چاپ

پیام خراسان - بیرجند - هم مرزی استان خراسان جنوبی با افغانستان به عنوان کشوری در مسیر توسعه که نیازمند واردات مواد و محصولات مورد نیاز خود است و قرار گرفتن آن در مسیر کریدور شمال - جنوب، فرصتی بی نظیر را برای توسعه تجارت فراهم کرده است.
اقتصاد نواحی مرزی شاخص اصلی در برقراری ارتباط بین کشورهای همسایه و نیز امرار معاش مردم مرزنشین است و از این طریق مردم ساکن در نواحی مرزی و کشورهای همسایه می توانند در کنار هم و با هم از فرصت ها و منابع مشترک استفاده کنند و این امر می تواند منجر به دوستی و تفاهم طرفین، امنیت، رونق اقتصادی، توسعه، ایجاد فرصت های شغلی و شکل گیری یک نوع مزیت نسبی در مناطق مرزی شود.
به ‌منظور ایجاد زیرساخت های توسعه تجارت خارجی به عنوان مولد رشد اقتصادی در منطقه شرق کشور، نیاز به اجرای سیاست های اقتصادی دقیق و بررسی علمی تمامی جنبه های تئوریک و ارزیابی عملکرد نهادهای اقتصادی موثر در توسعه تجارت و برخورد با چالش های اقتصادی است.
به دلیل وجود عوامل درونی و بیرونی موثر هنوز صادرات خراسان جنوبی نتوانسته است جایگاه واقعی خود را پیدا کند، در این خصوص شناخت فرصت های بازرگانی و تجاری کشورهای همسایه به ویژه کشور افغانستان می تواند کمک شایانی در توسعه تجارت کند و نیز با اطلاع رسانی دقیق و به موقع می توان تهدیدهای منطقه ای از قبیل تحریم را به فرصت های تجاری مطلوب تبدیل کرد.
پس عارضه یابی وضعیت موجود تجارت خارجی خراسان جنوبی با افغانستان و ارایه راهکارهای بهبود در زمینه هایی چون تحلیل زنجیره ارزش و ایجاد خوشه صنعتی فرآوری محصولات کشاورزی وارداتی از افغانستان و ضرورت توسعه نهادی در تجارت ضروری است که در این گزارش به دنبال راهکارهای علمی از سوی دانشگاهیان هستیم.
** توسعه تجارت خارجی، استراتژی راهبردی خراسان جنوبی
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی بیرجند گفت: در حال حاضر یکی از استراتژی های مهم در توسعه خراسان جنوبی، توسعه تجارت خارجی است که همواره در برنامه های توسعه اقتصادی مورد تاکید قرار گرفته است.
اسماعیل هداوندی، افزود: صادرات یکی از مهم ترین منابع درآمد ارزی محسوب می شود که در بعضی از کشورها به فرآیند پیچیده ای تبدیل شده است و نیازمند اتخاذ سیاست های بلند مدت صحیحی است که بتواند بازار خارجی را به طور مداوم در دست داشته باشد.
وی ادامه داد: با توجه به همجواری خراسان جنوبی با کشور افغانستان و وجود ظرفیت های بالقوه در خصوص تجارت خارجی و فرصت های پیش روی استان، متاسفانه تاکنون توفیق چندانی در کسب منافع مناسب از این حوزه حاصل نشده است.
وی نبود سند راهبردی و تمرکز بر راهکارهای موقت و کوتاه مدت، نبود تعریف مناسبی از سیستم تجارت خارجی، موجود نبودن درک مناسبی از مزیت های نسبی استان در صادرات و نبود شناخت دقیق از بازارهای هدف را از مهمترین دلایلی عنوان کرد که می تواند در خصوص این عدم توفیق مد نظر قرار گیرد.
هداوندی با بیان اینکه تجارت خارجی ایران با صادرات تک محصولی و وابستگی شدید اقتصاد آن به درآمدهای ارزی حاصل از صدور نفت شناخته می شود، افزود: در این راستا افزایش سیاست صادرات غیرنفتی، شناخت محصولات و فعالیت های تولیدی کشور که شرایط لازم برای نفوذ در بازارهای جهانی را دارا باشند، امری ضروری به نظر می رسد.
وی خارج شدن ساختار فعلی اقتصاد کشور از حالت نامتوازن، مشخص شدن اقدامات صادراتی مزیت دار، شناخته شدن بازارهای بالقوه صادراتی به لحاظ پتانسیل وارداتی برای هر محصول خاص و مورد حمایت قرار گرفتن صادرات توسط دولت را از مهمترین راه های نیل به این اهداف بیان کرد.
** وضعیت اقتصادی افغانستان، پتانسیل ها، فرصت ها و تهدیدها
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی بیرجند، گفت: سنتی بودن اقتصاد افغانستان و اقتصادی مبتنی بر کشاورزی و دامپروری، فرصت مناسبی را برای استان خراسان جنوبی برای بهره برداری از مواد اولیه ارزان، فرآوری در داخل، صادرات مجدد به افغانستان و کشورهای دیگر قرار می دهد که می توان با برنامه ریزی مناسب از آن استفاده کرد.
وی ادامه داد: در یک بررسی انجام شده واردات مواد اولیه از افغانستان توسط ایران ( از طریق خراسان جنوبی) و استفاده از آن ها برای فرآوری، می تواند ارزش افزوده فراوانی برای استان ایجاد کند.
وی تاکید کرد: پس باید نگاه دولت به واردات از افغانستان تغییر کرده و اجازه واردات بسیاری از اقلام فوق و فرآوری آنها را در واحدهای مستقر استان صادر کند.
هداوندی اظهار داشت: توجه به توسعه زیرساخت ها و نبود توان فنی و مهندسی بومی زمینه مناسبی را برای صادرات این خدمات فراهم کرده که این بخش در حال حاضر بسیار مورد توجه دولت افغانستان است.
وی با بیان اینکه زمان مناسبی است که در بخش خدمات، از بازار پر رقابت داخل استان کمی خارج شده و فضای کار در افغانستان را نیز مورد بررسی قرار دهیم، تصریح کرد: یکی از اولویت های دولت افغانستان تغییر جهت تقاضا برای واردات به سمت تولید داخلی است خصوصا در حوزه هایی که پتانسیل های داخلی برای عرضه وجود دارد.
به گفته وی نیاز افغانستان به نوسازی زیرساخت های خود که در نتیجه سالیان طولانی جنگ داخلی تضعیف شده، فرصت های کسب و کار خوبی را فراهم ساخته است.
هداوندی ادامه داد: فرصت های فوق بایستی در ارتباط با سازمان های نظامی و موسسات مالی بین المللی از جمله بانک جهانی و بانک توسعه آسیایی که در قالب کمک های بلاعوض تامین مالی پروژه های فوق را انجام می دهند مورد بهره برداری قرار گیرند، بنابراین رصد برنامه های موسسات فوق می تواند پتانسیل های مناسبی را فراهم کند.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی بیرجند یادآور شد: با توجه به کاهش حضور نظامی آمریکا و کشورهای هم پیمان و همچنین کاهش کمک های مالی بین المللی برای تامین مالی پروژه ها در افغانستان، بخش مهمی از فرصت های کسب و کار در افغانستان در بخش خصوصی و پروژه های دولتی یافت می شود و بنابراین بایستی ارتباط سیستماتیک با بخش خصوصی افغانستان برقرار کند.
به گفته این استاد دانشگاه، اقتصاد امنیت افغانستان تقاضای مناسبی را برای کالاها و خدمات، تجهیزات و تعمیر و نگهداری تجهیزات نظامی ارتش و پلیس افغانستان ایجاد کرده است که می تواند مورد توجه قرار گیرد.
هداوندی اضافه کرد: کشاورزی همچنان یک محرک بازار قوی با فرصت هایی در زمینه خرید و فروش، توزیع و زیرساخت کشاورزی است و صادرات محصولات تازه کشاورزی افغانستان 6 درصد حجم تجارت افغانستان را تشکیل می دهد که به دلیل نبود زیرساخت های فرآوری محصولات کشاورزی از جمله سردخانه ها و انبارهای استاندارد باید از این فرصت مناسب برای صادرات خدمات فنی به افغانستان تلاش کرد.
** بهبود عملکرد تجارت خارجی استان خراسان جنوبی
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی بیرجند، گفت: استفاده از فرصت همکاری مشترک با منطقه آزاد چابهار و معرفی منطقه ویژه اقتصادی بیرجند به عنوان مکمل منطقه آزاد چابهار برای تجارت با کشورهای افغانستان و آسیای میانه (CIS) ضروری است که باید مد نظر قرار گیرد.
محسن صفاریان، افزود: با ارتباط سیستماتیک میان منطقه ویژه اقتصادی بیرجند و مرکز خدمات سرمایه گذاری استان و سایر دستگاه های مرتبط، شاهد تسهیل ورود و اقامت تجار خارجی به استان خواهیم بود.
وی اضافه کرد: همچنین طراحی مکانیزم سپرده گذاری سرمایه گذار برای اخذ اقامت در کشور نیز بایستی توسط مرکز خدمات سرمایه گذاری انجام شود که باید ساز و کار اجرایی آن را فراهم آورد.
وی یادآور شد: با این روند بازارچه های مرزی استان با ارایه سهم مرزنشینان خصوصا در فروش سوخت و از مبادلات مرزی اتفاق خواهد افتاد و با این امر سود ناشی از تجارت خارجی استان نصیب مردم استان هم می شود.
صفاریان تصریح کرد: افغانستان یکی از تولیدکنندگان عمده میوه و خشکبار در منطقه و از مزیت صادراتی نیز برخوردار است که بایستی مورد توجه استان خراسان جنوبی قرار گیرد.
به گفته این استاد دانشگاه، برای زنجیره ارزش تولید خشکبار و میوه های خشک افغانستان باید در هر بخش زنجیره ارزش مشخص کنیم تا از مزیت های این بخش بهره منده شویم.
وی اظهار داشت: در این ارتباط خراسان جنوبی را می توان نمونه مناسبی از یک بازار نو ظهور در رابطه تجارت با افغانستان درنظر گرفت که بسیاری از نهادهای واسطه ای لازم برای تسهیل مبادلات تجاری میان تجار ایران و افغانستان در آن وجود ندارد و یا کارکرد ضعیفی دارد.
وی توصیه کرد: برای تحقق این مهم می توان با ارایه مشاوره های اقتصادی به تجار ایرانی گامی موثر در این زمینه برداشت.
** شکوفایی اقتصادی با راه اندازی توریسم سلامت
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی بیرجند با بیان اینکه راه اندازی توریسم سلامت در استان با هدف گیری افغانستان و تاسیس درمانگاه های مرزی برای ارایه خدمات درمانی و دارویی به مردم افغانستان نقش موثری در بهبود عملکرد تجاری خواهد داشت، افزود: این گزینه به عنوان یکی از مهمترین راهکارهای بهبود عملکرد باید مورد توجه قرار گیرد.
وی ادامه داد: با توجه به نبود تعریف فرآیندی مناسب برای جذب توریسم سلامت از افغانستان، هم اکنون برای صدور ویزا از سوی ایران زمان زیادی صرف می شود.
صفاریان اظهار داشت: توسعه توریسم درمانی در ایران می تواند به سود 2 کشور همسایه ایران و افغانستان باشد و به نظر می رسد که هدف استان باید فعالسازی گردشگری درمانی برای مردم افغانستان خصوصا غرب افغانستان و استفاده از ظرفیت بیمارستان های مجهز در شهر بیرجند باشد.
وی در ادامه تنظیم چارچوب مشخص توریسم سلامت، تاسیس پردیس بین الملل در منطقه ویژه اقتصادی بیرجند برای دانشجویان افغان و راه اندازی فروشگاه های بزرگ خرده فروشی با حضور برندهای ایرانی در بازارچه مرزی ماهیرود را از دیگر راهکارهای بهبود عملکرد توسعه تجاری با کشور افغانستان خصوصا از مرز خراسان جنوبی بیان کرد.
خراسان جنوبی با 151 هزار کیلومتر مربع مساحت و 460 کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارای ظرفیت های منحصر به فرد در توسعه تجارت خارجی با این کشور است.