بزرگنمايي:

خراسان آنلاین - مشهد- ایرنا- تامین آب کلانشهر مشهد با سه و نیم میلیون نفر جمعیت ثابت و 27 میلیون زائر و مسافری که سالانه از داخل و خارج به این شهر سفر می کنند همواره به عنوان یکی از دغدغه های مسئولان در سطح ملی مطرح بوده است.
تداوم 17 ساله پدیده خشکسالی در خراسان رضوی، وضعیت بحرانی دشت مشهد، افت یک متری سطح آبهای زیرزمینی در این استان و افزایش سالانه نیاز آبی چالشهای پیش روی مسئولان در تامین آب دومین کلانشهر مذهبی جهان به شمار می روند.
نیاز آبی کنونی کلانشهر مشهد 260 میلیون مترمکعب در سال است که توسط 420 حلقه چاه و سدهای دوستی، طرق، کارده، ارداک، قناتهای امامیه، قاسم آباد و چشمه اندرخ تامین می شود.
سد دوستی مشترک بین ایران و ترکمنستان که اوایل دهه 1380 بهره برداری شد در ابتدا حدود 70 درصد نیاز آبی شهر مشهد را تامین می کرد اما بخاطر خشکسالی و محدودیتهای آب بالادست سهم آن در تامین آب مشهد طی سالهای گذشته رو به کاهش رفته و اکنون کمتر از 40 درصدی در تامین آب این کلانشهر سهم دارد.
انتقال آب از ارتفاعات هزارمسجد در شمال خراسان رضوی به عنوان یکی از راههای کمک به تامین آب مشهد در سالهای اخیر مورد توجه جدی مسئولان قرار گرفته اما با مخالفتهایی همراه است.
ظرف هفته های اخیر پویشی در مخالفت با انتقال آب از هزارمسجد شکل گرفته که شعار آن این است "ما را در پیشگیری از بروز یک فاجعۀ اجتماعی و زیست محیطی در منطقۀ هزار مسجد".
* ایران طی 100 سال از منابع آبی هزارمسجد بهره نبرده است
معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: طرح بهره برداری بهینه از منابع آبهای هزارمسجد از برنامه هایی است که جهت ساماندهی آبهای مرزی رها شده در رودخانه های اطراف در شمال این استان اجرا خواهد شد.
علیرضا طاهری افزود: کوههای هزارمسجد ادامه رشته کوه البرز شرقی است در قسمت شمال آن شهرهای کلات و درگز و روستاهای اطراف قرار دارند. در طرف دیگر آن رودخانه هایی است که از چشمه های منطقه و سیلاب بارندگی پر آب شده و از طریق شیب کوهها پایین آمده و به کشور همجوار ترکمنستان وارد می شود.
وی بر لزوم پایبندی به معاهدات و پروتکلهای حوزه های آبی تاکید و بیان کرد: بخشی از آب این رودخانه ها متعلق به ایران است اما ظرف 100 سال گذشته سهم کمی از آن مورد استفاده کشورمان قرار گرفته است.
معاون شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی این رودخانه ها را شامل درونگر، شورکال، زنگلانلو، تیرگان، لائین، ایده لیگ، کلات، قره تیکان، چهچهه و چهل کمان برشمرد که بخشی از آب آنها ناشی از چشمه سارها و بخشی ناشی از سیلاب و ذوب برف است.
وی ادامه داد: بهره برداری بهینه از منابع آبی هزارمسجد شامل 11 طرح است. انتقال آب از کلات به مشهد یکی از این طرحها به شمار می رود.
طاهری گفت: طرح بهره برداری بهینه منابع آبی هزار مسجد شامل زیر پروژه هایی نظیر سد خاکی لطف آباد، سد تیرگان، سد خاکی کلات، خط انتقال و تصفیه خانه آب شرب درگز، بند انحرافی رودخانه درونگر و آب بندانهای ایدلیک و لائین است.
* ساماندهی 70 میلیون مترمکعب آب رها شده در رودخانه ها
معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی در ادامه گفت: اجرای طرح بهره برداری بهینه منابع آبی هزار مسجد در مجموع 70 میلیون مترمکعب آب رها شده را ساماندهی می کند که 36 میلیون مترمکعب آن برای مشهد و بقیه در مناطق درگز، کلات و روستاهای اطراف مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
وی افزود: در قالب مطالعات سه ساله مسائل زیست محیطی و کشاورزی اجرای این طرح با حضور مسئولان شهرستانهای کلات و درگز مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این طرح فواید مختلفی را برای منطقه بدنبال دارد که تامین کمبود آب تابستانه کشاورزی از آن جمله است.
طاهری ادامه داد: مردم بدانند ما فقط مسئول تامین آب شهر مشهد نیستم بلکه مسئول آب کل استان خراسان رضوی هستیم لذا تامین آب شرب و صنعت منطقه کلات و درگز نیز بر عهده ما است.
* کاهش 30 درصدی سهم آب سد دوستی
معاون شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی گفت: برای تامین آب کلانشهر مشهد که همواره دغدغه وزارت نیرو بوده راهکارهای مختلفی دنبال شده است. با توجه به وضعیت بحرانی دشت مشهد اکنون وقت آن است که از جای دیگر آب به مشهد انتقال یابد.
وی افزود: هم اکنون 55 درصد آب مشهد از طریق چاهها و بقیه از سدهای دوستی، طرق، ارداک و کارده تامین می شود.
طاهری طول خط انتقال آب از کوههای هزارمسجد را به مشهد 147 کیلومتر ذکر و بیان کرد: موافقتهای اجرای طرح صورت گرفته و منتظر ردیف بودجه برای اجرا هستیم که در صورت تخصیص اعتبارات لازم این طرح طی سه سال عملیاتی خواهد شد.
وی کل هزینه اجرای طرح را 16 هزار میلیارد ریال عنوان کرد که بیش از 10 هزار میلیارد ریال از هزینه پیش بینی شده مربوط به پروژه انتقال آب از هزارمسجد به مشهد است.
* تبعات زیست محیطی انتقال آب از هزار مسجد
یکی از فعالان محیط زیست شهرستان کلات نیز به خبرنگار ایرنا گفت: ادامۀ سیاستهای نادرست و اصرار بر اجرای طرحهای انتقال آب بین حوزه ای به جای مدیریت تقاضا و مصرف از دلایل مخالفت کارشناسان، مردم منطقه و تشکلهای زیست محیطی برای انتقال آب از رودخانه های هزارمسجد به مشهد است.
اسماعیل باقریان افزود: با سرمایه گذاری کافی و کارآمد در طرحهای بازچرخانی و مدیریت پساب در مشهد می توان نیازهای آبی این شهر را تامین کرد و دیگر نیاز به انتقال آب بین حوزه ای نخواهد بود.
وی اجرای طرح انتقال آب را موجب ایجاد نارضایتی در جوامع بومی منطقه عنوان و بیان کرد: هزینه های سرسام آور طرح از جمله تامین برق برای ایستگاههای پمپاژ، عدم قطعیت در برآوردهای میزان آب قابل انتقال، تخریب منطقه حفاظت شده در مسیر انتقال و تخریب گسترده و غیرقابل جبران جنگلهای ارس و زیستگاههای حیات وحش در زمان ساخت کانالها و سازه های پروژه از دیگر دلایل مخالفت با انتقال آب از هزارمسجد است.
* مشکل دولت در تامین هزینه طرح انتقال آب از هزارمسجد
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی نیز گفت: طرح انتقال آب کوههای هزارمسجد از طرف وزارت نیرو مطرح شده تا بتواند بخشی از آبهای مازاد منطقه را که حتی مقداری از آن از مرزهای شمالی کشور خارج می شود به مشهد منتقل تا برای تامین آب شرب مصرف شود.
حجت الاسلام نصرالله پژمانفر افزود: این میزان آب که حدود 40 میلیون مترمکعب در سال آورد می شود می تواند تنها بخشی از نیازهای شهر مشهد را تامین کند و اجرای آن ممکن است تبعاتی نیز داشته باشد.
وی ادامه داد: مخالف انتقال آب به مشهد ازسایر مناطق نیستیم چنانچه طرحهای دیگری نیز از جمله تامین آب از کشورهای همسایه، انتقال آب دریای عمان و مازندران نیز مطرح شده است.
این نماینده مجلس به بودجه چند هزار میلیارد تومانی طرح اشاره و بیان کرد: با توجه به شرایط کنونی دولت تامین این بودجه امکانپذیر نیست و اجرای طرح با مشکل مواجه می شود.
وی گفت: در حوزه آب نگرانیهای زیادی وجود دارد که نیازمند برنامه واضح و شفاف است و باید در درازمدت به فکر تامین آب شرب مشهد بود.
تلاشهای خبرنگار ما برای گفت و گو و دریافت نظرات مسئولان شهرستان درگز شامل عبدالله حاتمیان نماینده مردم درگز در مجلس شورای اسلامی و مرتضی حمیدی فرماندار این شهر بی نتیجه ماند.
خراسان رضوی یکی از بحرانی ترین استانهای کشور به لحاظ افت آبهای زیرزمینی است بطوری که منابع زیرزمینی این استان با کسری مخزن یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعبی در سال مواجه است. این در حالی است که چاهها و منابع زیرزمینی سهم 80 درصدی در تامین آب آشامیدنی استان 6 میلیون و 400 هزار نفری خراسان رضوی دارند.
رشته کوه هزارمسجد که امتداد آن از شمال غرب به سمت جنوب شرق است منطقه کلات نادری را در دامنه سرسبز شمالی، دشت قره قوم ترکمنستان را در کوهپایه شمالی، شهرستان درگز را در شمال غربی و دشت مشهد را در جنوب خود دارد.
هزارمسجد در شمال خراسان مرزی طبیعی است که دشت هموار مشهد را از صحرای سرد و خشک قراقوم جدا می‌کند. بلندترین نقطه این رشته کوه "قله هزارمسجد" با ارتفاع 3140 متر در شمال غرب مشهد قرار دارد.
خبرنگاران: مریم انجیدنی و ناصر اسدزاده **انتشار: حسین کریم زاده
3027/3221/1858