بزرگنمايي:

خراسان انلاين- محدوده شهر تاريخي بلقيس که درواقع اسفراين کهن محسوب مي‌شود قدمتي حدود چهار هزار سال دارد و در سه کيلومتري جنوب غرب شهر کنوني اسفراين قرارگرفته 180 هکتار وسعت دارد، در اين منطقه در طول قرن‌ها همواره مردمي زيسته و تمدن آفريده‌اند و سپس با هجوم و تجاوز اقوام مختلف تخريب‌شده و بار ديگر از درون خاکسترهاي جنگ و نفرت جوانه شهري جديد سر برآورده است.

بيشتر آنچه اکنون در اين شهر تاريخي باقي‌مانده، آثار و بقايايي است که به دوره صفوي نسبت مي‌دهند، اما شواهد و يافته‌هاي جديد تاريخي حاکي از آن است که ديرينگي شهر تاريخي بلقيس در شهرستان اسفراين به قرن دوم اسلامي مي‌رسد.

مهم‌ترين اثر باقي‌مانده در شهر تاريخي بلقيس نارين قلعه است، نخستين دوره استقرار در ارگ پس از حمله مغول به اين شهر برمي‌گردد و بعدازاين زمان دو بار در ارگ فعاليت‌هاي مرمتي و ساخت‌وساز در پيکره آن ديده مي‌شود. ‌مهم‌ترين اثر باقي‌مانده در شهر تاريخي بلقيس نارين قلعه است، نخستين دوره استقرار در ارگ پس از حمله مغول به اين شهر برمي‌گردد و بعدازاين زمان دو بار در ارگ فعاليت‌هاي مرمتي و ساخت‌وساز در پيکره آن ديده مي‌شود.

خرابه‌هاي شهر بلقيس از اعصار مختلف شامل مجموعه آثار، بقاياي ارگ و خندق، بخش‌هايي از حصار گرداگرد شهر و بقاياي مقبره شيخ آذري و غيره تشکيل مي‌شود؛ اين اثر درسال 80 در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيده است.

ارگ آخرين بار توسط افغان‌ها به تصرف درآمد و به‌طور کامل تخريب شد، اما گفته مي‌شود خانواده‌هايي به‌طور مستقل تا اواخر قاجار در اين مکان زندگي مي‌کرده‌اند.

اسفراين کهن (شهر بلقيس) پس‌ازاينکه در دوره صفوي رونق گرفت در سال 1731 ميلادي توسط افغان‌ها تخريب شد و ساکنان آن شهر جديدي را در نزديکي شهر بلقيس ايجاد کردند.

 ارگ بلقيس اسفراين پس از ارگ بم دومين بناي گلي ايران است که بر اساس اصول معماري ساساني ساخته‌شده و مهم‌ترين مصالح به‌کاررفته در آن خشت و گل است. اسفراين به علت واقع‌شدن در شاهراه ورودي اقوام مهاجر به ايران ازجمله قوم مغول، ازبک‌ها، افغان‌ها و در طول قرون اسلامي بارها مورد تجاوز و تخريب اين اقوام قرارگرفته و دوباره با کوشش مردم سخت‌کوش اين ديار سر از خاک برافراشته و شکوفايي خود را بازيافته است.

مي‌گويند ارگ بلقيس اسفراين پس از ارگ بم دومين بناي گلي ايران است که بر اساس اصول معماري ساساني ساخته‌شده و مهم‌ترين مصالح به‌کاررفته در آن خشت و گل است.

اين کهن دژ که اصلي‌ترين قسمت باقيمانده از شهر تاريخي بلقيس محسوب مي‌شود داراي 29 برج بوده که ارتفاع هرکدام از آن‌ها حدود 11 متر است و اين 29 برج از هر سو با خندق احاطه‌شده‌اند.

طي کاوش سال 86 در شهر بلقيس سفال‌هايي شبيه سفال‌هاي نيشابور قديم کشف شد که به سفال‌هاي مرو و سمرقند شباهت زيادي داشت و احتمال وجود تمدن در قرون دوم هجري را در اين منطقه قوت مي‌داد.

فضاي داخلي قلعه با حفاري‌هاي قاچاق به‌کلي مضطرب شده و فقط از اين ارگ بزرگ که زماني داراي سه‌طبقه فضاي معماري بوده تنها يک پوسته گلي باقي‌مانده است.

 اين بناي تاريخي در آبان ماه سال 91 بود اقدامات ثبت جهاني آن انجام شد، اين شهر که يکي از عظيم‌ترين بناهاي خشتي ايران محسوب مي‌شود، در سه کيلومتري اسفراين واقع‌شده است.

در محدوده حصار شهر آثاري از قبيل بقعه شيخ آذري شاعر قرن نهم در زمان شاهرخ تيموري مشاهده مي‌شود و همچنين راسته‌بازار در بخش مياني شهر و باروي شهر نيز از ديگر قسمت‌هاي اين شهر محسوب مي‌شوند.

محل معروف اين شهر تپه منار است که با توجه به نوشته‌هاي مورخين، جغرافي نويسان و نيز کاوش‌هاي باستان‌شناختي احتمالاً محل مسجد و دارالاماره اسفراين در دوره بعد از مغول بوده که بخش‌هايي از آن مورد کاوش قرارگرفته است.

بناي کاروانسراي تيموري در بخش غربي شهر و مجموعه‌اي از يخدان‌ها متعلق به دوره صفويه که هر دو اين‌ها در حاشيه روستاي جوشقان قرار دارند را مي‌توان از بناهاي اين شهر تاريخي محسوب کرد. همچنين بناي کاروانسراي تيموري در بخش غربي شهر و مجموعه‌اي از يخدان‌ها متعلق به دوره صفويه که هر دو اين‌ها در حاشيه روستاي جوشقان قرار دارند را مي‌توان از بناهاي اين شهر تاريخي محسوب کرد.

 اين بناي تاريخي در آبان ماه سال 91 بود اقدامات ثبت جهاني آن انجام شد، اين شهر که يکي از عظيم‌ترين بناهاي خشتي ايران محسوب مي‌شود، در سه کيلومتري اسفراين واقع‌شده است.

شهر تاريخي بلقيس قدمتي چهارهزارساله دارد که مي‌تواند به‌منزله ارگ بم در خراسان باشد.

اين شهر که روزگاري در حاشيه جاده ابريشم قرار داشته است، جزو عظيم‌ترين ميراث‌هاي خشتي ايران پس از ارگ بم به‌حساب مي‌آيد؛ بخش اعظمي از ديوار ارگ تاريخي بلقيس تاکنون از سوي اداره کل ميراث فرهنگي و گردشگري مرمت‌شده و سايت موزه‌ها نيز در اين محوطه تاريخي ايجادشده است.