چاپ

پیام خراسان - وضعیت نامناسب برخی کارخانه‌ها و مشکلات عدیده‌‌ای که با آن دست و پنجه نرم می‌کنند شرایط را برای ادامه فعالیت‌شان کمی دشوار کرده است.
اوضاع نامطلوب بازار، کاهش تقاضا به‌دلیل وجود مشکلات اقتصادی، واردات کالاهای چینی، تحریم‌ها و عدم امکان خرید مواد اولیه مرغوب از شرکت‌های بزرگ اروپایی و ... مشکلات بسیاری را برای صنعت کشور ایجاد کرده و هنوز راهکارهای مسئولان نتوانسته باری از دوش کارخانه‌داران و فعالان حوزه صنعتی بردارد.
زمان چندانی از انتشار گزارش مربوط به مشکلات موجود در کارخانه «پیشتاز موتور مشهد» نگذشته که امروز کارخانه تولید «لامپ افروغ» مشهد نیز دچار مشکلات عدیده‌ای شده که ادامه فعالیت را برای این کارخانه دشوار کرده است.
داوود میرباقری، مدیرعامل این کارخانه افروغ با اشاره به سابقه 50 ساله فعالیتش در حوزه صنعت، اظهار کرد: 36 سال را در حوزه صنعت روشنایی کار کردم و «پدر صنعت روشنایی ایران» لقب گرفتم. کارخانه افروغ را در اواخر سال 1369 به ثبت رساندم و در آذرماه 1372 با تعداد 40 نفر نیروی انسانی و تولید پنج نوع محصول، فعالیت خود را آغاز کردیم. امروز با گذشت 25 سال فعالیت، کارخانه ما امکان تولید هر نوع محصول روشنایی که در کشورهای دنیا تولید می‌شود را داراست. هر چند به‌لحاظ تعداد محصول نمی‌توانیم با شرکت‌های خارجی برابری کنیم؛ چراکه سرمایه در گردش لازم را نداریم.
افتخاراتمان تنها برای‌مان هزینه داشته است
وی افزود: شرکت افروغ خوشنام‌ترین شرکت تولید لامپ ایران بوده و دارای استانداردهای لازم داخلی و خارجی(ایزو) است. در مدت زمان فعالیت این شرکت، سال‌های پیاپی به‌عنوان مدیر و واحد استاندارد نمونه انتخاب شدم، اگرچه که این دست‌آوردها باعث افتخار ماست، اما برای کارخانه افروغ، هیچ‌گونه مزایایی در پی نداشته و تنها هزینه و دردسر برایمان ایجاد کرده است. برای نمونه در بازدیدی که آقای رشیدیان، استاندار سابق از کارخانه ما داشتند، ما را مورد تفقد قرار دادند و گفتند: «چقدر لوح تقدیر دارید!». تنها خاصیت لوح‌های تقدیر این است که هزینه جشن و پذیرایی روز صنعت، بر عهده واحد نمونه باشد.
راه‌اندازی خط تولید لامپ fpl برای نخستین بار در کشور
مدیرعامل کارخانه افروغ تشریح کرد: برای نخستین‌بار در کشور در سال 1380 طرح توسعه دو خط تولید لامپ در کارخانه افروغ راه‌اندازی شد که شامل خط تولید لامپ‌های کم‌مصرف و راه‌اندازی خط تولید لامپ fpl در ایران می‌شود. این نوع لامپ دارای مزایای بسیاری چون مصرف برق کمتر و داشتن طول کمتر است؛ درنتیجه میزان فلز برای تولید قاب، رنگ و فضای مورد نیاز برای آن نسبت به مهتابی کاهش می‌یابد.
وی در پاسخ به این پرسش که بهترین وضعیت تولید کارخانه در چه دورانی بود؟ گفت: تا پیش از ریاست‌جمهوری آقای احمدی‌نژاد تقریبا همه شرایط، برای تولید، خوب و مناسب بود و متأسفانه از زمان ورود آقای احمدی‌نژاد در چرخه مدیریتی کشور روزبه روز شرایط ما صنعتگران بدتر شد.
واردات قاچاق و غیرقاچاق از چین بازار فروش ما را محدود کرده است
باقری اظهار کرد: زمانی که خط تولید لامپ‌های fpl را راه‌اندازی و امکانات و ماشین‌آلات را تهیه کردیم همچنین فرهنگ‌سازی لازم برای استفاده از این نوع لامپ را گسترش دادیم، بازار متقاضی این نوع لامپ شد، اما متأسفانه درحال حاضر سهم فروش ما از این نوع لامپ در بازار ایران، تنها پنج درصد است. زیرا زمانی که بازار متقاضی چنین لامپ‌هایی شد بلافاصله از کشور چین انواع لامپ‌ها با برند ایرانی و مهر استاندارد، به‌صورت قاچاق یا غیرقاچاق وارد شد و این شرایط همچنان در بازار ایران حاکم است.
مصوبه هیئت دولت در تغییر خط‌های تولید لامپ، بدون ارائه تسهیلات لازم
مدیرعامل کارخانه لامپ افروغ با اشاره به مصوبه هیئت وزیران در مورد تولیدات لامپ تشریح کرد: هیئت وزیران در سال 1393 مصوبه‌ای را تصویب کرد که براساس آن کارخانجات تولیدکننده لامپ رشته‌ای بایستی با دریافت تسهیلات ارزان‌قیمتی که دولت در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد خط‌های تولید خود را تبدیل به لامپ‌های پربازده کنند. به‌دلیل اینکه راندمان پایینی از نظر مصرف انرژی الکتریکی در مقابل نوری که منتشر می‌کنند، دارند. حال آن که تاکنون دولت در پرداخت تسهیلات به کارخانجات هیچ اقدامی انجام نداده، اما فشار زیادی برای توقف تولید این نوع لامپ بر کارخانجات وارد می‌کند.

توقف تولید لامپ‌های رشته‌ای از 31 تیرماه اجرایی می‌شود
باقری خاطرنشان کرد: متأسفانه براساس مصوبه هیئت دولت بایستی از 31 تیرماه سال 1398 خطوط تولید لامپ‌های رشته‌ای متوقف شود. جالب اینجاست که این پافشاری و اصرار برای توقف تولید این نوع لامپ‌ در سال رونق تولید است. درواقع هنوز بستر لازم برای توسعه، ‌نوسازی و پیشرفت کارخانه ایجاد نشده، اما برای عدم تولید محصول فشار زیادی وارد می‌شود.
وی بیان کرد: متأسفانه به این موضوع توجه نمی‌شود که بیشتر مصرف‌کنندگان لامپ‌های رشته‌ای روستاییان هستند. خانه‌های روستایی در بیشتر موارد فاقد ماشین ظرفشویی، لباسشویی و دیگر وسایل پرمصرف برقی است؛ بنابراین مصرف برق بالایی ندارند که بخواهند لامپ رشته‌ای را از خانه خود حذف کرده و لامپ دیگری جایگزین کنند. از سویی دیگر قیمت این نوع لامپ، ارزان است و روستایی با پرداخت تنها 3 هزار تومان می‌تواند آن را از بازار خریداری کند؛ بنابراین اگر تولید لامپ رشته‌ای متوقف شود مجبور می‌شود لامپی با قیمت 18 یا 20 هزار تومان را جایگزین کند که هزینه زیادی برای آنان محسوب می‌شود.
برای تبدیل خطوط تولیدی به لامپ‌های پربازده، نیازمند تکنولوژی جدید هستیم
مدیرعامل کارخانه افروغ با بیان اینکه «ما امکان تولید لامپ‌های جایگزین لامپ رشته‌ای را داریم، اما تعداد لامپ‌های جدید آن قدر نیست که بتواند به‌طور کامل جایگزین شود» گفت: چراکه برای تولید لامپ‌های جدید، نیاز به سرمایه در گردش دارد که ما فاقد چنین سرمایه‌ای هستیم. در واقع بایستی تسهیلات لازم به کارخانه‌های تولیدکننده لامپ پرداخت شود تا توانایی وارد کردن تکنولوژی جدید به کشور را برای تبدیل خطوط تولیدی خود داشته باشند. هرچند که ستاد تسهیل، یکسری تسهیلاتی را به کارخانه افروغ ارائه داد، اما حدود 70 درصد آن را برای بانک، تأمین اجتماعی و پرداخت حقوق معوقه کارگران هزینه کردیم. از سویی دیگر مبلغ پرداخت شده به کارخانه بسیار دیر پرداخت شد به‌طوریکه ارزش نرخ دلار، چهار برابر ریال شده بود.
وی در رابطه با مصوبات دولتی و تأثیر آن در تولیدات گفت: متأسفانه در کشور ما مدیریت بحران وجود ندارد؛ زیرا به بحران نمی‌اندیشند درنتیجه اقدامات پیشگیرانه نیز برای کنترل آن آموخته نشده است. برای نمونه تا کارخانه‌های تولید لامپ می‌خواهند خود را با دستورالعمل‌های دولتی در رابطه با ورود مواد اولیه مورد نیاز خود هماهنگ کنند، مصوبه دیگری در رد مصوبات قبلی صادر می‌شود.
مدیرعامل کارخانه افروغ با اشاره به مشکل ثبت سفارش مواد اولیه تشریح کرد: یکی از مصوباتی که فعالیت کارخانه‌داران حوزه لامپ را دچار مشکل کرده فرایند ثبت سفارش‌های مربوط به مواد اولیه است. در گذشته ثبت سفارش در تهران و به‌وسیله کارشناسان اداره صنایع انجام می‌شد که آن‌ها، اطلاعات کافی نسبت به مواد اولیه کارخانه و ... داشتند. متأسفانه در زمان افزایش نرخ ارز به یک باره اعلام شد که ثبت سفارش بایستی در اداره صنایع مراکز استان‌ها انجام شود. باید توجه کرد که برای انجام این کار نیاز به گروهی آموزش‌دیده و آشنا با مواد اولیه مورد نیاز هر کارخانه است.
پول سرمایه‌دار گاهی تا 45 روز برای تخصیص ارز لازم مواداولیه در بانک‌ها بلوکه می‌شود
باقری افزود: برای ثبت سفارش مواد مورد نیاز کارخانه نزدیک به یک ماه تمام به اداره مربوط در استان رفت‌وآمد داشتیم و پس از گذشت زمان، درنهایت کارشناسان اعلام کردند که ما نمی‌دانیم دقیقا باید چه اقدامی انجام دهیم! پس از دشواری زیاد برای ثبت سفارش باید پول ثبت را به بانک پرداخت می‌کردیم. متأسفانه یکی از ایرادات موجود در سیستم بانکی این است که بدون تخصیص ارز از بانک مرکزی هزینه واردات مواد اولیه را از همان ابتدا از کارخانه‌داران دریافت می‌کنند. بنابراین ما پول مواد اولیه مورد نیاز را به بانک پرداخت می‌کنیم، اما تخصیص ارز گاهی تا 45 روز بعد انجام می‌شود و در این مدت زمان سرمایه در بانک بلوکه بوده و از چرخه نقدینگی ما خارج می‌‌شود.
وی تشریح کرد: متأسفانه پس از تخصیص ارز نیز مشکلات زیادی برای انتقال پول به کشورهای دیگر وجود دارد. به‌دلیل تحریم‌ها مجبوریم ارز را به کشوری واسط، منتقل کنیم و این کار زمان بسیاری را تلف می‌کند و گاهی پول برگشت می‌خورد. نکته جالب اینجاست برای دریافت پول برگشت خورده خود از بانک داخلی گاهی تا چهار ماه زمان صرف می‌شود.
مدیرعامل کارخانه افروغ با بیان اینکه «ما در زنجیره بوروکراسی سنتی، فرسوده و عدم هماهنگی واحدها و ادارات با یکدیگر قرار گرفتیم» خاطرنشان کرد: مشکل ما داخلی است. بانک داخلی برای اینکه پول مواد اولیه مورد نیاز ما را به بانکی در خارج از کشور ارسال کند کارمزدی دریافت می‌کند. برای نمونه پس از ارسال پول به بانک خارجی، این بانک به‌دلیل اجرایی شدن تحریم‌ها، پول را برگشت زد و کارمزدی برداشت کرد، از سویی دیگر برای دریافت پول خود از بانک داخلی چهار ماه زمان صرف شد؛ بنابراین در فرایندی که هیچ نتیجه‌ای دربرنداشته، سرمایه من سرگردان بوده و ارزش ریالی آن 10 درصد کم شده است.
باقری با اشاره به اقداماتی که برای تبدیل خطوط کارخانه انجام داده، توضیح داد: با تصویب مصوبه هیئت دولت تلاش کردم بدون کمک دولت، تغییراتی را در تولیدات کارخانه ایجاد کنم؛ بنابراین در سال 1394 طرحی توجیهی نوشتم و براساس آن اعلام کردم اگر 5 میلیارد تومان تسهیلات به من داده شود در مدت زمان کمتر از یک سال دو خط تولیدی خود را تبدیل به خطوط تولید لامپ‌های پربازده خواهم کرد که منجر به صرفه‌جویی 2 هزار میلیارد تومانی برای دولت خواهد شد.

بانک صادرات، بهره 22 درصدی تسهیلات دولتی را از همان ابتدای کار برداشت کرد
وی خاطرنشان کرد: طرح پیشنهادی خود را شخصا به سازمان بهره‌وری انرژی ایران(سابا) بردم. بعد از بررسی‌های لازم، طرح تصویب گشت، اما اعلام شد که تسهیلات، تنها برای یک خط پرداخت خواهد می‌شود. از سویی دیگر 300 میلیون تومان از مجموع تسهیلاتی 2 میلیارد و 500 میلیون تومانی که قرار بود به کارخانه پرداخت شود کاسته شد. برای دریافت نخستین قسط خود، ضمانت‌نامه‌ای با مبلغ 568 میلیون تومان(معادل نخستین قسطی که به ما پرداخت می‌شد) به سازمان بهره‌وری انرژی ایران بردیم. این سازمان ضمانت ما را به بانک صادرات داد تا بخش اول تسهیلات را بپردازد. نکته اینجاست که بانک صادرات، تنها مبلغ 360 میلیون تومان پرداخت کرد و در اعتراض ما پاسخ دادند که اگر کارخانه در تولید این خط، موفق نشود این تسهیلات از سود 4 به 22 درصد تبدیل خواهد شد؛ بنابراین بانک، پیش از پرداخت قسط، بهره آن را برمی‌دارد.
مدیرعامل کارخانه افروغ تشریح کرد: پس از دریافت بخش اول تسهیلات، خودم لباس کار پوشیدم و همراه کارگران به مدت زمان شش ماه تمام روزی 10 ساعت در سالن تولید، بدون یک ریال هزینه ارزی کار کردیم. افزون بر این تسهیلات، شخصا یک میلیارد و 700 میلیون تومان نقدینگی برای تبدیل خط هزینه کردم. همه قطعات مورد نیاز خود را از داخل کارخانه یا امکانات شهر مشهد تأمین کردیم و ظرف شش ماه، خط تولید لامپ‌های پربازده راه‌اندازی شد.
برای دریافت تسهیلات جدید، کارخانه را با ارزش 12 میلیارد تومان به‌عنوان وثیقه در اختیار بانک نهادم
وی با اشاره به بازدید معاون سازمان بهره‌وری از خط تولیدی کارخانه افروغ ادامه داد: برای بازدید از خط جدید، معاون سازمان بهره‌وری به کارخانه افروغ آمد و جلوی ایشان، شروع به تولید کردیم. پس از آن درخواست کردم باقیمانده تسهیلات را به من بپردازند تا بتوانم مواداولیه خریداری کرده و تولید انبوه را آغاز کنم، اما در پاسخ اعلام کردند بایستی ضمانت‌نامه ارائه دهم. برای تأمین وثیقه، درخواست تجدید ارزیابی قیمت کارخانه دادم و 150 میلیون تومان هزینه کردم. درواقع کارخانه‌ افروغ با ارزش دو میلیارد و 900 میلیون تومان به‌عنوان وثیقه در اختیار بانک بود و مجددا با مبلغ 11 میلیارد و 700 میلیون در وثیقه بانک قرار گرفت.
باقری افزود: درنهایت برای دریافت تسهیلات اعلام کردند قانون جدیدی در بانک‌ها وضع شده و به‌دلیل وجود معوقه کارخانه، نمی‌توانند تسهیلاتی بپردازند. نکته اینجاست کارخانه‌ای که به‌مدت شش ماه مداوم تولیدی نداشته و تلاش کرده قرارداد خود را اجرایی کند، مسلم است که معوقه خواهد داشت. درنهایت تلاش شش ماهه من و کارگرانم بی‌نتیجه باقی ماند.
مشکل ما تحریم‌های داخلی است، تولید ایرانی حمایت نمی‌شود
وی با بیان اینکه «درحال حاضر واردات از چین به‌صورت قاچاق و غیرقاچاق صورت می‌گیرد» گفت: آنچه که بیشتر بر فرایند تولید داخلی تأثیر گذاشته، تحریم‌ نیست بلکه اقداماتی است که در داخل کشور اتفاق می‌افتد. درواقع مشکل، تحریم‌های داخلی است و متأسفانه از تولید داخلی حمایتی نمی‌شود.
باقری در رابطه با تهیه مواداولیه مورد نیاز تشریح کرد: ‌در همه کشورهای دنیا، کارخانه‌های تولیدکننده لامپ‌ قطعات جداشده لامپ را همراه ماشین‌آلات و تکنولوژی‌های گوناگون وارد کرده و شروع به مونتاژ ماشینی می‌کنند. لامپ، دارای کاوری به نام حباب است، در ایران کارخانه‌ها تکنولوژی روتاری دارند؛ بنابراین هرچقدر هم تلاش کنند کیفیت محصولاتشان نمی‌تواند با محصولاتی که به روش رِی‌بند تولید می‌شود برابری کند.
راندمان تولید کارخانه با استفاده از مواد اولیه خارجی نزدیک به 100 درصد خواهد بود
مدیرعامل کارخانه افروغ تشریح کرد: بزرگترین تولیدکننده حباب لامپ در دنیا کارخانه‌‌ای در بلژیک است که در سال حدود 5 میلیارد عدد حباب تولید می‌کند؛ بنابراین زمانی که از این کارخانه مواداولیه مورد نیاز خود را تأمین کنیم راندمان تولیدمان 98 درصد خواهد بود، اما هنگامی که از حباب ایرانی استفاده می‌کنیم راندمان تولید به 80 درصد هم نمی‌رسد، در واقع ضایعات تولید افزایش پیدا می‌کند، از سویی دیگر زمانی که از ایران مواد لازم را خریداری می‌کنیم باید برای هر حباب، 450 تومان پرداخت کنیم؛ حبابی که کیفیتی پایین‌تر دارد. با این وجود برای حمایت از تولید داخلی 80 تا 90 درصد حباب مورد نیاز را از داخل تهیه می‌کنیم، اما مابقی مواداولیه به‌طور کامل از خارج کشور تهیه می‌شود.
وی با اشاره به تأثیر تحریم‌ها در تامین مواد اولیه مورد نیاز افزود: به‌دلیل تغییرات نرخ ارز، وضعیت اقتصادی و تحریم‌ها نمی‌توانیم حباب مورد نیاز خود را از بلژیک وارد کنیم و به اجبار قطعات خود را از هند تهیه می‌کنیم. متأسفانه مواداولیه این کشورها بسیار نامرغوب و گران است.
سال 96 و 97 تنها 15 درصد از ظرفیت اسمی خود، تولید داشتیم
باقری با بیان اینکه «کارخانه افروغ در سال‌های 1397 و 1396 تنها با 15 درصد ظرفیت اسمی خود تولید داشت» تشریح کرد: ما در سال جاری توانسته‌ایم در تولید لامپ رشته‌ای 25 درصد سهم بازار را از آن خود کنیم؛ این درحالیست که می‌توانیم ظرفیت تولید را حداقل پنج برابر کنیم و نیروی انسانی کارخانه را به‌راحتی و در فاصله زمانی چهار ماه به 400 نفر برسانیم. تنها چیزی که در این میان نیاز داریم ایجاد امنیت تولید و توزیع است.
تعدیل نیروی کارخانه از 400 نفر به 43 نفر در سال 1397
مدیرعامل کارخانه افروغ ادامه داد: کارخانه‌ از همان ابتدای ساخت برای 10 خط تولید لامپ و با چشم‌انداز به‌کارگیری 1000 نفر نیروی انسانی طراحی شده است. در سال 1391 تعداد نیروی انسانی کارخانه به 400 نفر افزایش یافت، اما متأسفانه در سال 1397 این تعداد به 43 نفر رسید.
وی با اشاره به عدم حمایت سازمان‌های دولتی از تولیدات داخلی ادامه داد: محصولی را تولید کرده و به اداره‌های دولتی پیشنهاد کردیم که در ازای تغییر روشنایی ادارات، لامپ‌هایی را جایگزین می‌کنیم که عمرشان در مقایسه با لامپ‌های پیشین این ادارات بیشتر است(طول عمر لامپ‌ها از 6 هزار به 20 هزار ساعت می‌رسد)، همچنین میزان نور لامپ‌های جایگزین تا 20 درصد بیشتر است. درواقع لامپی بهداشتی و سالم با تکنولوژی ال. ای. دی ارائه می‌دهیم و هیچ پرداختی در ازای تمامی این خدمات دریافت نمی‌کنیم تنها ادارات، تفاوت قبض برق خود را به‌مدت دو سال به کارخانه افروغ دهند. درواقع تنها پول صرفه‌جویی برق خود را به ما بپردازند که متأسفانه حتی یک اداره نیز پیشنهاد ما را نپذیرفت.
باقری اظهار کرد: متأسفانه هیچ حمایتی از تولیدات داخلی و کارخانه‌دارهای داخل استان نمی‌شود. استاندار سابق آقای رشیدیان بازدیدی از کارخانه داشتند و در آن بازدید اعلام کردند که تمامی لامپ‌های مورد نیاز برای ساختمان شهید باهنر استانداری که در آن زمان درحال ساخت بود از کارخانه افروغ فراهم شود. ما تمام اقدامات لازم را در این راستا انجام دادیم، اما دو سال زمان برد تا پول ما پرداخت شود. از سویی دیگر آقای رشیدیان در دوران فعالیت خود دستور دادند تا در تمامی ادارات از تکنولوژی افروغ استفاده شود، اما هیچ استقبالی صورت نگرفت.
شرایط حاکم در سیستم گمرک، مشکلاتی را برای ما ایجاد می‌کند
مدیرعامل کارخانه افروغ ادامه داد: از دیگر مشکلات تولیدکنندگان شرایط موجود در گمرک است. هنگامی که محموله لامپ‌ها وارد کشور می‌شود باید دارای استانداردهای لازم باشد. نکته اینجاست که این مواد اولیه وارد شده، در مبادی رسمی محصول درجه سه محسوب می‌شود، اما در چند کارتن از این محموله‌ها، مواد اولیه درجه یک قرار می‌گیرد. پس از آن براساس ارتباطاتی که ایجاد می‌شود همان نمونه مرغوب بررسی شده و کانتینر تایید شود.
باقری تشریح کرد: مسئولان برای جلوگیری احتمالی از پیشنهاد رشوه و حق حسابی که ممکن است برخی به کارشناسان گمرک دهند، کارشناس مربوطه را در شهری دیگر مستقر کرده‌اند تا ارتباطی رخ ندهد. از سویی دیگر این کارشناس در بیشتر موارد، نسبت به مواد اولیه اطلاعات کافی ندارد؛ بنابراین ایرادهایی به برخی مواد اولیه وارداتی می‌گیرد که منجر به طولانی‌تر شدن فرایند ترخیص کالا می‌شود. در واقع ترخیص محموله‌ای که باید در مدت زمان کوتاهی انجام شود گاهی 10 تا 15 روز به‌طول می‌انجامد.
بازاریان برای فرار مالیاتی، لامپ را از کارخانه‌داران نمی‌خرند
وی با طرح این پرسش که «چرا دولت برای بررسی وضعیت بازار، ناظری به فروشگاه‌های عرضه لامپ نمی‌فرستد تا دریابد چند درصد این فروشگاه‌ها دارای لامپ استاندارد ایرانی هستند؟» گفت: متأسفانه بخش زیادی از لامپ‌های موجود در بازار غیرایرانی است به این دلیل که اگر بازاریان این حوزه، لامپ مورد نیاز خود را از کارخانه‌داران خریداری کنند نیاز به ارائه اطلاعاتی چون کد اقتصادی، کدملی و ثبت آن هستند؛ بنابراین برای فرار مالیاتی کمتر از کارخانه‌داران خرید می‌کنند.
مدیرعامل کارخانه افروغ در رابطه با وضعیت صادرات محصولات این کارخانه تشریح کرد: صنعت لامپ ایران، تکنولوژی بسیار خوب و پیشرفته‌ای دارد و محصولات برخی کارخانه‌های داخلی با محصولات اروپایی رقابت می‌کند، اما صادراتی به‌صورت مستقیم در این زمینه نداریم، در واقع واسطه‌ها از تولیدات ما خریداری کرده و به کشورهایی چون عراق و افغانستان که بازاری هم‌مرز با ما دارند، می‌فرستند. در واقع سیستم کلاسیک صادرات تولیدات ایرانی به خارج از کشور در ایران وجود ندارد.