بزرگنمايي:

خراسان آنلاین - مشهد- ایرنا- سیاه چادربافی هنرصنعتی ارزشمند با سابقه ای نزدیک به قدمت زندگی عشایری و کوچ نشینی امروزه به حاشیه رفته و در اغلب مناطق به خصوص شهرستانهایی که بیشتر با عشایر سر و کار دارند به فراموشی سپرده شده است.
سیاه چادر دست بافته ای بسیار ساده با موی بز است که در سقف و دیوارهای چادر عشایر کاربرد دارد. ماده اولیه و مهم مورد نیاز برای بافت سیاه چادر موی بز است که از رنگ سیاه زاغ آن استفاده می شود. علت بافت همیشگی سیاه چادرها از موی بز چند ویژگی مهم این مو است که مهمترین آن خاصیت بسیار مطلوب موی بز برای مقاومت در برابر رطوبت در مواقع بارندگی است زیرا آب باران از جداره آن عبور نمی کند.
در دسترس بودن و ارزانی دومین ویژگی این ماده اولیه اصلی و سومین خاصیت، سبک بودن موی بز است بنابراین سیاه چادر نسبت به چادرهای برزنتی مدرن نیز امکان جمع آوری و حمل راحتتری دارد. تابستان در روزهای آفتابی نیز استراحت کردن در زیر سیاه چادرها لذتبخش و لطفی منحصربفرد دارد.
* سیاه چادر سقفی برای دل روشن عشایر
سیاه چادر در حقیقت سقف و به تعبیری خانه عشایر است. خانه ای که گرچه به رنگ سیاه است اما هنر بافت و ساخت آن از دل روشن و دست توانای زنان و مردان عشایر بر می آید و مشارکت جمعی در بافت آن نشانگر دل دریایی عشایر این مرز و بوم است.
نام مسکن عشایر "آلاچیق" است که از دو بخش تشکیل می‌شود. بخش بالایی چادریا سقف آن سیاه ‌چادر نام دارد و از موی بز بافته می‌شود. بخش دیگر دیواره جانبی است که چیق یا چیت نام دارد و از ترکیبی از نی و موی بز است.
مراحل پاکیزه سازی و ریسندگی موی بز برای بافت سیاه چادر توسط مردان و زنان بومی و عشایر انجام می شود و بیشترین محصول تولیدی این رشته تخته های سیاه چادر است که برای تهیه چادر عشایری با اندازه های مختلف بافته می شود.
طول تقریبی هر تخته سیاه چادر هشت تا 10 متر و عرض آن یک متر است. چادر عشایر از دوخته شدن چند تخته سیاه چادر تهیه می شود. اصل سیاه چادر ساده و به رنگ سیاه است اما برخی افراد برای ایجاد تمایز بین سیاه چادر خود در حین بافت بر روی این تخته ها با نخ سفید پنبه ای نقشهای ساده ای ایجاد می کنند.
هم اینک بافت سیاه چادر توسط خود عشایر در خراسان انجام می شود و کارگاههای بافت آن در شهرستانهایی که میزبان عشایر هستند به تعطیلی رفته و در حقیقت رشته سیاه چادر بافی رو به فراموشی است.
احیای این هنر قدیمی از ضرورتهایی است که همانند سایر رشته های صنایع دستی هنر سیاه چادر بافی به شدت به آن نیازمند است.
هنرها و صنایع دستی یادگار و نمادی از تاریخ، قومیت و هویت هر قوم و منطقه هستند که نوع، مواد اولیه، کاربرد و نحوه ساخت آن با سبک زندگی مردم آن منطقه در ارتباط نزدیک و تنگاتنگ می باشد. ماندگاری این هنرها به دو اصل مربوط است که مهمترین آن وجود هنرمندان و سپس تقاضا و مصرف از سوی مردم است.
خاموش شدن یک به یک هنرمندان صنایع دستی در یک رشته و فقدان تمایل نسلهای بعد برای اشتغال در آن زمینه و هنر در کنار صنعتی شدن زندگی شهر و لوکس شدن اسباب و لوازم مصرفی و غیرکاربردی شدن برخی محصولات هنری و دستی از جمله عواملی هستند که مرگ یا فراموشی برخی هنرهای دستی را رقم زده است.
* حمایت از صنایع دستی در خطر نابودی
معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: رشته هایی مانند رشته سیاه چادر بافی هنری قدیمی در میان عشایر تمام کشور محسوب می شود و گرچه بازندگی عشایر عجین شده اما حمایت از آن و جلوگیری از نابودی و فراموشی و جایگزینی آن با دیگر تولیدات امری ضروری است.
محمد مطیع افزود: در شهرستانهایی مانند کلات که تاریخچه دیرینه دربافت سیاه چادر داشته اند اقدام به اجرای برنامه حمایتی و احیاء هنر سیاه چادر بافی شده است.
وی ادامه داد: برای ماندگاری و حمایت از هنرهای دستی که منسوخ شده و یا در شرف منسوخ شدن هستند برنامه ها و ایده های نوینی به سازمان میراث فرهنگی در تهران اعلام شده است که البته نمی توان تا قطعی شدن این برنامه ها به آنها اشاره کرد.
معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: ترویج و آموزش این هنرها در بین نسل جوان و ایجاد و تقویت علاقه مندی آنان به فعالیت در این عرصه از جمله راهکارهای پیش رو طی چند سال اخیر به منظور حفاظت و ماندگاری هنر تولید و ساخت صنایع دستی است.
وی افزود: با هدف حمایت از رشته ها و هنرهای دستی منسوخ شده و یا در شرف فراموشی، این رشته ها باید تحت حمایت دولت و بهره مند از یارانه باشند که این موضوع نیز در حال پیگیری است.
مطیع ادامه داد: تعیین کاربری و موارد مصرف جدید برای سیاه چادربافی می تواند گشایشی برای ترویج دوباره این هنر باشد که از جمله موارد مصرف آن می توان استفاده از سیاه چادر در باغها، مراکز تفریحی و مراسم مختلف به عنوان سقف و یا پوشش باشد که البته این یکی از کاربریهای جدید این محصول است.
* احیا رشته سیاه چادر بافی در کلات
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کلات نیز گفت: یکی از مهمترین رشته های صنایع دستی این شهرستان که در گذشته حدود 80 نفر از هنرمندان به صورت کارگاهی در آن مشغول فعالیت بودند سیاه چادربافی بود که با ورود چادرهای جدید به بازار در سالیان گذشته این رشته منسوخ شده بود.
شعبانعلی فرهمند افزود: آخرین کارگاه سیاه چادر بافی حدود 10 سال پیش تعطیل شد. با پیگیریهای صورت گرفته وهمکاری دهیاری و شورای اسلامی روستای " گرو" و پرداخت تسهیلات از محل مشاغل خانگی هم اینک این رشته جانی دوباره گرفته و یک کارگاه سیاه چادربافی در قالب پشتیبان فعالیت خود را در همین روستا آغاز کرده است.
وی ادامه داد: پیش بینی می شود فعالیت این کارگاه آغازی باشد بر رونق دوباره این رشته صنایع دستی گرچه سیاه چادرها در گذشته فقط در زندگی دامداری و عشایری مورد استفاده قرار می گرفت اما امروزه غیر از کاربرد گذشته خود جنبه کالای لوکس هم پیدا کرده و در باغها و ویلاها نیز از آن برای پذیرایی میهمانان ویژه و در نمایشگاهها استفاده می شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کلات گفت: باید فرهنگ سازی برای ترویج این هنر جذاب و کاربردی و محصول مفید آن در سطح جامعه و میان نسل جوان انجام شود.
وی افزود: هنر سیاه چادربافی سودمند، مفید بوده و کاربریهای متفاوتی می تواند برایش تعریف شود. این هنر به دلیل استفاده در زندگی عشایری و از میان رفتن هنرمندان بافنده آن به انزوا رفته و قبل از فراموشی کامل آن باید بیش از پیش مورد حمایت قرار گیرد.
خبرنگار: آرزو جاودانی **انتشار: حسین کریم زاده
7496/1858