چاپ

خراسان آنلاین - مشهد- گرچه آئین چهارشنبه سوری یکی از سنتهای کهن ایرانی است اما ظرف چند دهه گذشته ناآگاهی و فقدان آموزش ویژگیهای مطلوب این سنت، سبب ساز برخی ناهنجاریها و حتی حوادث تلخ به بهانه چهارشنبه آخر سال شده است.
ایرانیان در شب آخرین چهارشنبه اسفند هر سال شمسی جشنی برپا می کنند که به چهارشنبه سوری معروف است. این جشن با آداب و رسوم خاصی برپا می شود و از جمله جشنهای ملی و باستانی است.
در این سنت قدیمی همه اعضای خانواده و فامیل در کنار هم جمع می شوند و با پختن غذاهای مختلف از جمله آش و دیگر خوراکیهای فصل با برافروختن آتش و پریدن از روی آن یک دور همی لذتبخش را تجربه می کنند و به تعبیر گذشتگان زردی روی خود را در آستانه سال نو با سرخی آتش معاوضه می کنند.
سالهاست که این سنت خوب، شیرین و جمع آفرین که موجب همدلی و همگرایی افراد، خانواده ها، خویشاوندان و مردم محله ها می شد با ورود برخی ناهنجاریها، استفاده از مواد محترقه و آتش زا، وقوع حوادث دلخراش و مخرب برای زنان، کودکان و مردان موجب رنگ باختن جلوه های شادی آفرین، روح افزا و مسرت بخش مراسم چهارشنبه سوری شده است.
جامعه شناسان و مردم شناسان بر این باورند که آگاهی بخشی و معرفی نیت و زمینه شکل گیری مراسم و سنتها و تشریح آثار حسنه سنتهای آئینی و باستانی هر فرهنگ و تمدن برای آن مردم می تواند در زنده نگه داشتن، ماندگاری و جلوگیری از به فراموشی سپردن آئینها و البته به خطا رفتن آنها تاثیر بسزایی داشته باشد.
* چهارشنبه سوری شکل دهنده سرمایه های اجتماعی
یک جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد در این خصوص گفت: مراسم چهارشنبه سوری از قدیم موجب شکل دهی اجتماعی انسانی می شده که به صورت محلی زمینه ساز همبستگی و پیوندهای محلی است که امروزه از آن به عنوان سرمایه های اجتماعی یاد می شود.
غلامرضا حسنی درمیان افزود: برگزاری مناسک این سنت یک گذار اجتماعی بوده که افراد در پی شرکت در آن تحت تاثیر جامعه پذیری قرار می گرفتند و نوعی دوستی، همدلی، شادی و نشاط و تجربه لذتبخش با هم بودن در این گردهمایی را در خاطرات خود ثبت می کردند. این کارکرد همگرایی و گردهمایی دقیقا همان کارکرد و هدف چیدن سفره هفت سین است.
وی ادامه داد: این گذاره ها در شکل گیری فرهنگ بطور تاریخی تاثیر داشته است اما در طول تاریخ بعضا برخی سنتها و مناسک به انحراف رفته و جنبه های آسیبی در آن شکل گرفته و یا افزایش یافته است.
* زدودن انحرافات از مراسم چهارشنبه آخر سال
این جامعه شناس گفت: با مدیریت این مراسم، برگزاری سالم و صحیح آن می توان مناسک را منسجمتر برگزار کرد و مردم در کنار یکدیگر در آرامش به سر ببرند لذا به شکل جدی می تواند لاوه بر بازسازی این مراسم جنبه های آسیبی و انحرافی آن را گرفت تا شاهد آثار مثبتش باشیم.
وی افزود: با مشخص شدن مکانهایی به منظور برگزاری چنین مراسمی در نظام شهری علاوه بر اینکه می توان در محدوده تعریف شده کنترلی روی جنبه های آسیبی داشت، می توان نسبت به آموزش نسل جوان نیز اقدام کرد.
حسنی معتقد است رها شدن برگزاری این مراسم در سطح شهر مخاطرات زیادی به همراه دارد ضمن اینکه منفعت طلبها همیشه در بازار اقدام به تهییج و جوسازی برای برگزاری چنین مراسمی دارند و ضمن کنترل بازار می توان با متمرکز برگزار کردن مراسم چهارشنبه آخر سال از وقوع حوادث ناگوار جلوگیری کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: حضور خانواده ها به خصوص والدین با بچه ها در کاهش مخاطرات و انجام فعالیتهای ناهنجار توسط نوجوانان و جوانان تاثیر بسزایی دارد. نوجوانان و جوانان به دلیل اینکه دارای شور، هیجان و ریسک پذیری بالایی هستند با حضور والدین از برخی اقدامات خودداری می کنند و همین امر علاوه بر کاهش خطرات موجب افزایش تعاملات بین نسلی و تجربه شادیهای مشترک میان اعضای خانواده و در نهایت کاهش گسست بین نسلی خواهد بود.
* الگوسازان فرهنگ سازی کنند
وی گفت: هنجارسازها و شخصیتهایی که الگو هستند از جمله هنرمندان، ورزشکاران و شخصیتهای معروف در امر فرهنگ سازی و اصلاح برخی ناهنجاریها در جامعه می توانند تقش کمک کننده و بسیار موثری ایفا کنند. این شخصیتهای الگو درجامعه که در هر قشر و صنفی هستند به شدت در بین جوانان فرهنگ ساز هستند و می توانند مردم و جوانان را از خطرات ناشی از عدم رعایت معقول و در چارچوب برخی رفتارها آگاه سازند.
وی با تاکید براینکه همبستگی اجتماعی از اهمیت زیادی برخوردار است و سرمایه اجتماعی محسوب می شود افزود: سرمایه های اجتماعی برای ماندگاری و حرکت رو به جلو در یک جامعه بسیار مهم و مورد نیاز است و وجود سنتها و مراسمی مانند چهارشنبه سوری می تواند از ایجاد و تقویت گسست در جامعه جلوگیری کند.
* فرهنگ سازی ضرورتی همیشگی
استاندار خراسان رضوی نیز در نشست شورای استانی فرهنگی عمومی بر ضرورت فرهنگ سازی برای سنت اصیل چهارشنبه سوری و همخوان با آداب و رسوم ایرانیان تاکید و بیان کرد: چهارشنبه آخر هر سال باید به مفهوم اصیل آن در فرهنگ و سنت ایرانی که شامل دید و بازدیدها، دورهم جمع شدنها و تقویت پیوندهای خانوادگی بود بازگردد.
علیرضا رشیدیان افزود: سنتهای فرهنگی و تاریخی مغایرتی با شعائر و فرهنگ اسلامی ندارد اما مراسمی که در سالهای گذشته تحت عنوان چهارشنبه سوری و ترقه بازی در کشور رواج یافته مغایر با آداب و سنن ایرانیان است. امروز سنت اصیل و ارزشمند فرهنگی چهارشنبه سوری تبدیل به مردم آزاری و مراسمی همراه با وحشت عمومی برای افراد جامعه به ویژه سالمندان و کودکان شده است.
وی به تمهیدات برای پیشگیری از حوادث چهارشنبه آخر سال اشاره و بیان کرد: بدین منظور مکانهایی در بوستانها برای نورافشانی و پخش سرودهای ملی و آیینی در نظر گرفته شده است.
* از دست رفتن کارکرد چهارشنبه سوری
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار خراسان رضوی نیز گفت: در فرهنگ هر کشور برخی آداب، رسوم و سنتهای فرهنگی وجود دارد که دارای کارکردها و آثار مثبتی است که اگر این سنتها کارکردهای اصلی و اولیه خود را از دست داده و کارکرد منفی پیدا کنند به تدریج اقبال مردمی را از دست داده و محو خواهند شد.
سیدجواد حسینی افزود: آیین چهارشنبه سوری سنتی باقی مانده از گذشته ایران است که به دلیل کارکردهایی از جمله ایجاد شادابی و نشاط اجتماعی در چهارشنبه آخر سال با رسوم مختلف و بعضا تفاوتهایی در کشور برگزار می شود و شاهد هستیم که در کنار هم جمع شدن مردم در چنین مراسمی موجب افزایش تعاملات گرم، وحدت و نشاط آنان می شود.
وی ادامه داد: باید آموزش و آگاهی بخشی به عنوان دو اصل مهم در راستای معرفی هرچه بهتر سنت چهارشنبه سوری و جلوگیری از انحراف آن مد نظر متولیان باشد. البته هر سنتی غیر از کارکردهای اصلی خود ناکارآمدی هایی نیز دارد لذا ممکن است برخی رفتارها و هنجارشکنیها در آن مشاهده شود.
معاون استاندار خراسان رضوی ادامه داد: مراسم چهارشنبه آخر سال در حقیقت چهارشنبه سوری است نه چهارشنبه سوزی و اگر با بی توجهی به روزی مملو از تلخی و ناهنجاری تبدیل شود به معنای سوزاندن همه کارکردهای مثبت این آیین از جمله شادابی، نشاط افزایی، همگرایی و پر کردن اوقات فراغت است.
وی گفت: رفتارهای برخی در سالهای اخیر در چهارشنبه سوری به طرز معناداری متوجه کارکردهای منفی شده و این کارکردها مورد شماتت مردم قرار گرفته است. خوشبختانه امسال بیشتر رفتارها به سمت مثبت هدایت شده و از جمله اتفاقات خوب در این راستا ورود برخی سازمانهای مردم نهاد و ارائه آموزشها و آگاهی بخشی در این خصوص است.
حسینی افزود: تعیین محلهای مشخص برای برگزاری این مراسم و حضور خانواده ها و ترویج شادی و نشاط در بین مردم از جمله اقدامات خوبی است که توسط متولیان و مسئولان شهری و فرهنگی انجام می شود. باید اقدامات و رخدادهای شادی آفرین مورد حمایت قرار گیرند اما در این مسیر می بایست از هرگونه انحراف و ناهنجاری نیز جلوگیری شود زیرا آسیبهای وارده به جامعه از محل این ناهنجاریها بسیار فراوان بوده و بعضا می تواند جبران ناپذیر باشد.