چاپ

خراسان آنلاین - مشهد- میراث معنوی به عنوان یکی از مهمترین مواریث هویت بخش جامعه بشری، مورد توجه جوامع و سازمانهای بین المللی قرار گرفته است، اما برخی از دولتها می کوشند با مصادره شخصیت هایی که ریشه در فرهنگ ایرانی - اسلامی داشته اند، برای خود میراثی دست و پا و شناسنامه ای جعل کنند.
ابن سینا، فارابی، نظامی و مولانا از شناخته شده ترین مظاهر میراث فرهنگی ایرانی - اسلامی هستند که هم اکنون کشورهایی دیگر دست روی آنان گذاشته و آنها را به نام خود ثبت و ضبط کرده اند.
در این میان خواجه نظام الملک توسی، وزیر دانشمند و سیاستمدار هوشمند ایرانی در دوره سلجوقیان، مبدع ساخت مدارس مشهور نظامیه، که خدمات شایانی برای حفظ و نگاهداشت فرهنگ ایرانی و تداوم آن داشته نیز از این تعرض در امان نمانده و دولت ترکیه به بهانه وزارت وی در دستگاه سلسله ترک تبار سلجوقی، درصدد برآمده که این اندیشمند و سیاستمدار بزرگ سرزمین پارس را ترک جلوه داده و به نام خود سند بزند.
برای جلوگیری از دست اندازی دیگر ممالک به مفاخر علمی و ادبی ایران زمین و تملک آنان، مجامع و مراکز دانشگاهی وظیفه خطیرتری دارند که نباید از آن غافل شوند.
بر این اساس دانشگاه فردوسی مشهد، به عنوان قطب دانشگاهی شمالشرق کشور آستین همت بالا زده و گروه علوم سیاسی این دانشگاه با پایمردی کم نظیر، برای بزرگداشت هزارمین سال تولد این نابغه ایرانی، برپایی هزاره خواجه نظام الملک توسی را در پاییز امسال برنامه ریزی کرده است.
دبیر اجرایی همایش هزاره خواجه نظام الملک توسی در این خصوص گفت: حکایت روابط بین الملل در دوران کنونی حکایت خانقاهی است که همه رندان عالم در آن جمعند ولی ما با سادگی نمی دانیم که در این بازار چگونه منافع خود را حفظ کنیم، این است که گاه منافع ما را می برند و ما هم کف زنان با آنان همراهی می کنیم.
دکتر محمدجواد رنجکش افزود: چند سال پیش دولت تاجیکستان تلاشی برای دائمی شدن همایش فارابی کرد با این عنوان که محل تولد فارابی در تاجیکستان کنونی بوده است و دولت آذربایجان قصد آن کرد که سنت نوروز را در یونسکو به نام خود ثبت کند و نیز پیشنهاد ثبت جنگل های هیرکانی را داد که بعد از بررسی مشخص شد که 80 درصد این جنگلها، مربوط به دوره ژوراسیک، در اختیار ایران است و جلو این کار گرفته شد.
وی ادامه داد: دولت ترکیه هم که چند سال است با عنوان مجلس "وجد و سماع" و دیگر عناوین مولانا جلال الدین محمد بلخی رومی را مصادره کرده است و حال نوبت خواجه نظام الملک توسی، وزیر ایرانی سلجوقیان رسیده که ترکها قصد مصادره اش را دارند.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: این، یک واقعیت است که امروزه پیشرفت، فقط مرهون سرمایه مادی نیست و دنیای امروز سرمایه مهم تری می خواهد و آن سرمایه نمادین است که از طریق تصویر مطلوبی که دولتها از خود خلق می کنند ایجاد می شود و بن مایه آن مفاخر علمی، فرهنگی و هنری اند.
رنجکش افزود: اگر کشوری این مفاخر را نداشته باشد به درونمایه کشورهای دیگر دست درازی می کند، امری که هم اکنون دولت ترکیه با تلاش برای راه اندازی هزاره خواجه نظام الملک توسی و صرف هزینه ای بسیار گزاف به دنبال آن است.
* نقش بی بدیل خواجه نظام الملک توسی در حفظ هویت ایرانی
دیگر عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص این سیاستمدار و اندیشمند ایرانی گفت: هویت ایرانی باعث شناخت ما از کیستی خودمان در مقابل دیگری می شود و خواجه نظام الملک در راستای حفظ و بازآفرینی هویت ایرانی تلاش بسیاری کرده است به خصوص بعد از اتفاقی که با خلق شاهنامه افتاد.
دکتر سیدحسین اطهری افزود: هویت را باید با آداب، رسوم و سنتها تداوم بخشید که معمولا به حفظ هویت از این منظر پرداخته می شود اما کار خواجه نظام الملک این است که از منظر اندیشه سیاسی وارد حفظ هویت ایرانی می شود.
وی ادامه داد: کاری که خواجه نظام الملک توسی در این عرصه کرد آن بود که در اندیشه سیاسی، ساختارها و سازواره های اندیشه ایرانی و حکمرانی ایرانی را به عنوان یک امر هویتی وارد دنیای پسااسلام کرد.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: خواجه برای انجام این کار به دو عنصر تمدن ایرانی خیلی اهمیت داد که یکی "شهریار فرهمند" و دیگری "نظم کیهانی" بود که از ایران باستان به ارث رسیده و شهریار بر اساس آن می تواند حکمرانی کند.
اطهری افزود: این سنت از ایران به اسلام هم نفوذ پیدا کرد و ایرانیان حفظ فرهمندی را در اندیشه های اسلامی در قالب مفهوم "ولایت" حفظ کردند، به عبارتی مفهوم ولایت پذیری شکلی از فرهمندی ایران باستان است و با ورود اندیشه ایرانشهری به دنیای اسلام و جهان تشیع، این مساله مطرح شد که ائمه (ع) باید فرهمند باشند.
* خواجه نظام الملک و دیوانسالاری ایرانی
عضو گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد نیز در این خصوص گفت: تاریخ ایران و هویت ایرانی با همه فراز و نشیبهایش از یک تداوم و استمرار برخوردار بوده است و این ایرانی بودن و هویت ایرانی بدنه و ساختاری است که در طول چند هزار سال ادامه یافته است.
دکتر جواد عباسی افزود: یکی از ستونها و رشته های محکم و پایه های این تداوم ایران ، ایرانی بودن و هویت ایرانی بحث دیوانسالاری و وزارت مصادیق آن است که از بزرگمهر حکیم آغاز شده و با خواجه نظام الملک توسی و خواجه رشید الدین و حتی محمدعلی فروغی در دوران معاصر ادامه می باید.
وی ادامه داد: در این میان، خواجه نظام الملک توسی با ساخت مدارس نظامیه، دیوان سالارانی تربیت کرد که به تداوم این رشته و اداره جامعه ایرانی و از هم نپاشیدن آن کمک کردند که خود از زاویه ای دیگر قابل تامل است.
این استاد دانشگاه گفت: وقتی مغولها به ایران حمله کردند، نخستین خاندان هایی که وارد دستگاه آنها شدند خاندان ایرانی جوینی و بعد رشید الدین بودند که نسلهای بعدی تربیت شدگان همان نظامیه ها هستند که از دل نظام سلجوقی برآمده و بعد مغولها از آنها استفاده کردند و این امر موجب شد که رشته هویت و موجودیت ایران گسسته نشود و به دوره بعد منتقل شده و تاریخ ایران ادامه یابد.
عباسی افزود: باید سیر دیوانسالاری ایرانی و نمادهای برجسته آن مثل خواجه نظام الملک توسی و پیوندهای تاریخی این خاندانهای دیوانسالار را با یکدیگر دید و حتی نظر بر این است که خود اینها هم میراث دوران ایران باستان هستند و چه بسا بشود ریشه های این دیوانسالاری را با ایران باستان هم برقرار کرد.
وی ادامه داد: رابطه معناداری بین ثبات، تداوم و قوت فرهنگ ایرانی با دورانی که دیوانسالاری کارآمدی در ایران وجود داشته برقرار است به گونه ای که اگر خاندان جوینی و خاندان رشیدی و حتی سعد الدوله یهودی را از تاریخ دوره مغول بیرون بکشیم خیلی از دستاوردها و بازسازیهای این دوره از بین می رود.
باید تلاشهای اندیشه ورزانه ای چون برگزاری همایش هزاره خواجه نظام الملک توسی را در دانشگاه فردوسی مشهد قدر دانست و به برگزاری آن کمک کرد تا در زمانه ای که هویت ایرانی در معرض تهاجم هویت غربی قرار گرفته، به سامان و قرار برسد.