراکز جهاد کشاورزی و مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان‌ها کارگاه‌هایی را در این خصوص برگزار می‌کنند.
وجود 25 هزار کلونی زنبور عسل در خراسان جنوبی
محمود اشرفی گل، معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی نیز گفت: بالغ بر 25 هزار کلونی زنبور عسل در استان وجود دارد.
وی بیان کرد: سال گذشته حدود 167 تن عسل، 110 کیلو ژله رویال و بالغ بر 2800 کیلوگرم موم تولید شده است.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با بیان اینکه برداشت عسل از تیرماه آغاز می‌شود، تصریح کرد: در شرایط امسال که بارندگی‌ها خوب بوده است، زنبورها ابتدا اقدام به قوی‌سازی کندوی خود و تولید مثل می‌کنند و سپس به سمت تولید می‌رزوند، به همین دلیل تولید به تعویق می‌افتد.
اشرفی گل با اشاره به وجود 645 بهره بردار و 645 زنبورستان در استان، اظهار کرد: شهرستان بیرجند با 12 هزار کلونی بیشترین کلونی را در سطح استان دارد.
وی ادامه داد: شهرستان خوسف با 3100 کلونی و شهرستان فردوس با 2100 کلونی زنبور عسل در رده‌های بعدی قرار دارند.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با اشاره به درآمد خوب پرورش زنبور عسل، افزود: به دنبال توسعه این صنعت در استان هستیم و به همین منظور برای افرادی که بخواهند این کار را آغاز کنند، تسهیلات بانکی خوبی در نظر گرفته‌ایم.
اشرفی گل ادامه داد: بعد از احراز شرایط مورد نظر، به افراد تسهیلات می‌دهیم و پس از چند ماه زنبورداری و در صورت تصمیم برای ادامه کار تسهیلات می‌دهیم.
وی با اشاره به اینکه در تیرماه هر سال سرشماری از زنبورستان‌ها از طریق جهاد کشاورزی انجام و در سامانه ثبت می‌شود، تصریح کرد: پیش بینی می‌شود امسال 20 درصد در برداشت عسل رشد داشته باشیم.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در پاسخ به شبهات ایجاد شده در مورد مضرات پرورش زنبور عسل در باغات، اظهار کرد: زنبور موجب انتقال بیماری به باغات نمی‌شود.
اشرفی گل یادآور شد: در بسیاری از مناطق از زنبوردار دعوت می‌شود تا گرده افشانی را در باغات انجام دهند چراکه این امر باعث کیفیت بیشتر محصولات می‌شود.
نباید از نظر دور داشت که اگر به کشاورزان و باغداران آموزش‌های لازم در خصوص مزایای پرورش زنبور عسل در باغات داده شود، این شبهات و نگرانی‌ها حل خواهد شد، نگرانی‌هایی که بی اساس بوده چراکه جهاد کشاورزی با حضور کارشناسان خبره از وارد آمدن هرگونه آسیب به باغات جلوگیری می‌کند.