چاپ

خراسان انلاين- ايرانيان از صدها سال پيش تاکنون در محصولات ابريشمي، پشم، سنگهاي گران قيمت و فرش شهره بوده اند و بازرگانان اروپايي از طريق جاده ابريشم به داد و ستد با آنها پرداخته اند.
به گفته وي از آنجا که نفت سرمايه اي تمام شدني است، توليدات صنايع دستي به عنوان فرآورده هاي صادراتي بيش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است.
وي ادامه داد: صنايع دستي يکي از مساعد ترين زمينه هاي اشتغال زايي است و در به کارگيري نيروهاي خلاق نقشي موثر دارد و بايد به عنوان راه حلي براي مشکلات جوانان مورد بررسي قرار گيرد که در اين راستا شرايط اقليمي و محدوديت هاي منطقه اي سهم عمده اي در ناشناخته ماندن اين هنرها در هر منطقه داشته است.
ادامه مطلب به اين شرح است:

** تاريخچه فرش دستباف استان
فرش هاي بافت خراسان جنوبي مشهورترين فرشهاي ايران در گذشته بوده که تاريخچه آن به دوران حکومت شاهرخ ميرزا در هرات بر مي گردد و حدود 600 سال پيش در اين منطقه بافته مي شد.
از اين ميان 250 رشته شناسايي شده و کددار صنايع دستي و هنرهاي سنتي در کشور بيش از 40 رشته در خراسان جنوبي زمينه فعاليت دارند که قالي و قاليچه بافي از مهمترين آنهاست.
از سال 1330 هـ .ش دوران شکوفايي و تجديد حيات فرش منطقه آغاز شد و به تدريج با آغاز فعاليت توليد کنندگان و بافندگان زبده اي از جمله عزيزمحمد زهرايي، دکتر عبدالعلي احمدي، عبدالمجيد جمشيدي و غلامحسين کاميابي، اين هنر شهرت گذشته خود را در اين منطقه بازيافت.

** مراکز مهم بافت قالي و قاليچه
بافت قالي در اکثر روستاها و شهرستان هاي استان رواج داشته به طوري که بيش از 80 درصد ساکنان روستاها به اين حرفه اشتغال داشتند.
از مناطق مهم بافت قالي مي توان به مود، درخش، گسک، چاج، آسيابان، تقاب، نوکند، سربيشه، القار، خوسف، باغستان، کوشکک، خسروآباد، نهارجان، شاخنات، فورخاص، دره عباس، رجنوک، سرچاه، فضل آباد اشاره کرد.
بافت قاليچه در اکثر روستاهاي خراسان جنوبي معمول است که عمده توليد آن مربوط به بخش زيرکوه قاين (روستاهاي بمرود، اسفاد، آبيز، شاهرخت و ...) است.
از ديگر مناطق مهم توليد قاليچه هاي پشمي مي توان به روستاهاي خلف، فيض آباد، سراب، تک خان، سيدآباد، خور، شيرگ آقا، درويش آباد، عربخانه، حاجي آباد، فندخت، شمس آباد، بهمن آباد، گرماب، تيغاب، اسفدن، شاخنات، گازار، درح، چاه دراز، سرزه، گوريد، کم چاه مزار ساقي و بيچند اشاره کرد.

** گلايه بافندگان فرش دستباف از حمايت نشدن و بيمه
اما بيشتر فرش بافان از حمايت اندک و مشکلات بيمه اي شان گلايه مند هستند.
يکي از اين افراد در گفتگو با خبرنگار آوا مي گويد: به مدت 5 سال بيمه قالي بافي داشتم و ماهانه حق بيمه پرداخت مي کردم و ناگهان يک ماه پيش متوجه شدم که بيمه ام قطع شده وقتي براي پيگيري رفتم گفتند شما جواز کسب سوپر داريد و جزو مشاغل کم درآمد محسوب نمي شود.
حال تکليف 5 سال پرداختي بيمه من چه مي شود؟
آيا سيستم نبايد روز اول اين را اعلام مي کرد و ما اين همه سال پول پرداخت نمي کرديم؟
برخي از بافندگان فرش دستباف در نقاط دوردست روستايي زندگي مي کنند و سوادي هم براي کسب مدرک فني و حرفه اي ندارند و بيمه نشده اند حالا اين موضوع براي آنها به مشکل و دغدغه تبديل شده است.
رضايي يکي از قاليبافان روستاي نهبندان هم مي گويد: قالي بافي يکي از هنرهاي اصيل و زيبا است و زحمت زيادي هم دارد.
وي مي افزايد: اما متاسفانه کسي ارزش واقعي اين هنر را نمي داند و قاليبافان مورد کم توجهي قرار گرفته اند.
قالي بافي علي رغم زحمت زياد و پيري زودرس، درآمد بسيار پاييني دارد، و شايد همان پول پرداخت بيمه را هم به سختي کار کنم.
وي تصريح مي کند: ما در يک نقطه مرزي و روستايي دور زندگي مي کنيم و اينکه براي ادامه بيمه ام مدرک فني و حرفه اي بگيرم و به شهر رفت و آمد داشته باشم برايم سخت است.

** قاليبافان تحت پوشش بيمه تقليل يافتند
رئيس و کارشناس ارشد امور بيمه شدگان استان هم درباره تعداد بيمه شدگان قاليبافي در استان هم بيان مي کند: قبلا بيش از 5 هزار و 800 نفر از قاليبافان استان تحت پوشش بيمه قالي بافي بوده اند که هم اکنون اين تعداد کاهش و به کمتر از 4 هزار و 400 نفر رسيده است.
مجاهد مي افزايد: علت حذف اين افراد از بيمه قالي بافي يا توانايي نداشتن آنها در پرداخت حق بيمه و يا نداشتن همه شرايط براي ادامه بيمه بوده است که در اين صورت کارشناسان تامين اجتماعي اقدام به حذف افراد از ليست بيمه قالي بافي کرده اند.
وي خاطر نشان مي کند: اعتبارات براي بيمه در استان فقط 9 درصد است و قشر قالي باف با مشکلات فراواني روبرو هستند.
وي ابراز تاسف کرد: بافندگان فرش دستباف که به هر دليل چه دير پرداخت کردن حق بيمه، چه حذف شدن از سامانه ديگر نمي توانند به سامانه برگردند و حتي سنوات بيمه آنها هم حذف مي شود.

** فروغ طرح و نقش قالي اصيل خراسان جنوبي رو به خاموشي است
يک پژوهشگر فرش و استاد حوزه فرش دانشگاه با بيان اينکه خراسان جنوبي از قديم مرکز فرش بوده مي افزايد: قالي بافي براي مردان شغل اصلي بوده و زن و مرد با مشارکت همديگر فرش مي بافند.
عبدا... احراري ياد آور مي شود: اين اصالت و جايگاه براي توليد فرش دست باف در استان در حال کمرنگ شدن است زيرا زماني ايران به طور عمده توليد کننده فرش بود اما اکنون بسياري از کشورها از جمله افغانستان، چين، هند، پاکستان، ترکيه، تاجيکستان، ترکمنستان، آذربايجان که مشکل اشتغال دارند به توليد فرش رو آورده اند.
وي اظهار مي کند: در اين کشورها هزينه تمام شده توليد فرش بسيار کمتر از ايران است به اين معنا که آنها مي توانند يک سوم قيمت توليد فرش در ايران آن را توليد و به بازار جهاني عرضه کنند لذا فرش ايراني به لحاظ قيمت تمام شده قدرت رقابت با فرش کشورهايي مانند افغانستان، پاکستان و هند را ندارد.
وي خاطر نشان مي کند: قبل از برجام ايران بسياري از بازارهاي جهاني را از دست داد، به عنوان مثال به طور مشخص بازار فرش آمريکا دست ايران بود اما اين بازار توسط پاکستاني ها و هندي ها گرفته شد.
وي بيان مي کند: نگاه ايران چه بخش خصوصي و چه بخش دولتي به فرش به عنوان يک کالاي فرهنگي نيست؛ هر زمان که درآمدهاي ارزي و نفتي دولتها کم شده است، توجه دولت به فرش معطوف شده اما هر زمان که قيمت نفت افزايش يافته و ارز تامين شده، به فرش کم توجهي شده است.
احراري مي گويد: اکنون متاسفانه رنگهاي شيميايي جايگزين رنگهاي طبيعي و پشم هاي خارجي بي کيفيت يا پشم دباغي شده داخلي جايگزين پشم خوب گوسفند که در خراسان جنوبي، کرمان و چهارمحال بختياري توليد مي شد، شده است.
احراري اظهار مي کند: بهتر است در توليد فرش به بعد هنري آن توجه بيشتري شود و با پذيرش طرح ها و نقش هاي ايراني و با بکارگيري خلاقيتي که در گذشته بوده است، اين خلاقيت را در چارچوب هويت فرهنگي و هنري تلفيق کرد تا اينکه فرش ايران دوباره مورد توجه قرار گيرد به شرط اينکه دولت کمک نمايد و بخش خصوصي هم نگاه سنتي و کوتاه مدت خود را اصلاح کند.

** لزوم رفع مشکل بيمه قالي بافان در خراسان جنوبي
اين پژوهشگر فرش ادامه مي دهد: افراد براي استمرار بيمه خود ناچار به توليد هستند اما توليد آنها بيانگرهويت، فرهنگ و هنر نيست بلکه عمدتا تابلو فرش يا فرش فله اي يا گره کوري است که اين مساله بيشتر بازار فرش دستباف استان را تهديد مي کند.
وي بيان مي کند: اين کار باعث مي شود که توليد زيادي از فرش روي دست بافنده باقي بماند و بافنده به اجبار براي اينکه بيمه اش قطع نشود، مجبور مي شود دائما محصول ارائه دهد.
وي با تاکيد بر اينکه بايد منابع و امکانات صرف زيرساخت هاي فرش شود مي افزايد: کوچکترين مطلب درباره فرش و نقش و طرح خراسان جنوبي در هيچ جا ثبت نشده که قابل آموزش باشد، هيچ کتاب و جزوه يا مستند 10 دقيقه اي درباره فرش باقدمت اين منطقه توليد نشده است و هيچ منبع مطالعاتي براي نشان دادن سيماي فرش خراسان جنوبي وجود ندارد.
احراري با بيان اينکه در بعد تبليغ فرش بسيار بسيار ضعيف عمل شده است و در هيچ کدام از شبکه هاي تلويزيوني پرمخاطب استان يا ايران يک دقيقه نيز براي فرش ايران تبليغ نمي شود مي افزايد: تقويت زيرساخت هاي فرش، حمايت از طراحان با خلاقيت، توليد مواد اوليه مرغوب، احداث کارگاه هاي نمونه، بيمه بافندگان واقعي از راههاي بازگشت فرش خراسان جنوبي و ديگر نقاط ايران به جايگاه اصلي خود است.

** 10 درصد افزايش توليد فرش دستباف
رئيس اتحاديه فرش دستباف خراسان جنوبي عنوان مي کند: در مدت 12 ماهه سال گذشته 150 هزارمتر مربع فرش دستباف به ارزش تقريبي 50 ميليارد تومان در استان بافته شد.
کاميابي‌مسک با بيان اينکه در اين مدت صادرات فرش دستباف خراسان جنوبي حدود 90 هزارمترمربع بوده است مي افزايد: اين ميزان به ارزش بيش از 10 ميليون دلار بوده که به کشورهاي امارات، ايتاليا و ديگر کشورهاي اروپايي صادر شده است.
رئيس اتحاديه فرش دستباف استان با اشاره به اينکه فرش دستباف خراسان جنوبي نسبت به مدت مشابه سال 94 حدود 10 درصد در توليد افزايش داشت ادامه مي دهد: در بخش صادرات کمتر از 10 درصد افزايش داشته است.
وي با بيان اينکه تخفيف در يارانه براي توليد خواسته مدنظر بافندگان فرش دستباف است اظهار مي کند: در استان خراسان جنوبي به لحاظ وضع خاص اعم از خشکسالي، کم آبي و بيکاري صنعت پا نگرفته و مردم کار ندارند که شاهد روند مهاجرتها از روستا به شهرها هستيم و انتظار ما از رئيس جمهور حفظ اشتغال موجود است.
رئيس اتحاديه فرش دستباف خراسان جنوبي با بيان اينکه بايد به بافندگان فرش دستباف خراسان جنوبي کمک شود خاطرنشان مي کند: چون مواد اوليه و هزينه حمل و نقل افزايش يافته و در حال حاضر رکود حکم فرماست که براي تحول در فرش دستباف استان 4 طرح را در دولت گذشته اعلام کرديم و اگر براي اين طرح‌ها بودجه‌اي تخصيص يابد سبب ارتقا کيفيت فرش دستباف خراسان جنوبي مي‌شود.

** حذف کردن واسطه ها از فرش دستباف
کاميابي‌مسک عنوان مي کند: طرح هاي براي توسعه فرش دستباف در دست داريم که از آن جمله مي توان ايجاد فروشگاه اينترنتي براي سفارش پذيري فرش دستباف، ايجاد فروشگاه توزيع مواد اوليه مرغوب به قيمت تمام شده براي توليدکنندگان، ايجاد آموزشگاه جامع حرف فرش دستباف و راه‌اندازي نمايشگاه دائمي فرش دستباف استان نام برد.
وي با اشاره به اينکه با اجرا شدن اين طرح‌ها دست واسطه‌ها از فرش دستباف قطع مي‌شود ادامه مي دهد: قطع دست واسطه‌ها قيمت واقعي به دست بافندگان فرش دستباف مي‌رسد و ما مي‌توانيم قدرت رقابت در بازار جهاني داشته باشيم و کيفيت فرش دستباف منطقه نيز افزايش مي‌يابد.
رئيس اتحاديه فرش دستباف خراسان جنوبي مي افزايد: در خراسان جنوبي 50 هزار بافنده به صورت تمام وقت، فصلي و پاره وقت مشغول به کار هستند که تمام يا بخشي از هزينه زندگي خود را از اين راه تأمين مي‌کنند.
وي خاطرنشان مي کند بعد از برداشته شدن تحريم در سال گذشته توانسته ايم در زمينه صادرات به کشورهاي اروپايي و آمريکاي قدمهاي مثبتي برداريم.
به گفته «کاميابي مسک» متاسفانه هيچ حمايت مالي و تسهيلاتي از اين بافندگان نمي شود و بايد از اين صنعت سنتي استانم حمايت بيشتري شود.

** حمايت بافندگان فرش دستباف نيازمند توجه همه جانبه مسئولان
با توجه به اينکه بافندگان فرش دستباف از اقشار کم درآمد و ضعيف جامعه محسوب مي شوند و غالب افرادي که در اين حوزه اشتغال دارند اطلاعات کمي دارند، مي طلبد که دستگاه هاي اجرايي ذيربط درباره بيمه اين افراد نهايت همکاري را داشته باشند.
اين هنرمندان با سرپنجه هاي طلايي خود گره هايي را مي بندند که خودشان هم از ارزش آن بي اطلاعند و در واقع به جاي اينکه خودشان را هنرمند بدانند؛ خودشان را نيازمند مي دانند.
اما با توجه به درآمد کم اين هنر؛ اکنون بسياري از افراد اين شغل را رها کرده اند و چه خوب است که مسئولان به جاي ايجاد گره کور در مسير اين هنرمندان؛ زمينه را براي استمرار حضور افراد در اين حرفه فراهم کنند.