بزرگنمايي:

خراسان انلاين- « غبار آسمان استان پشت نگاه تار مسئولان» نوشته فرخ نژاد به اين شرح است: اما تغيير اقليم در اين سال ها که نتيجه قهر آسمان با اين مناطق است سبب شده تا به جاي اين که 4 ماه مهمان جنوب شرق کشور باشد اين روند دو ماه ديگر هم ادامه يابد و بيش از نيمي از سال را سر سفره استان هاي اين منطقه باشد.
حضور اين مهمان در سال هايي که ابرهاي باران زا از دامنه هاي البرز و زاگرس کمتر به سمت آسمان جنوب شرق مي آيند سبب بروز هجمه هاي سنگين تري از خاک، گرد و غبار و ريزگرد و گاهي هم توفان هاي سهمگين و مخرب شده است.
طوري که از زمان شروع بادهاي 120 روزه سيستان که 15 خرداد است، آسمان اين مناطق کمتر رنگ روشن به خود مي بيند و بيشتر روزها تيره و تار و غبار گرفته است.
هر سال که مي گذرد از روزهاي پاک آسمان اين مناطق که خراسان جنوبي هم جزئي از آن است کاسته مي شود زيرا تداوم خشکسالي ها آثار مخرب اين پديده را هر سال افزايش مي دهد.
طوري که گاهي آسمان غبار گرفته سبب مي شود تا حتي پرواز هواپيماها لغو و بسياري از فعاليت ها و کارهاي ديگر مختل شود و شهرهايي که شايد در اين سال ها کمتر روزهاي غبارآلود را در کارنامه داشتند نيز به ليست اضافه شوند و بيابان هم خود را هر چه بيشتر به اين شهرها نزديک کند.

** روزهاي تيره و تار
سال گذشته در تيرماه آسمان خراسان جنوبي روزهاي غبارآلود بسياري را پشت سر گذاشت که شدت آن در روزهاي 23 و 24 اين ماه بود به طوري که غلظت ريزگردهاي ناشي از وزش بادهاي 120 روزه سيستان در خراسان جنوبي به بالاترين حد خود رسيد. وخامت اوضاع به حدي بود که رئيس سازمان حفاظت محيط زيست کشور را بر آن داشت تا از اداره کل محيط زيست استان بخواهد برنامه ريزگردها را براي خراسان جنوبي تدوين کند.
آن زمان مديرکل حفاظت محيط زيست استان در پاسخ به «ابتکار» 90 تا 95 درصد منشاء ريزگردهاي خراسان جنوبي را داخلي دانست که دليل آن تداوم خشکسالي ها و متعاقب آن تخريب پوشش گياهي و سست شدن بافت هاي خاک است که باعث مي شود با اندک وزش باد، گرد و خاک بلند شده و هوا غبارآلود شود.

**تشخيص منشاء ريزگردها
دکتر «ابتکار» از «آرامنش» خواست که با انجام مطالعاتي کانون ها و منشاء ريزگردهاي استان را به طور دقيق مشخص کند و برنامه استاني ريزگردهاي خراسان جنوبي را برپايه برنامه زمان بندي و با هماهنگي دستگاه هاي مرتبط مانند منابع طبيعي، بهداشت و درمان، هواشناسي و... هر چه زودتر تهيه و به سازمان حفاظت محيط زيست کشور ارسال کند.
مدير کل حفاظت محيط زيست استان با اشاره به وجود 2 ايستگاه سنجش هوا در استان محل استقرار اين ايستگاه ها را بيرجند و نهبندان عنوان و به اين نکته اشاره کرد که نتايج اين دو ايستگاه در روزهاي اوج ريزگردها در نهبندان 10 ميکرون و در بيرجند 2.5 ميکرون اعلام شد و درجه آلودگي هم در استان 350 ميلي گرم بر متر مکعب است که درجه خيلي بالايي مي باشد و نشان مي دهد که هواي خراسان جنوبي خطرناک و ناسالم است.
وي زمان وقوع پديده ريزگردها در خراسان جنوبي را نسبت به سيستان و بلوچستان خيلي کوتاه عنوان کرد و از اجراي يک طرح مطالعاتي با عنوان طرح جامع کاهش و کنترل آلودگي هوا با شرح خدمات مصوب براي شهر بيرجند خبر داد.
او به اين موضوع نيز اذعان کردکه وضعيت جنوب استان در زمينه ريزگردها خيلي بدتر از مرکز استان است اما چون اين طرح براي مرکز استان تعريف شده بايد براي بيرجند تهيه شود.
وي اعتبار اختصاص يافته براي اجراي طرح را 30 ميليون تومان اعلام کرد و اين که همچنين قرار است يک طرح مطالعاتي ديگر هم براي کل استان با توجه به ريزگردها و آلودگي هوا تهيه شود.
«خراسان جنوبي» بعد از گذشت سه ماه از طرح درخواست رئيس سازمان حفاظت محيط زيست کشور از استان ، از مدير کل حفاظت محيط زيست استان خواست تا اقدامات انجام شده در اين زمينه را توضيح دهد که مهندس«پرويز آرامنش» گفت: واقعيت اين است که اگر بگويم اقدامي انجام شده دروغ گفته ام اما اگر بگويم اقدامي انجام نشده است هم واقعيت را نگفته ام.
بعد از اين که مصوبه آيين نامه دولت به اين اداره کل ارسال شد از دستگاه هاي اجرايي مرتبط با موضوع ريزگردها خواستيم تا برنامه هاي خود را به اداره کل حفاظت محيط زيست استان ارائه دهند که اين کار را انجام دادند.
وي افزود: هرچند استانداري در جريان اين موضوع است زيرا مصوبه دولت به اين دستگاه اجرايي هم ارسال شده اما قرار است با استاندار خراسان جنوبي دراين زمينه مکاتبات لازم انجام شود تا جلسه اي در مورد تدوين برنامه هاي استاني مقابله با ريزگردها برگزار و طرح ها و برنامه ها در اين جلسه ارائه و در صورت نياز مصوب شود.

** اعتبار ريزگردها نرسيد
به گفته وي براي پروژه هاي مطالعاتي در مورد ريزگردها با وجود پيگيري هاي زياد اعتباري ابلاغ نشد تا اين طرح ها شروع شود.
او از اتمام طرح مطالعاتي با عنوان طرح جامع کاهش و کنترل آلودگي هاي هوا با شرح خدمات مصوب براي شهر بيرجند با 30 ميليون تومان اعتبار از محل منابع استاني خبر داد و گفت: تاکنون اعتباري در استان براي بحث ريزگردها مصوب نشده زيرا باتوجه به بحران خشکسالي که گريبان گير استان است بودجه هايي که به حوزه مديريت بحران اختصاص مي يابد درسرفصل خشکسالي ها هزينه مي شود.
به گفته مديرکل حفاظت محيط زيست استان در سرفصل هاي ملي هر سال براي بحث ريزگردها بودجه هايي مصوب مي شود که به طورحتم از اين محل بايد منابعي را بگيريم اما چون استان هايي مانند خوزستان و سيستان وبلوچستان داراي شرايط وخيم تر از خراسان جنوبي هستند ابتدا اين استان ها در اولويت قرار دارند به همين دليل تا بودجه هاي ملي اين سرفصل ابلاغ نشود نمي توان اعلام کرد چقدر براي خراسان جنوبي در نظر گرفته شده است.
حال بعد از گذشت حدود يک سال از تکليفي که رئيس سازمان حفاظت محيط زيست کشور بر عهده «خراسان جنوبي» گذاشت اين روزنامه بنابر رسالتي که دارد و با توجه به شروع وزش بادهاي 120 روزه سيستان از مديرکل حفاظت محيط زيست استان در زمينه اقدامات انجام شده پاسخ خواست.

** اتفاق خاصي نيفتاد
آن طور که از صحبت هاي «آرامنش » برمي آيد اتفاق خاصي در اين زمينه نيفتاده است به طوري که به گفته وي مهم ترين رخداد در زمينه کنترل ريزگردها در خراسان جنوبي اعتباراتي است که به حوزه آبخيزداري و آبخوانداري استان اختصاص داده اند .
واقعيتي هم که به آن اشاره مي کند اين است که کميته ريزگردها در استان تاکنون تشکيل نشده اما در جلسه حفاظت از منابع آب و منابع طبيعي اعتباري که به حوزه آبخيزداري و آبخوان داري خراسان جنوبي اختصاص دادند جاي بسي اميدواري دراين زمينه دارد.
به علاوه اداره کل حفاظت محيط زيست استان هم پيگير است با توجه به شرايطي که خراسان جنوبي دارد بتواند از محل منابع ملي براي مقابله با مسئله ريزگردها در منطقه اعتبار اخذ کند.

** کميته ريزگردها تشکيل مي شود
به گفته وي در حال حاضر هيچ خبري در اين زمينه نيست اما به زودي برنامه هايي در دستور کار قرار مي گيرد و قرار است کميته برنامه ريزي ريزگردها در استان تشکيل شود.
وي اين موضوع را هم يادآور مي شود که در زمينه کميته ريزگردها اداره کل حفاظت محيط زيست استان تبيين وظايف دستگاه هاي اجرايي را انجام داده است و به زودي نيز جلسه اي ديگر برگزار مي شود تا دستگاه هاي اجرايي عملکرد خود را در اين زمينه اعلام کنند.
رئيس اداره امور بيابان اداره کل منابع طبيعي و آبخيزداري استان هم مي گويد: نهاد رياست جمهوري مسئوليت کميته ريزگردها را بر عهده ادارات کل حفاظت محيط زيست استان ها گذاشته است و در خراسان جنوبي هم اين اداره کل متولي است و منابع طبيعي به عنوان يک عضو اين کميته معرفي شده است.
مهندس «يوسفي» مي افزايد: يک سال قبل نامه اي به اين اداره کل ارجاع شد که دراين نامه گزارش عملکرد در زمينه کميته ريزگردها را از اين اداره کل خواسته بود و چون منابع طبيعي مسئوليتي در اين زمينه نداشت نامه را به اداره کل حفاظت محيط زيست استان ارجاع داد.
به علاوه قرار بود يک کارگروه استاني در اين زمينه تشکيل شود که هنوز محيط زيست جلسه اي تشکيل نداده است تا بتوان در اين زمينه اظهار نظري کرد.
وي اين موضوع را هم يادآور مي شود که تاکنون از کميته ملي ريزگردها اعتباري براي خراسان جنوبي مصوب نشده است و بايد از محيط زيست پرسيد که آيا در سال جاري اميدي به اين که اعتباري به استان اختصاص يابد وجود دارد؟
به گفته وي سال گذشته از محل منابع ملي و استاني براي مسئله بيابان زدايي در استان 610 ميليون تومان تخصيص يافت که رقم بسيار ناچيزي بود.
در سال جاري هم از محل منابع ملي 45 ميليارد تومان براي استان پيشنهاد و مصوب شد اما هنوز اعتبارات استاني نهايي نشده ولي حدود 600 تا 700 ميليون تومان پيشنهاد شده است که تا کميته هاي برنامه ريزي شهرستان ها به طور کامل تشکيل نشود نمي توان دراين زمينه اظهار نظر قطعي کرد.

** رفع بيابان زايي نيازمند نيم قرن زمان
رئيس اداره امور بيابان اداره کل منابع طبيعي و آبخيزداري استان اعتبارات حال حاضر را به هيچ وجه براي روند بيابان زدايي در خراسان جنوبي کافي نمي داند و مي گويد: پديده بيابان زايي و ريزگردها از جمله مباحثي است که رفع آن نياز به گذشت زمان دارد زيرا اين مسائل يک شبه رخ نداده است تا بتوان براي آن اقدام سريع و عاجل انجام داد شايد حدود 30 تا 50 سال نياز باشد تا بتوان مشکلات حال حاضر استان را رفع کرد.
به علاوه اگر پرداخت اعتبارات با اين روال پيش برود که 45 ميليارد تومان بودجه ملي و حدود 3 تا 5 ميليارد تومان اعتبار استاني هم براي مقابله با بيابان زايي تخصيص يابد شايد بتوان در اين زمينه بخشي از مشکلات را رفع کرد.
اما اگر قرار باشد مانند سال قبل از محل منابع مختلف 600 ميليون تومان تخصيص يابد وضعيت استان روز به روز بدتر خواهد شد.
اين مسئله را هم بايد در نظر داشت که با توجه به تغيير اقليم روند خشکسالي ها نيز رو به توسعه و پيشرفت است طوري که بيشتر مراتع استان که در گذشته مورد استفاده براي دام ها بود در حال حاضر به بيابان تبديل شده و هيچ استفاده اي از آن نمي شود بلکه منشاء ريزگردها در ديگر شهرستان هاست.
به عنوان مثال شهرستان بيرجند را در نظر بگيريد شايد 10 تا 15 سال قبل در اثر وزش بادهاي 120 روزه در مرکز استان شاهد وقوع گرد و خاک بوديم اما سال گذشته در تيرماه يک شبانه روز آن قدر هواي بيرجند تيره و تار شد که کسي نمي توانست در شهر تردد کند.
به نظر وي اگر شرايط به همين وضع ادامه يابد و بيابان زايي با سرعتي که در پيش گرفته افزايش پيدا کند در چند سال آينده شرايطي مانند اهواز و سيستان و بلوچستان در انتظار خراسان جنوبي هم خواهد بود.
مدير کل هواشناسي استان هم با بيان اين که پيش بيني گرد و خاک آن هم براي بلند مدت بسيار مشکل است مي گويد: با توجه به وقوع بادهاي 120 روزه سيستان و تداوم خشکسالي ها به احتمال زياد تابستاني با گرد و غبار و ريزگرد را پيش رو خواهيم داشت.
زيرا قهر طبيعت دراين سال ها سبب شده تا پوشش گياهي مراتع و بيابان هاي استان به شدت کاهش يابد و شاهد وقوع ريزگرد و روزهاي گرد وخاکي زيادي در استان باشيم. به گفته مهندس«خندان رو» پديده گرد و غبار و ريزگرد ديگر تنها مختص شهرهاي جنوب استان نيست بلکه مرکز استان را نيز تحت ثاثير قرار داده است.

**آمار رو به افزايش
وي مي افزايد: آمار روزهاي گرد وخاکي استان دراين سال ها به واسطه استمرار خشکسالي ها به شدت بالا رفته است طوري که نسبت به بلند مدت افزايش چشمگيري دارد.
وي روزهاي همراه با گرد و خاک شهرهاي بيرجند، طبس، قاين، نهبندان، سرايان و فردوس را در سه ماه ابتداي سال جاري به ترتيب 41، 5، 14، 17، 8 و 12 اعلام مي کند و ادامه مي دهد: همين شهرها نسبت به مدت مشابه سال قبل 31، 4، 17، 17، 10 و 14 روز از فصل بهار آن ها همراه با گرد و غبار بوده است.
به گفته وي بارندگي در کاهش روزهاي همراه با گرد و خاک در استان خيلي تاثيرگذار است اما استمرار خشکسالي ها با وجود بارندگي هاي بهار سال جاري و پايان زمستان سال گذشته در اين کاهش خيلي تاثير گذار نبوده است.
همچنين با توجه به افزايش روزهاي گرد و خاکي نياز است در همه شهرستان هاي استان ايستگاه پايش گرد و غبار داشته باشيم که با توجه به اولويت هاي برنامه ششم توسعه قرار است در نهبندان، بيرجند، طبس، فردوس، بشرويه و خور خوسف اين ايستگاه ها ايجاد شود.

** کانون هاي نوار مرز ، منشاء ريزگردهاي استان
رئيس اداره امور بيابان اداره کل منابع طبيعي و آبخيزداري استان در گفتگو با «خراسان جنوبي» منشاء ريزگردها در استان را بيشتر داخلي و از کانون هاي فرسايش بادي دانست و گفت: بيشترين ريزگردها مربوط به نهبندان است که منشاء آن کانون هاي نوار مرز در مناطق چاهداشي و طبسين اين شهرستان با فرسايش بادي بالاست.
مهندس «يوسفي»افزود:در طبس هم بيشتر ريزگردها در منطقه جوخواه اين شهرستان ديده مي شود و در طبس هم بيشترين منشاء کانون هاي فرسايش بادي در مناطقي مانند تل حميد و دستگردان شهرستان است.
به گفته وي کانون فرسايش بادي ريگ بشرويه نيز از جمله نقاطي است که شهر بشرويه و زمين هاي کشاورزي اين شهرستان را به همراه مناطق کجه و چاهنو فردوس تحت الشعاع قرار مي دهد.
بعلاوه در سرايان هم کانون فرسايش بادي سه قلعه که عمده منطقه برداشت و حمل ماسه بادي است شهر سه قلعه و روستاهاي اطراف آن مانند دوحصاران، بغداده و... را در برمي گيرد.
رئيس اداره امور بيابان اداره کل منابع طبيعي و آبخيزداري استان با اشاره به پراکنش کانون فرسايش بادي در نوار مرز استان ادامه داد: بادهاي 120 روزه سيستان که از سمت غرب وارد خراسان جنوبي مي شود کانون هاي فرسايش بادي آهنگران زيرکوه، تگ نمدي درميان، سربيشه و طبسين نهبندان را در مي نوردد و بعد وارد مرز سيستان و بلوچستان و شهرستان زابل مي شود.
به گفته «يوسفي» با توجه به شرايط آب و هوايي استان و اختلاف فشاري که بر اثر گرماي شديد هوا در خراسان جنوبي وجود دارد کانون هاي بحران داخلي استان هم خود منشاء گرد و غبار در اين استان به حساب مي آيد.
وي کانون هاي منشاء عمده گرد و غبار در خراسان جنوبي را ريگ بشرويه، دستگردان طبس و چاهداشي نهبندان عنوان کرد.